Dagiti Mammadto a Makaapektar Kadatayo Dagiti Mensaheda

1. Apay a rumbeng nga interesadoka kadagiti 12 a mammadto a nangisurat kadagiti maudi a libro ti Hebreo a Kasuratan?

KAYATMO kadi a maam-ammo ti 12 a mensahero ti Dios? Nagbiag dagitoy sakbay nga immay ni Jesus ditoy daga, isu a saanmo a maam-ammo ida iti rupanrupa. Ngem maam-ammom latta ida, bayat nga imutektekam no kasano a linaglagipda ti “dakkel nga aldaw ni Jehova.” Ti masursurom ket pudno a napateg iti tunggal Kristiano a nainsiriban a mangikagkagumaan a manglaglagip iti naindaklan nga aldaw ni Jehova.​—Sofonias 1:14; 2 Pedro 3:12.

2, 3. Apay nga awan ti nakaidumaan kadatayo dagiti 12 a mammadto?

² Iti Biblia, adu dagiti lallaki a maawagan a mammadto, wenno propeta. Adu a libro ti Biblia ti naipanagan kadakuada. Kas kadagiti dadduma pay a mammadto, bin-ig nga ulidan iti kinamatalek ken kinatured dagiti 12 a lallaki nga am-ammuentayo. Naragsakan unay ti dadduma kadakuada a nakakita iti panagbalbaliw ti puso ken panunot dagiti tattao a nangipangag iti mensaheda ken nagsubli iti Dios. Adda met dagiti mammadto a naupay iti kasta unay gapu iti panangsalungasing dagiti nasukir a tattao kadagiti pagalagadan ni Jehova ken panangbusorda iti pagayatanna. Naladingitan ti dadduma kadagitoy 12 a mammadto gapu iti di panangikankano ken napanuynoy a panagbiag dagidiay agkunkuna nga agdaydayaw ken ni Jehova.

³ Kas kadatayo, nagbiag dagitoy 12 a mammadto iti tiempo ti napolitikaan a riribuk, nakaro a panagbalbaliw iti kagimongan, ken panagrakaya ti narelihiosuan a kasasaad. Yantangay tattaoda “nga addaan rikna a kas kadatayo,” adda la ketdi dagiti tiempo a nakariknada iti buteng ken naipasangoda kadagiti narigat a kasasaad. (Santiago 5:17) Nupay kasta, agserbida a nasayaat a pagwadantayo, ket nasken nga ipangagtayo dagiti mensaheda, ta nailanad dagita iti “naimpadtuan a kasuratan” a pakagunggonaantayo, datayo a “nadatngan dagiti panungpalan dagiti sistema ti bambanag.”​—Roma 15:4; 16:26; 1 Corinto 10:11.

TI KASASAAD IDI PANAWEN DAGITI 12 A MAMMADTO

4. Ania ti napaliiwmo no maipapan iti panagsasaruno ti panawen dagiti 12 a mammadto, ket siasino dagiti umuna nga imbaon ni Jehova a mangpakdaar ken manggutugot kadagiti tattaona?

⁴ Nalabit ipagarupmo a ti panagsasaganad ti libro nga Oseas agingga iti Malakias kas agparang iti Bibliam ket sigun iti panagsasaruno ti panawen dagitoy a mammadto. Ngem saan a kasta. Kas pagarigan, agpapada a nagbiag da propeta Jonas, Joel, Amos, Oseas, ken Mikias idi maikasiam ken maikawalo a siglo K.K.P.a Iti daydi a panawen, adu nga ari iti makin-abagatan a pagarian ti Juda ken iti makin-amianan a pagarian ti Israel ti saan a matalek. Kasta met laeng dagiti iturayanda, isu a nagdissuor kadakuada ti pungtot ti Dios. Ti Asiria ken kalpasanna ti Babilonia ti kabilgan a nasion iti daydi a tiempo. Awan idi ti pangipagpagarupan dagiti Israelita a dagita dua a nasion ti usaren ni Jehova a mangdusa kadakuada! Ngem ammom a ti Dios maulit-ulit a pinakdaaranna ti Israel ken ti Juda babaen kadagiti matalek a mammadtona.

5. Siasino dagiti mammadto a nangiwaragawag iti panangukom ni Jehova idi umad-adani ti pannakadadael ti Juda ken Jerusalem?

⁵ Idi umad-adanin ti tiempo a panangdusana iti Juda ken Jerusalem, nangibaon ni Jehova iti maysa pay a grupo dagiti natured a pannakangiwatna. Siasino dagiti karaman iti daytoy a grupo? Da propeta Sofonias, Nahum, Habakuk, ken Abdias. Agpapada a nagserbida kas mammadto idi maikapito a siglo K.K.P. Ti kasaeman a pasamak iti daydi a panawen ket ti panangdadael dagiti taga-Babilonia iti Jerusalem idi 607 K.K.P. ken ti pannakaidestiero dagiti Judio. Kas iti napalpalabas, natungpal dagiti pakdaar ti Dios nga impadto dagitoy a lallaki nga imbaonna kas pannakangiwatna. Inkagumaanda a pinakdaaran dagiti umili maipapan kadagiti aramid a dakes, kas iti panagbartek ken kinaranggas, ngem saan a nagbalbaliw dagiti umili.​—Habakuk 1:2, 5-7; 2:15-17; Sofonias 1:12, 13.

6. Kasano a ginutugot ni Jehova dagiti natda a nagsubli kalpasan ti pannakaidestieroda?

⁶ Idi nakasublin dagiti naidestiero a tattao ti Dios, kasapulanda dagiti makabael a mangidaulo ken kasta met mangliwliwa ken mamagbaga kadakuada nga ipamaysada ti pudno a panagdayaw. Da propeta Haggeo, Zacarias, ken Malakias ti nangakem iti dayta. Nagserbida kas mammadto idi maikanem ken maikalima a siglo K.K.P. Bayat nga umadu ti maammuam maipapan kadagitoy 12 a natured a lallaki a nangitandudo iti kinasoberano ni Jehova ken maipapan iti trabahoda, makasursuroka kadagiti napateg a leksion a mayaplikarmo iti ministeriom kadagitoy napeggad a tiempo. Usigentayo ita ti maipapan kadagitoy a mammadto sigun iti panagsasaruno ti tiempo a panagserbida kas mammadto.

INKAGUMAANDA NGA ISALAKAN DAGITI NASUBEG A NASION

7, 8. Kadagiti kanito a maupaytayo, kasano a makaparegta kadatayo dagiti napasaran ni Jonas?

⁷ Adda kadi dagiti kanito a naupayka, a nalabit kimmapuy ti pammatim? No kasta, adda napateg a masursurom kadagiti napasaran ni Jonas. Nagbiag ni Jonas idi maikasiam a siglo K.K.P. Nalabit ammom nga imbaga ti Dios ken ni Jonas a mapan idiay Nineve, ti kabesera ti lumawlawa idi nga Imperio ti Asiria. Naibaon ni Jonas a mangballaag kadagiti taga-Nineve gapu iti kinadakesda. Ngem imbes a mapan idiay Nineve​—agarup 900 kilometro iti makin-amianan a daya ti Jerusalem​—limmugan ni Jonas iti barko nga agturong iti puerto a nalabit adda idiay Espania. Wen, sabali ti tinurongna, a 3,500 kilometro ti kaadayona! Ania ti makunam? Nagbuteng kadi ni Jonas, kimmapsut ti pammatina, wenno dina pay ketdi maawat ti posible a panagbabawi dagiti taga-Nineve ken amangan no rautendanto ti Israel? Awan ti espesipiko nga ibagbaga ti Biblia maipapan iti dayta. Ngem maawatantayo no apay a nasken nga agannadtayo a ditay ipalubos nga iyaw-awannatayo ti panunottayo.

⁸ Ammom no ania ti rikna ni Jonas idi tinubngar ti Dios. Idi adda ni Jonas iti tian ti “dakkel nga ikan” a nangalun-on kenkuana, kinunana: “Ti panangisalakan kukua ni Jehova.” (Jonas 1:17; 2:1, 2, 9) Kalpasan ti datdatlag a pannakaisalakanna, nagtungpal ni Jonas iti bilin ni Jehova, ngem napalalo ti pannakaupayna idi imbabawi ni Jehova ti panangdadaelna kadagiti taga-Nineve gapu ta impangagda ti mensahe ni Jonas ken nagbabawida. Ni Jehova siaayat nga inaturna manen ni Jonas gapu ta ti bagina laeng ti pampanunotenna. Nupay nalabit a dagiti laeng pakapilawan ni Jonas ti pampanunoten dagiti dadduma, isu ket imbilang ti Dios a maikari kas natulnog ken matalek nga adipen.​—Lucas 11:29.

9. Ania ti masursurom iti padto ni Joel?

⁹ Adda kadi tiempo a naupayka gapu iti panangbabalaw dagiti tattao iti naibatay iti Biblia a mensahem nga ibilangda a pamutbuteng? Dagiti kailian ni propeta Joel kasta idi ti panangmatmatda iti mensahena. “Ni Jehova ti Dios” ti kaipapanan ti nagan ni Joel. Agparang nga insuratna dagiti padtona idiay Juda idi agarup 820 K.K.P., idi kaaldawan ni Ari Ozias. Agparang a gistay agpada ti panawen a panagserbi da Joel ken Jonas. Dinakamat ni Joel ti iraraut dagiti dudon a mangdidigra iti daga. Wen, asideg idin ti nakabutbuteng nga aldaw ti Dios. Nupay kasta, saan a bin-ig a maipapan iti didigra ti mensahe ni Joel. Makaliwliwa ti padtona a dagiti matalek ‘makatalawdanto.’ (Joel 2:32) Dagiti agbabawi mabalinda ti agrag-o gapu iti pamendision ken pammakawan ni Jehova. Anian a makaliwliwa no laglagipentayo a paset met daytoy ti mensahetayo! Impadto ni Joel ti pannakaiparukpok ti aktibo a puersa ti Dios, ti nasantuan nga espirituna, “iti tunggal kita ti lasag.” Makitam kadi no kasano a nairamanka iti dayta a padto? Maysa pay, impaganetget ni Joel ti kakaisuna a pamay-an tapno maisalakantayo: “Tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova makatalawto a sitatalged.”​—Joel 2:28, 32.

10. Kasano nga inusar ni Jehova ti maysa laeng a trabahador?

¹⁰ Maawatam ti rikna ni Amos no pasaray mariknam ti dagsen ti mensahe a masapul nga iwaragawagtayo, kaaduanna kadagiti tattao a di mangikankano. Ni Amos ket saan nga anak ti mammadto ken saan met a karaman iti grupo dagiti mammadto, no di ket maysa laeng a pastor ken trabahador a sa la mangged iti naituding a tiempo. Nagserbi kas mammadto idi kaaldawan ni Ozias nga ari ti Juda, idi arinunos ti maikasiam a siglo K.K.P. “Awit; Agaw-awit” ti kaipapanan ti nagan ni Amos. Nupay nanumo ti nagtaudanna, agkakadagsen a mensahe ti impakaammona iti Juda, Israel, ken kadagiti kabangibang a nasion. Saan kadi a makaparegta a maammuan a babaen ti tulong ni Jehova, kabaelan nga aramiden ti maysa a gagangay a tao ti kasta a napateg a trabaho?

11. Ania ti situtulok nga inaramid ni Oseas tapno matungpalna ti pagayatan ti Dios?

¹¹ Naisaludsodmo kadin iti bagim, ‘Ania a panagsakripisio ti situtulok nga aramidek tapno matungpalko ti pagayatan ni Jehova?’ Panunotem ni Oseas, a gistay kapanawenan da Isaias ken Mikias ken nagserbi kas mammadto iti agarup 60 a tawen. Ni Jehova binilinna ni Oseas a makiasawa ken ni Gomer, a maysa nga “asawa ti pannakiabig.” (Oseas 1:2) Tallo dagiti annak ni Gomer ket agparang a maysa laeng kadakuada ti anakda ken Oseas. Apay a kiniddaw ni Jehova ti panangibtur ni Oseas iti pannakaibabain a bunga ti kinagulib ti asawana? Isursuro ni Jehova ti maipapan iti kinasungdo ken pammakawan. Ti makin-amianan a pagarian liniputanna ti Dios a kas iti panangliput ti mannakikamalala a babai iti asawana. Ngem ay-ayaten latta ni Jehova dagiti tattaona ket inkagumaanna a tulongan ida nga agbabawi. Pudno a makaliwliwa dayta kadatayo.

12. Kasano a magunggonaanka iti panangusigmo iti maipapan ken ni Mikias ken iti epekto ti panagipadtona?

¹² Dika kadi umanamong a kadagitoy napeggad a tiempo, saan a nalaka a patanoren ti tured ken ti naan-anay a panagtalek ken ni Jehova? No addaanka kadagitoy a galad, kaska la ken ni Mikias, a kapanawenan da Oseas ken Isaias. Pinakdaaran ni Mikias dagiti nasion ti Juda ken Israel bayat ti panagturay dagiti ari iti Juda a da Jotam, Acaz, ken Ezekias idi maikawalo a siglo K.K.P. Naigamer iti nakaro nga imoralidad ken idolatria ti makin-amianan a pagarian ti Israel, a nadadael idi natnag ti Samaria kadagiti Asirio idi 740 K.K.P. Adda dagiti tiempo a nagtulnog ti Juda ngem adda met dagiti tiempo a timmallikud ken ni Jehova. Iti baet dagiti mangipangpangta a pasamak, gapu iti mensahe ti Dios nga inwaragawagna, naliwliwa ni Mikias a nakakita iti temporario a pannakaatipa ti panagsuek ti Juda iti naespirituan a kinadakes ken ti panagturongna iti didigra. Anian a makaliwliwa ta adda dagiti mangipangpangag iti mensahetayo a mangiturong iti pannakaisalakan!

PANANGIPAKDAAR ITI DIDIGRA

13, 14. (a) Kasano a makatulong iti panagdayawmo ti ulidan ni Sofonias? (b) Ania a naespirituan a reporma ti naibanag ti trabaho ni Sofonias?

¹³ Bayat a kumapkapsut ti bileg ti Egipto ken Asiria, lumatlatak met ti Babilonia. Ti pumigpigsa a bilegna ket dakkel ti epektona iti nasion ti Juda. Adda idi dagiti mammadto ti Dios a nangpakdaar ken namagbaga kadagiti agdaydayaw ken ni Jehova. Usigem ti dadduma kadagita a mammadto, ket laglagipem nga adda met ipakpakdaar ita dagiti Kristiano.

¹⁴ No kasapulan a dika umannurot kadagiti tradision ti pamiliam tapno matungpalmo ti pagayatan ni Jehova, maawatam la ketdi ti rikna ni Sofonias. Mabalin a maysa ni Sofonias nga apoko iti dapan ni Ari Ezekias ken kabagian ni Ari Josias. Kameng ngarud ti naarian a sangakabbalayan ti Juda. Nupay kasta, situtulok a pinakdaaran ni Sofonias dagiti dakes a panguluen iti Juda. “Intalimeng ni Jehova” ti kaipapanan ti naganna. Impaganetgetna a gapu laeng iti asi ti Dios a ‘maitalimeng ti asinoman iti aldaw ti unget ni Jehova.’ (Sofonias 2:3) Makaparagsak ta adda nagmaayan ti natured a panangpakdaar ni Sofonias. Indauluan ni agtutubo nga Ari Josias ti naespirituan a reporma. Inikkatna dagiti idolo, tinarimaanna ti templo, ken insublina ti nasin-aw a panagdayaw. (2 Ar-ari, kapitulo 22, 23) Awan duadua a nagserbi ni Sofonias ken dagiti padana a mammadto (da Nahum ken Jeremias) kas katulongan wenno mammagbaga ti ari. Nakalkaldaang ta saan a naimpusuan ti panagbabawi ti kaaduan kadagiti Judio. Idi natay ni Josias iti dangadang, nagdaydayawda manen kadagiti didiosen. Iti panaglabas ti adu a tawen, naidestieroda idiay Babilonia.

15. (a) Apay a maikari ti Nineve iti nadagsen a mensahe nga impakaammo ni Nahum? (b) Ania ti maadalmo iti napasamak iti Nineve?

¹⁵ Mabalin nga ibilangmo ti bagim a maysa laeng a gagangay a tao nga awan ti kaimudinganna. Addaan dagiti Kristiano iti dakkel a pribilehio kas “katrabahuan” ti Dios, ngem nanumo laeng ti kaaduan kadakuada. (1 Corinto 3:9) Umasping iti dayta, naggapu ni Nahum iti maysa a bassit nga ili a maawagan Elkos, nalabit idiay Juda. Dayta laeng ti ammotayo maipapan kenkuana. Ngem nadagsen ken napateg ti mensahena. Kasano a kasta? Nagipadto ni Nahum maibusor iti Nineve a kabesera ti Imperio ti Asiria. Impangag idi dagiti umilina ti mensahe ni Jonas, ngem di nagbayag nagsublida kadagiti dati nga aramidda. Ipakita dagiti nakitikitan a bato a nasarakan iti disso nga ayan ti nagkauna a Nineve a maysa dayta a “siudad ti panangibukbok iti dara,” kas kuna ni Nahum. (Nahum 3:1) Nailadawan kadagita a kitikit ti naulpit a pannakatrato dagiti balud iti gubat. Nakaal-alingget ken makapikapik dagiti balikas nga inusar ni Nahum a nagipadto iti naan-anay a pannakatalipupos ti Nineve. Natungpal ti mensahena, ket matungpalto met ti mensahe nga iwarwaragawagtayo ita.

16, 17. No saan pay a naan-anay a natungpal dagiti ninamnamatayo maipapan iti panungpalan, ania ti maadaltayo ken ni Habakuk?

¹⁶ Iti panaglabas dagiti siglo, adda dagiti agbasbasa iti Biblia a saan a natungpal dagiti ninamnamada maipapan iti aldaw ni Jehova. Mabalin a maupay dagiti dadduma iti kasla pannakataktak ti panangukom ti Dios. Kasta met kadi ti riknam? Masikoran unay idi ni Habakuk isu nga insaludsodna: “Kasano kabayag, O Jehova, a masapul nga agpatulongak, ket saanka a dumngeg? . . . Apay nga adda iti sangok ti panangagaw ken kinaranggas?”​—Habakuk 1:2, 3.

¹⁷ Nagipadto ni Habakuk kabayatan ti nariribuk a panawen iti pakasaritaan ti Juda, kalpasan ti panagturay ni naimbag nga Ari Josias ngem sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P. Nasaknap ti kinaawan hustisia ken kinaranggas. Impakdaar ni Habakuk nga uray no kumappon ti Juda iti Egipto, saan latta a makalisi kadagiti naranggas a taga-Babilonia. Nabiag ken napuersa ti estilo ti panagsuratna, nga impanamnamana a “no maipapan iti daydiay nalinteg, babaen ti kinamatalekna agtultuloyto nga agbiag.” (Habakuk 2:4) Napateg unay kadatayo dagita a sasao, yantangay inadaw dagita ni apostol Pablo iti tallo a libro ti Kristiano a Griego a Kasuratan. (Roma 1:17; Galacia 3:11; Hebreo 10:38) Maysa pay, babaen ken ni Habakuk, impanamnama ni Jehova: “Ti sirmata agpaay pay laeng iti naituding a tiempo . . . Saanto a maladaw.”​—Habakuk 2:3.

18. Apay a ni Jehova binilinna ni Abdias nga agipadto maibusor iti Edom?

¹⁸ Ni propeta Abdias ti nangisurat iti kaababaan a libro ti Hebreo a Kasuratan​—buklen laeng ti 21 a bersikulo. Ti laeng ammotayo maipapan kenkuana ket nagipadto maibusor iti Edom. Dagiti Edomita ket kaputotan ti kabsat ni Jacob, isu a ‘kakabsat’ ida dagiti Israelita. (Deuteronomio 23:7) Ngem saan a nainkabsatan ti panangtrato ti Edom iti ili ti Dios. Idi 607 K.K.P., idi agarup tiempo nga insurat ni Abdias ti librona, nagyanda kadagiti dalan tapno tiliwenda dagiti Judio nga agpanggep nga aglibas sada inyawat ida kadagiti taga-Babilonia a kabusor dagiti Judio. Impakauna ni Jehova ti naan-anay a pannakalangalang ti Edom, ket natungpal dayta a padto. Kas ken Nahum, mabalin a bassit ti ammotayo maipapan ken ni Abdias, ngem anian a makaparegta a maammuan a ti Dios mabalinna nga usaren kas mensaherona dagiti nanumo a tattao!​—1 Corinto 1:26-29.

MANGGUTUGOT, MANGLIWLIWA, KEN MANGPAKDAAR

19. Kasano a timmulong ni Haggeo a nangpakired kadagiti tattao ti Dios?

¹⁹ Ni Haggeo ti umuna kadagiti tallo a mammadto a nagserbi kalpasan ti panagsubli idi 537 K.K.P. dagiti matalek a natda manipud idiay Babilonia a nakaidestieruanda. Mabalin a karaman ni Haggeo iti umuna a bunggoy dagiti nagsubli. Iti pannakitinnulongna kada Gobernador Zorobabel, ni Josue a Nangato a Padi, ken ni propeta Zacarias, inkagumaan ni Haggeo a gutugoten dagiti Judio a saanda nga agbuteng iti nasion a bumusbusor kadakuada ken saan koma a dagiti material a banag laeng ti pakaseknanda. Nasken nga iringpasda ti nakaigapuan ti panagsublida: ti panangbangon manen iti templo ni Jehova. Kadagiti uppat a nalawag a mensahe ni Haggeo, nga inwaragawagna idi 520 K.K.P., impaganetgetna ti nagan ken kinasoberano ni Jehova. Iti panangbasam iti daytoy a libro, masarakam ti sasao a “ni Jehova ti buybuyot” iti 14 a daras. Dagiti napuersa a mensahe ni Haggeo ginutugotna dagiti umili nga ituloyda a bangonen ti templo. Saan kadi a makapabileg a maammuan nga awan pagpatinggaan ti pannakabalin ni Jehova kas Soberano nga Agturay ken adda iti babaenna ti nakaad-adu a buyot dagiti espiritu a parsua?​—Isaias 1:24; Jeremias 32:17, 18.

20. Ania a kababalin dagiti umili ti pinarmek ni Zacarias?

²⁰ Mabalin a maupayka no dadduma gapu iti kinaawan regta dagiti dadduma nga agserserbi iti Dios. No kasta, maawatam la ketdi ti rikna ni propeta Zacarias. Kas ken Haggeo a kasadaranna, saan a kaskarina ti pananggutugotna kadagiti padana nga agdaydayaw nga itultuloyda a bangonen ti templo agingga a mairingpas. Inggaed ni Zacarias a pakirden dagiti umili a mangiringpas iti dayta a dakkel a trabaho. Iti laksid ti panangipangpangruna dagiti umili kadagiti bukodda a pagnam-ayan, inkagumaanna a patanoren kadakuada ti nabileg a pammati ken paneknekanda dayta babaen kadagiti aramid. Ket saan a napaay. Adu ti impadto ni Zacarias maipapan iti Kristo. Makapabileg met kadatayo ti mensahe a “ni Jehova ti buybuyot” saanna a baybay-an dagiti tattao nga agtarigagay iti anamongna.​—Zacarias 1:3.

PANANGNAMNAMA ITI MESIAS

21. (a) Apay a nasken unay ti mensahe ni Malakias? (b) Iti panangingudona iti Hebreo a Kasuratan, ania ti impanamnama ti libro a Malakias?

²¹ Ti maudi kadagiti 12 a mammadto a ni Malakias ket nagbiag maitunos iti naganna, a ti kayatna a sawen, “Ti Mensaherok.” Bassit ti ammotayo maipapan iti daytoy a mammadto, a nagbiag idi ngalay ti maikalima a siglo K.K.P. Ngem manipud iti padtona, ammotayo nga isu ket maysa a natured a mammadto a nangtubngar kadagiti tattao ti Dios gapu kadagiti basolda ken iti panaginsisingpetda. Umasping unay dagiti kasasaad a dinakamat ni Malakias kadagiti kasasaad nga inladawan ni Nehemias, a nalabit kasadaran ni Malakias. Apay a nasken unay ti mensahe ni Malakias? Kimmupas idin ti regta ken gagar a pinatanor da propeta Zacarias ken Haggeo sumagmamano a dekada sakbayna. Nagdakes ti naespirituan a kasasaad dagiti Judio. Situtured a nagsao ni Malakias maibusor kadagiti natangsit ken managinsisingpet a papadi, ken binabalawna dagiti umili gapu iti saan a naimpusuan a panagdayawda ken gapu kadagiti sakripisio nga idatdatonda. Ngem no kasano nga ipanamnama kadatayo ti Sao ti Dios ti naraniag a masakbayan, impakauna ni Malakias ti iyaay ti mangisagana iti dalan ti Mesias, ni Juan Bautista, ken kalpasanna ti Kristo a mismo. Makaparegta ti panangingudo ti mensahe ni Malakias iti Hebreo a Kasuratan, nga inkarina kadatayo a “sigurado nga agsilnagto ti init ti kinalinteg” kadagidiay agbuteng iti nagan ti Dios.​—Malakias 4:2, 5, 6.

22. Ania ti makunam maipapan iti kinatao ken mensahe dagiti 12 a mammadto?

²² Makitam a nabileg ti pammati dagiti tattao a nangisurat kadagiti maudi a 12 a libro ti Hebreo a Kasuratan. (Hebreo 11:32; 12:1) Adu a napapateg a leksion ti maadaltayo iti ulidan ken mensaheda bayat a sigagagar a segseggaantayo ti “aldaw ni Jehova.” (2 Pedro 3:10) Usigem ita no kasano a maapektaran dagitoy a naimpadtuan a mensahe ti agnanayon a masakbayam!