Nagsaknap ti Kristianidad iti Dadduma a Pagilian
ITI Bantay dagiti Olibo iti asideg ti Betania, adda impatrabaho ni Jesus a panangasaba a mangapektar iti historia ti lubong. Nangrugi dayta agarup tallo a kilometro iti laud—idiay Jerusalem. Naisaknap ti mensahe iti kabangibangna a Judea ken Samaria, nga idi agangay nakadanon “iti kaadaywan a paset ti daga.”—Ara 1:4, 8, 12.
Di nagbayag kalpasan ti panangibaga ni Jesus kadagita a sasao, ti Piesta ti Pentecostes ginuyugoyna dagiti Judio ken proselita iti intero nga Imperio ti Roma, manipud kadagiti rehion a naipakita iti daytoy a mapa. Ti panangasaba ni apostol Pedro kadakuada iti dayta nga aldaw linuktanna ti napartak a pannakaisaknap ti Kristianidad.—Ara 2:9-11.
Di nagbayag naiwarawara dagiti pasurot ni Kristo gapu iti pannakaidadanesda idiay Jerusalem. Tinulongan da Pedro ken Juan dagiti Samaritano a mangammo ken mangawat iti naimbag a damag. (Ara 8:1, 4, 14-16) Kalpasan ti panangasaba ni Felipe iti maysa nga Etiope iti disierto a dalan a sumalog “manipud Jerusalem agingga iti Gaza,” nagsaknap ti Kristianidad idiay Africa. (Ara 8:26-39) Agarup iti dayta met laeng a tiempo, nagbunga ti mensahe idiay Lidda, nga adda iti Tanap ti Saron, ken iti puerto ti Joppe. (Ara 9:35, 42) Manipud sadiay napan ni Pedro idiay Cesarea ket tinulonganna ti Romano nga opisial a ni Cornelio, dagiti kakabagianna, ken dagiti gagayyemna tapno agbalinda a Kristiano a pinulotan ti espiritu.—Ara 10:1-48.
Nupay dati a manangidadanes, nagbalin ni Pablo nga apostol kadagiti nasion. Nagdaliasat kadagiti kalsada ken babaen iti barko kabayatan ti tallo a panagdaliasatna kas misionero ken iti ipapanna idiay Roma. Insaknap ti apostol ken dagiti dadduma pay ti naimbag a damag iti adu nga ili iti Imperio ti Roma. Tinarigagayan ni Pablo a danonen ti Espania (Kitaem ti panid 2.), ken nagserbi ni Pedro iti daya agingga idiay Babilonia. (1Pe 5:13) Kinapudnona, iti sidong ti aktibo a panangidaulo ni Kristo, insaknap dagiti pasurotna ti Kristianidad iti dadduma a pagilian. Idi 60/61 K.P., ‘naikaskasaba ti naimbag a damag iti isuamin a parsua iti baba ti langit.’ (Col 1:6, 23) Sipud idin, literal a nakadanon daytoy naimbag a damag “iti kaadaywan a paset ti daga.”
[Kahon iti panid 32]
NAGGAPUDA IDIAY . . .
Dagiti Judio ken proselita a nakangngeg iti naimbag a damag idi Pentecostes 33 K.P. ket naggapuda idiay Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, Asia, Frigia, Pamfilia, Egipto, Libya, Roma, Creta, ken Arabia. Adu ti nabautisaran. Panagkunam ania ngata ti inaramidda idi nakaawiddan?
[Kahon iti panid 33]
PITO A KONGREGASION
Nangipatulod ni Jesus kadagiti mensahe iti pito a kongregasion idiay Asia Menor. Kitaem ti ayanda: Efeso ken Smirna iti igid ti baybay; nasulinek a Pergamo, Filadelfia, ken Laodicea; Tiatira iti igid ti karayan; ken Sardis, iti kangrunaan a ruta ti komersio. Dagiti nakabakab a tedtedda dagitoy a siudad pasingkedanda a pudno dagiti lugar a dakdakamaten ti Biblia.
[Mapa iti panid 32]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Panagsaknap ti Kristianidad
Dagiti Lugar nga Alisto a Nadanon ti Naimbag a Damag
B1 ILIRICO
B1 ITALIA
B1 Roma
C1 MACEDONIA
C2 GRECIA
C2 Atenas
C2 CRETA
C3 Cirene
C3 LIBYA
D1 BITINIA
D2 GALACIA
D2 ASIA
D2 FRIGIA
D2 PAMFILIA
D2 CHIPRE
D3 EGIPTO
D4 ETIOPIA
E1 PONTO
E2 CAPADOCIA
E2 CILICIA
E2 MESOPOTAMIA
E2 SIRIA
E3 SAMARIA
E3 Jerusalem
E3 JUDEA
F2 MEDIA
F3 Babilonia
F3 ELAM
F4 ARABIA
G2 PARTIA
[Dandanum]
C2 Baybay Mediteraneo
D1 Nangisit a Baybay
E4 Nalabaga a Baybay
F3 Gulpo ti Persia
[Mapa iti panid 32, 33]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Panagdaliasat ni Pablo
Umuna a Panagdaliasat kas Misionero (Ara 13:1–14:28)
H3 Antioquia (ti Siria)
H3 Seleucia
G4 CHIPRE
G3 Salamis
G4 Pafo
G3 PAMFILIA
F3 Perga
F3 PISIDIA
F2 Antioquia (ti Pisidia)
G2 Iconio
G2 LICAONIA
G2 Listra
G3 Derbe
G2 Lystra
G2 Iconio
F2 Antioquia (ti Pisidia)
F3 PISIDIA
G3 PAMFILIA
F3 Perga
F3 Atalia
H3 Antioquia (ti Siria)
Maikadua a Panagdaliasat kas Misionero (Ara 15:36–18:22)
H3 Antioquia (ti Siria)
H3 SIRIA
H3 CILICIA
H3 Tarso
G3 Derbe
G2 Listra
G2 Iconio
F2 Antioquia (ti Pisidia)
F2 FRIGIA
G2 GALACIA
E2 MISIA
E2 Troas
E1 SAMOTRACIA
D1 Neapolis
D1 Filipos
C1 MACEDONIA
D1 Amfipolis
D1 Tesalonica
D1 Berea
C2 GRECIA
D2 Atenas
D2 Corinto
D3 ACAYA
E2 Efeso
G4 Caesarea
H5 Jerusalem
H3 Antioquia (ti Siria)
Maikatlo a Panagdaliasat kas Misionero (Ara 18:22–21:19)
H3 SIRIA
H3 Antioquia (ti Siria)
G2 GALACIA
F2 FRIGIA
H3 CILICIA
H3 Tarso
G3 Derbe
G2 Listra
G2 Iconio
F2 Antioquia (ti Pisidia)
E2 Efeso
E2 ASIA
E2 Troas
D1 Filipos
C1 MACEDONIA
D1 Amfipolis
D1 Tesalonica
D1 Berea
C2 GRECIA
D2 Atenas
D2 Corinto
D1 Berea
D1 Tesalonica
D1 Amfipolis
D1 Filipos
E2 Troas
E2 Assos
E2 Mitilene
E2 CHIOS
E2 SAMOS
E3 Mileto
E3 Cos
E3 RODAS
F3 Patara
H4 Tiro
H4 Tolemaida
G4 Cesarea
H5 Jerusalem
Panagdaliasat Idiay Roma (Ara 23:11–28:31)
H5 Jerusalem
G4 Cesarea
H4 Sidon
F3 Mira
F3 LICIA
E3 Cnido
D3 CRETA
D4 CAUDA
A3 MALTA
A3 SICILIA
A3 Siracusa
A1 ITALIA
B2 Regio
A1 Puteoli
A1 Roma
Dagiti Kangrunaan a Dalan (Kitaem ti publikasion)
[Pito a Kongregasion]
E2 Pergamo
E2 Tiatira
E2 Sardis
E2 Smirna
E2 Efeso
F2 Filadelfia
F2 Laodicea
[Dadduma pay a disso]
E3 PATMOS
F2 Colosas
F5 Alejandria
F5 EGIPTO
G1 BITINIA
G5 Joppe
G5 Lidda
G5 Gaza
H1 PONTO
H2 CAPADOCIA
H4 Damasco
H4 Pella
[Dandanum]
D4 Baybay Mediteraneo
[Ladawan iti panid 33]
Teatro idiay Mileto, ti siudad a nagkikitaan da Pablo ken dagiti panglakayen a naggapu idiay Efeso
[Ladawan iti panid 33]
Altar ni Zeus idiay Pergamo. Dagiti Kristiano iti daytoy a siudad nagnaedda iti “ayan ti trono ni Satanas”—Apo 2:13