PANNAKAIDESTIERO

Pannakapagtalaw manipud nakayanakan a daga babaen iti bileg ti autoridad; iti Hebreo, literal a kaipapananna ti “ipapanaw.” Ni Cain, a nangpapatay iti kabsatna a ni Abel, nailunod babaen iti pannakapagtalawna iti daga tapno agbalin a managallaalla ken pugante iti daga. Sigud idi a mannalon, ngem kalpasan ti panangpapatayna, saanen a nabunga ti daga iti panagtalonna.​—Ge 4:2, 3, 11-14.

Imbaga ni Jehova iti nasion ti Israel a maidestieroda no saanda nga agmatalek iti tulag nga inaramidna kadakuada babaen ken Moises. (De 28:36, 37, 64; 29:28) Iti kinapudnona, adda dagiti gundaway a ti Dios ti Autoridad a nangipataw iti pannakaidestiero ti ilina, nupay inaramatna dagiti buyot ti sabsabali a nasion kas instrumentona. Dagitoy a pasamak ket: (1) pannakaidestiero ti Israel babaen kadagiti Asirio (2Ar 15:29; 18:9-12); (2) pannakaidestiero ti Juda idiay Babilonia (2Ar 25:8-11, 21); (3) pannakaidestiero dagiti Judio babaen kadagiti Romano (Lu 21:20-24).

Israel. Indestiero ni Tiglat-pileser III idiay Asiria dagiti agnanaed iti Neftali sakbay a nagpatingga ti turay ni Ari Peca ti Israel idi agarup 759 K.K.P. Nalawag nga iti dayta met laeng a tiempo nga impanaw ti ari ti Asiria dagiti Rubenita, dagiti Gadita, ken dagidiay aggigian iti makindaya a kagudua a tribu ni Manases. (2Ar 15:29; 1Cr 5:4-6, 26) Idi agangay, ni Salmaneser V linakubna ti Samaria, ket kalpasan ti tallo a tawen, idi 740 K.K.P., mabalin nga isu wenno ti sunona, ni Sargon II, indestierona ti adu nga agnanaed ket “nangyeg iti tattao manipud Babilonia ken Cuta ken Avva ken Hamat ken Sefarvaim ket pinagnaedna ida kadagiti siudad ti Samaria imbes a ti annak ti Israel.”​—2Ar 17:5, 6, 24.

Juda. Idi 617 K.K.P., indestiero ni Ari Nabucodonosor idiay Babilonia dagiti opisial ti palasio ken dagiti kangrunaan a lallaki ti Juda. (2Ar 24:11-16) Agarup sangapulo a tawen kalpasanna, idi 607 K.K.P., idi a ti Babilonia rinebbekna ti Jerusalem, ni Nabuzaradan a panguluen dagiti Babilonio a para-guardia impanna idiay Babilonia ti kaaduan kadagidiay nabatbati ken simmina a Judio. Pitopulo a tawen kalpasan dayta a pannakaidestiero, adda laeng bassit a bilang dagiti nagsubli.​—2Ar 25:11; Jer 39:9; Isa 10:21, 22; kitaenyo ti PANNAKAKAUTIBO.

Kalpasan ti pannakarba ti Babilonia, adu a Judio ti saan a nagsubli iti nakayanakanda a daga, ket ngarud nagtultuloy ti pannakaiwarawarada. Idi tiempo ni Asuero (Xerxes I, ari ti Persia, a nagturay manipud India agingga iti Etiopia, iti 127 a masaksakupan a distrito), inakusaran ni Haman dagiti Judio ket kinunana: “Adda maysa nga ili a naiwarawara ken naisina iti tengnga ti il-ili kadagiti amin a masaksakupan a distrito ti pagturayam.”​—Est 1:1; 3:8.

Idi Umuna a Siglo K.P. Idi umuna a siglo K.P. adda komunidad dagiti Judio idiay Tesalonica, Atenas, Corinto, Efeso, Roma, ken Babilonia, kasta met iti dadduma pay a siudad. (Ara 17:1, 16, 17; 18:1, 4, 19) Adu a Judio ti nagnaed idiay Babilonia, a nangaskasabaan ni Pedro. (1Pe 5:13) Inlanad ni Josephus nga adda “dakkel a bilang” dagiti Judio idiay Babilonia idi umuna a siglo K.K.P. (Jewish Antiquities, XV, 14 [ii, 2]) Idi 49 K.P. wenno nasapa a paset ti 50 K.P., ti Romano nga emperador a ni Claudio pinagtalawna dagiti amin a Judio manipud Roma. Naapektaran met iti daytoy dagiti Judio a nagbalin a Kristiano, a karaman kadakuada da Aquila ken Priscila (Prisca), a naam-ammo ni Pablo idiay Corinto idi agarup 50 K.P., di nagbayag kalpasan nga inyetnag ni Claudio dayta a bilin. (Ara 18:2) Kinaduada ni Pablo idiay Efeso, ket idi tiempo a ti apostol nagsurat manipud Corinto kadagiti padana a Kristiano idiay Roma (a. 56 K.P.), nabatad a nakasublin idiay Roma dagitoy nga agassawa ta natayen ni Claudio ket agturturay idin ni Nero. Adu pay a Judio ti nagsubli met idiay Roma.​—Ara 18:18, 19; Ro 16:3, 7, 11.

Kas kaitungpalan ti padto ni Jesus iti Lucas 21:24, ti buyot ti Roma nga indauluan ni Tito, idi 70 K.P., pinalikmutanda ti Jerusalem, a napusek idin kadagiti Judio a naggapu iti adu a daga a naguummong maipaay iti Piesta dagiti Di Pinaalsa a Tinapay. Linakub dagiti Romano ti siudad ken dinadaelda dayta kamaudiananna; 1,100,000 a Judio ti napapatay ken 97,000 ti nakautibo, ket idi agangay naiwarawarada kadagiti nasion.