PANNAKIKAMALALA

Iti Biblia, kaaduanna a naaramat ti pannakikamalala a tumukoy iti boluntario a seksual a pannakidenna ti naasawaan a tao iti maysa a saanna a kasekso ken saanna nga asawa, wenno, idi maan-annurot pay laeng ti Mosaiko a Linteg, ti boluntario a pannakidenna ti asinoman a lalaki iti maysa a naasawaan wenno iti naitulag a babai. Ti Hebreo a ramut a sao a na·ʼaphʹ ket kaipapananna ti “makikamalala,” idinto ta ti Griego a kaibatoganna ket moi·kheuʹo.​—Eze 16:32, Rbi8 ftn; Mt 5:32, Rbi8 ftn.

Adda dagiti nagkauna a kagimongan a mangipalubos iti pannakidenna ti maysa a tao iti asinoman a kameng ti tribuna, ngem naibilang a pannakikamalala ti pannakidennana iti saan a kameng ti tribuna. Maipapan iti pakasaritaan ti pannakikamalala, kunaen ti Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend (1949, Tomo 1, p. 15): “Maar-aramid dayta iti amin a paset ti lubong ket nupay ibilbilang ti adu a kultura kas nakababain, inar-aramid daytoy ti adu a tattao iti amin a kultura ken iti amin a tiempo.” Patalgedan dagiti monumento a nagraira dayta iti kadaanan nga Egipto; ti maysa a makikamkamalala nga Egipcio ket ti asawa ni Potifar a nangpilit ken Jose a makidenna kenkuana. (Ge 39:7, 10) Iti naglabas ken iti agdama, gagangay a maiparparit ti pannakikamalala, ngem manmano a maipataw ti pannusa kadagiti nakikamalala.

Gapu iti linteg ni Jehova, naiduma ti Israel ken addaan iti nangatngato a moral iti panagasawa ken biag ti pamilia no idilig iti nasnasion iti aglikmutda. Ti maikapito a bilin iti Dekalogo dinakamatna iti direkta ken nabatad a sasao a: “Dika makikamalala.” (Ex 20:14; De 5:18; Lu 18:20) Naiparit ti pananggamgam iti teritoria ti sabali a lalaki babaen ti pannakikamalala, kasta met iti dadduma pay a kita ti di umiso nga aramid iti sekso.​—Kitaenyo ti BALANGKANTIS; PANNAKIABIG.

Iti sidong ti Linteg ni Moises, nakaro ti dusa ti pannakikamalala​—madusa iti ipapatay dagiti dua a nakabasol: “No kas pagarigan ti maysa a lalaki masarakan a makikakaidda iti babai a kukua ti maysa a makinkukua, isuda a dua masapul ngarud a matayda nga agpadpada.” Nagaplikar daytoy uray iti maysa a naitulag a babai, yantangay naibilang a nakikamalala no nakidenna iti maysa a lalaki a saan a daydiay mismo a nakitulaganna. (De 22:22-24) Ti asawa a babai kasapulan a dumatag tapno mausig no atapen a nakikamalala.​—Nu 5:11-31; kitaenyo ti LUPPO.

Nupay saan nga an-annuroten dagiti Kristiano ti Mosaiko a Linteg, masapul met a liklikanda ti pannakikamalala. “Ta ti kodigo ti linteg, ‘Dika makikamalala,’ . . . magupgop iti daytoy a sao, nga isu ti, ‘Masapul nga ayatem ti padam a tao a kas iti bagim.’” Saan a mabalin nga ilimed daytoy a banag. (Ro 13:9; 2:22) Iti panangisuro ni Jesus kadagiti prinsipio ti Biblia, ad-adda pay a pinagbalinna a nangatngato ti moral a pagalagadan maipaay kadagiti Kristiano. Pinalawana ti saklawen ti pannakikamalala, a kinunana a saan laeng a tumukoy dayta iti seksual a pannakinaig nga aramiden ti maysa a lalaki iti babai a saanna nga asawa: “Tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.” Karaman dagita a lallaki kadagidiay ‘addaan iti matmata a napno iti pannakikamalala.’​—Mt 5:27, 28; 2Pe 2:14.

Impakita met ni Jesus a no nakidiborsio ti asawa a lalaki wenno babai, ngem saan a naibatay iti pannakiabig (Gr., por·neiʹa), ti panagasawa manen ti asinoman kadakuada ket maibilang a pannakikamalala. Makabasol iti pannakikamalala uray ti di naasawaan a lalaki a nangala iti kasta a naidiborsio a babai kas asawana.​—Mt 5:32; 19:9; Mr 10:11, 12; Lu 16:18; Ro 7:2, 3.

Ti pannakikamalala ket ‘pudno a panagbasol a maikaniwas iti Dios.’ (Ge 39:9) Ukomento ni Jehova dagidiay nakabasol iti pannakikamalala, ket ti asinoman nga agtultuloy a makikamalala saannanto a “tawiden ti pagarian ti Dios.” (Mal 3:5; 1Co 6:9, 10; Heb 13:4) Pudno unay ti proverbio a: “Ti asinoman a makikamalala iti maysa a babai awanan iti puso; daydiay mangaramid iti dayta daddadaelenna ti bukodna a kararua.”​—Pr 6:32-35.

Kasano a makabasol ti maysa a tao iti naespirituan a pannakikamalala?

Iti naespirituan nga anag, ti pannakikamalala ket tumukoy iti di panagmatalek dagidiay addaan iti tulag ken Jehova. Nakabasol iti naespirituan a pannakikamalala ti natural nga Israel mainaig iti Linteg ti tulag gapu iti di umiso a narelihiosuan nga ar-aramidda, a ti sumagmamano kadagita ket dagiti seremonia ti panagdaydayaw iti sekso ken di panangikankano iti maikapito a bilin. (Jer 3:8, 9; 5:7, 8; 9:2; 13:27; 23:10; Os 7:4) Maigapu met laeng kadagita nga ar-aramid, kinondenar ni Jesus ti kaputotan dagiti Judio idi kaaldawanna kas mannakikamalala. (Mt 12:39; Mr 8:38) Kasta met ita, no dagiti Kristiano a dedikado ken Jehova ken adda iti baro a tulag tulawanda ti bagbagida iti agdama a sistema ti bambanag, makikamkamalalada iti naespirituan.​—San 4:4.