Pabilgen ken lyaplikar Pammatiyo Kadua iti Oc-ocom

NO MAPAGSALUDSODANKAYO a mangpidut iti Biblikal a grupo dagiti tattao a naisalsalumina ti pammatida, ania ti pilienyo? Dagiti 12 nga apostoles? Dagiti 12 nga annak ni Jacob? Nalabit. Ngem nawadwad met ti rason a mangitudokayo ti grupo dagiti 12 a ti pammatida ti naikomendar kadatayo idiay Biblia.

Kayatmi a sawen dagiti 12 a lallaki a dagiti ar-aramid ti pammatida naisalaysay iti libro nga Oc-ocom. Dadduma kadakuada nainagananda idiay Hebreo 11:32-34: “Ta agkurangakto iti tiempo no sawek ti maipapan kada Gideon, Barak, Samson, Jepte, . . . isuda a gapu iti pammati adda inab-abakda a pagpagarian, nagaramidda iti kinalinteg, nakagun-odda kadagiti karkari, inapputda dagiti ngiwat dagiti leon, dinepdepda ti pigsa ti apuy, nakalisida kampilan, iti kinakapuyda nagbalinda a nabileg, nagbalinda a mannakabalin iti gubat, pinagtarayda dagiti buybuyot dagiti ganggannaet.”

Addaantay dita ti uppat kadagiti uk-ukom. Kasano kaadu pay dagiti dadduma a matalek nga uk-ukom ti malagipyo? Subokenyo ti memoriayo sakbay a kitaenyo iti listaan iti baba.a Nalabit malagipyo pay met, ti sumagmamano a nakalaglagip nga ar-aramidda nga inar-aramid dagitoy nga uk-ukom, kas iti panangdadael ni Samson kadagiti appo ken tattao a Filisteo​—ken isu a mismo, ti panangrebbana ti templo ni Dagon, wenno ti panangusar ni Gideon ti 300 laeng a mannakibakal a mangraut kadagiti buybuyot ti Madian. Adu a tattao iti Kakristianuan ammoda dagita nga estoria manipud kadagiti Eskuela Dominicana. Ngem nagun-odanda kadi iti libro dagiti Oc-ocom dagiti napapateg a leksion a mangapektar ti pammatida, a mangparang-ay ti biagda itan ken mangtulong kadakuada a makagun-od ti ‘biag a mapasungad’? (1 Timoteo 4:8) No pagarupenyo a saan, naiduma met aya kadakayo? Pinalubosanyo aya ti libro ti Oc-ocom a mangbadang ti pammatiyo ken ti Nakristianuan a panagbiagyo?

Dagiti Gunggona Manipud kadagiti Pamunganayan

Basaenyo ti libro. Makitayo nga, uray no damdamoyo wenno kapaminduayo a basaen, maigamerkayto kadagiti napunno ti aksion a salsalaysayna. Itdendanto kadakayo ti adu a panarsaritaan​—kadagiti annakyo wenno dadduma nga agtutubo, agraman kadagiti managpampanunot a nataengan a tattao. Nupay kasta, iti panagbasayo laglagipenyo ti sumagmamano kadagiti pangkaaduan a punto a naaramid kadagiti adu a salaysay. Kas pangarigan?

Ti maysa a ta nakalaklaka a palubosan ti pammati ti Dios a kumapuy wenno manglipat kadagiti naaramidanna kadakayo. Ti maysa a tao a nakaadalen ti Nakristianuan a namnama ken nakagun-od pammakawan baeten ken Kristo ti addaan ti dakkel a regta iti umuna. Mabalin a siraragsak a tumabuno ti gimgimong ken makipaset iti Nakristianuan a ministerio. Ipangpangrunana dagitoy iti biagna, a di madanagan kadagiti material a bambanag, kas pangarigan, ti kaadda ti baro a kotse, napintas a pagtaengan wenno ti kaudian a nangingina nga aruaten ti TV. Ngem kalpasan ti sumagmamano a tawen, mapukawnanto aya ‘ti immuna nga ayatna’? (Apocalipsis 2:4) Impanayag ti historia ti Israel idiay Oc-ocom a naglaka a mapasamak dayta iti asinoman kadatayo.

Ti umuna a dua a kapitulona ti mangisagana ti buya. Idi inukopar dagiti Israelita ti Naikari a Daga iti sidong ni Josue, dida sinurot a situtulnog iti panangpaksiat kadagiti managdaydayaw ti didiosen, immoral a Canaanitas. (Oc-ocom 1:28-33) Gapuna pinalubosan ni Jehova dagiti ganggannaet ken ti didiosenda a nangsubok ti Israel. (Oc-ocom 2:19-23) Masansan a napaay ti Israel iti dayta a suot. Daytoy ti serkan dagiti uk-ukom.

Ti situasion iti umuna nga ukom, a ni Otoniel, isut’ gagangay kadagiti maulit-ulit a mapaspasamak. Natnag dagiti Israelitas iti narugit a panagdayaw ken Baal, gapuna impahibos ti Dios a maysa nga ari ti Siria ti nangirurumen kadakuada iti walo a tawen. Daytat’ nangtignay kadakuada nga immasug ken Jehova a maipaay iti tulong. Ket ti Dios namangon iti mangisalakan kadakuada a ni Otoniel. Ti espiritu ni Jehova immay idi kenkuana, ket nagbalin nga ukom ti Israel. Ket idi rummuar iti paggugubatan, inted ti Dios ti ari ti Siria iti imana. Kalpasanna ti daga nagtalna kadagiti 40 a tawtawen.​—Oc-ocom 3:7-11.

Anian ti panagyaman dagidiay nga Israelitas nga agbalin manen a siwayawaya, kas ti panangapresiartayo a nakaammo kadagiti Nakristianuan a kinapudno ken pannakawayawaya manipud ulbod a relihion! Ngem, ania, ti iyegto dagiti sumaruno a tawtawen? Kunaen ti sumaganad a bersikulo: “Ket dagiti annak ti Israel inaramidda manen daydiay a dakes iti imatang ni Jehova. Ket ni Jehova pinapigsana ni Eglon nga ari ti Moab a maibusor iti Israel.” (Oc-ocom 3:12) Makitayo ti padron ken ti peggadna kadatayo no palubosantayo a kumapuy ti pammatitayo. Ngem agpaay a pakaparegtaantayo, intuloy ti salaysay: Apaman a nagsubli dagiti Israelitas iti mismo a nakemda, binangon manen ti Dios ti maysa a tao a kaannawidanna ti ima a kannigid a ni ukom Ehud. Isut’ nangipan ti natadem a mensahe ken nalukmeg unay nga Ari Eglon, a nangiturong ti pannakaispal ti Israel. Basaenyo ti makaparagsak a salaysay iti dadduma a paset ti kapitulo 3.

Napigsa a Pammati nga Agtigtignay!

Ti sabali pay a pamunganayan a punto a rebbeng maipasagepsep kadakayo a ta mabalinnakayo nga usaren ti Dios a mangaramid kadagiti naisangsangayan a bambanag no napigsa ti pammatiyo.​—Idiligyo iti Mateo 17:20; 21:21.

Ti sumagmamano kadagiti ababa a pangarigan: Panunotenyo ni Gideon no kasano a babaen ti 300 a lallaki ti pammati rinautda dagiti Madianitas a “kasda la duddudon iti kaaduda.” (Oc-ocom 7:1-25) Babaen pammaregta ni Debora, nangaramid ni Barak ti panangispal idiay amianan manipud Canaanitas nga addaan kadagiti pakigubat a karuahe a nakabalan kadagiti nakabutbuteng a timmirad a lanlandok manipud iti pilidda. Makitayo met iti daytoy a kaso a maysa a babai ti nangaramid ti maudi a panagtignay a nagturong ti panagballigi. (Oc-ocom 4:1-5:31) Ti pigsa ni Samson ti agdindinamagen. Babaen iti naisalsalumina a pigsana, nabaelan ni Samson a pinisang ti maysa a leon; a naarmasan laeng iti panga iti asno impasagna dagiti rinibribo a kabusorna ket linasangna ti ruangan ti siudad ti Gaza, a daytat’ binagkatna nga impan iti maysa a bantay.​—Oc-ocom 14:5-16:3.

Saanen a pagduaduaan a naisangsangayan a pammati ti impakita dagitoy nga uk-ukom, a pudno a mangikualipikar kadakuada a mailista iti libro ti Hebreo kas ul-ulidantayo. Ul-ulidan iti ania a pamay-an? Siempre dikay pulos namnamaen a pisangen ti maysa a leon babaen laeng kadagiti im-imayo, saan kadi? Ngem maipasangokayonto kadagiti nakaro a karit ti pammatiyo no padpadasen ti agbiag tunggal aldaw kas Kristiano a nasungdo ken Jehova.

Nalabit kas agtutubo idiay eskuelaan naipasangokayo iti nakaro a panangpilit nga ageksperimento kadagiti droga wenno sekso, wenno mangbirok ti karera kas dakkel pagsuelduanna a propesional. Kas indibidual, wenno mabalin kas kadua ti pamiliayo, nalabit nangar-aramidkayon ti kalalainganna a material a panagsakripisio tapno makapagserbikayo kas amin-tiempo a ministro wenno agtaeng idiay dakdakkel ti pakasapulan iti kasta, ngem makitkitayo met dagiti dadduma a Kristiano nga agparang a pagbalbalinenda ti kinabaknang ken ti elegante a panagbiag kas kangrunaan a bambanag iti biagda. Wenno mabalin a rumsua dagiti karit iti pammatiyo agsipud ta ti maysa ti nangpaay unay kadakayo. Nalabit daytat’ tao a prominente kadagiti Kristiano ngem ti kinatangsitna ti nangiturong kenkuana a nagturong a maibusor kadagiti kakabsatna. Iti sabali a bangir, nalabit daytat’ nasinged a kabagian a ti ayatna limmamiisen ken nagsardengen iti panagserserbina ken Jehova.

Iti aniaman kadagitoy a kaso, maparegtakayo aya manipud ti pammati dagiti uk-ukom? Ti inted-Dios a pammatida ti namagbalin kadakuada a mangaramid ti kasla imposible. Ti isu met laeng a Dios mabalin a makaited ti pammati kadakayo no agtultuloy a birukenyo dayta babaen ti kararag ken iti panagtalinaedyo iti Nakristianuan a daldalan. Ti pammati ket bunga ti nasantuan nga espiritu ti Dios. (Galacia 5:22) Ket no maipapan iti isu met laeng nga espiritu a nangpapigsa ken Samson, kuna ni Jesus, “Ni Amayo a nailangitan mangtedto ti nasantuan nga espiritu kadagiti agdawat kenkuana!” Maitunos iti dayta, iti kapitulo met laeng ti Hebreo a nangilista kadagiti uk-ukom kas pagulidanan ti pammati maipasiguro kadatayo a ti Dios “gunggonaanna dagiti mangsapul a sipapasnek kenkuana.” (Lucas 11:13; Hebreo 11:6) Mabalinna met a gunggonaan ti pammatiyo.

Birukenyo dagiti Leksion

Adda dua a leksion nga inyegmi iti atensionyo a mabalinyo nga adawen manipud Oc-ocom. Kaskasdi awan duadua a makabirokkayto pay kadagiti kanayonan a gunggona manipud iti daytoy a paset ti naipaltiing a Kasuratan nga “impaltiing ti Dios ket naimbag a pakasursuruan, pakatinggaran, pakababalawan, ken pakaadalan iti kinalinteg.”​—2 Timoteo 3:16.

Kas pangarigan, makitayo a ni Gideon sinunumo a dina kayat a rugian ti maysa a kurso aginggana a masiguradona a daytat’ pagayatan ti Dios. Ti kamaudiananna, ti isu met la a kinanumo ti nangtulong kenkuana a nangliklik ti panangipalubos ti balligi ken kinatan-ok a ‘mapan iti ulona.’ Mabalin a magunggonaankay manipud iti daytoy. Malagipyo a babaen iti tulong ti Dios ti bassit a buyot ni Gideon ti nangparmek kadagiti umariwekwek a Madianitas. Panunotenyo laengen ti dayaw nga inyeg dayta ken Gideon. Umasping iti dayta mabalin nga immawatkayo met ti dayaw gapu iti naisalsalumina a talentoyo, kas iti laingyo a pumapalawag iti publiko wenno kas makabael unay nga organisador. Iti immuna a kaso, “dagiti tattao ti Israel kinunada ken Gideon: ‘Agturayka kadakami, sika ken ti met anakmo, ken ti anak ti anakmo met, ta sika insalakannakami iti ima ti Madian.’” Kasanot’ rebbeng a panagrikna ti maysa a tao ti kasta a pammadayaw? Kuna ni Gideon: “Saanakto nga agturay kadakayo, uray ti anakko dinto agturay kadakayo. Ni Jehova isu ti agturayto kadakayo.” (Oc-ocom 8:22, 23) Pagreggetantay met koma a mataginayon ti kasta a kinapakumbaba, a bigbigen nga amin dagiti talentotayo​—ken babaen kadakuada dagiti magapuanantayo​—agtaudda manipud iti abilidad nga impaay ti Dios nga agpaay kadagiti tattao.

Ti estoria ni Gideon ken dagiti dadduma nga uk-ukom ipakitana kadatayo met, nga imperpektoda, kas kadatayo. Makagun-odtayo ti leksion manipud kadagiti biddutda.

Gapuna, idi impalubos ni Gideon dagiti Israelitas nga iraman dagiti samsamda kenkuana, isut’ nagpaaramid iti nakangingngina nga ephod, a pagan-anay a kasla tapis, nalabit naadornuan kadagiti batbato. Nupay nasayaat ti motibona a nangaramid iti daytoy, daytat’ trinato dagiti Israelitas a didiosen, a nangibaw-ing ti atension manipud panagdayaw ken Jehova idiay santuaryo.​—Oc-ocom 8:24-27.

Ti espiritu ni Jehova ti sipipigsa nga immapay ken Samson, a namagbalin kenkuana a nangaramid a nalawag kadagiti ar-aramid a napigpigsa ngem iti tao. (Oc-ocom 14:5, 6, 19; 15:14, 15; 16:3, 28-30) Kasta met a “naggapu ken Jehova” a nagkalikagum a maysa a babai a Filisteo ti agbalin nga asawana, ta ni Samson “nagsapul iti pamuspusanna a maibusor kadagiti Filisteos.” (Oc-ocom 14:4) Daytoy ti nangiturong kadagiti panagbabakal a nakatayan dagiti adu a manangirurumen a Filisteos. Kasta met awan duadua inwanwan ni Jehova ni Samson a napan idiay Gaza ket nagtalinaed iti balay ti maysa a balangkantis, ta daytoy ti nangiturong iti kanayonan pay a mannakabalin nga ar-aramid a nangibabain kadagiti nakaap-aprang a Filisteos.b Nupay kasta, nagparang a dagitoy a pannakaidenna ni Samson kadagitoy a babbai ti nangimpluensia kenkuana a nagtignay a simamaag idi a nagayat ken Dalila, a kaawatan a babai nga Israelita a sinaburnuan wenno pinasuksukan dagiti Filisteos.​—Oc-ocom 16:1-21.

Dagita a salaysay ti rebbeng a mangisuro kadatayo nga agannadtayo a maibusor kadagiti nasikap nga iraraut ti kabusor. Kas pangarigan, mabalin a ti Kristiano addaan ti nadayaw a panggep a mangbisita iti kapadpadana a managdaydayaw iti kasunganina a sekso, a mangliwliwa wenno mangparegta kabayatan iti maysa a pagdukotan. Kaskasdi daytat’ gagangay a di nainsiriban nga aramiden no dudduduada laeng. Ti natauan a kinaimperpekto mabalin a mangallukoy kadakuada iti di umiso a kababalin, wenno iti situasion a mangtignay kadagiti kaarruba a mangikuna a dagiti Kristiano nakababbaba ti moralda a kas met laeng kadagiti dadduma iti komunidad.

Iti sabali a bangir, mennamennaenyo ti pammati ken debosion ti balasang ni Jepte. Mabalin a maikuna dagiti soltero a Kristiano a no dagiti umiso a sirkumstansia dumtengda makasarakdanto met kadagiti naayat, nasungdo nga asawa a mabalindanto met nga asawaen. Kaskasdi bayat nga agmaymaysada mapampanunotda nga uray no ti balasang ni Jepte addaan kadagiti okasion a nakaikapisanna agsipud ta awan iti posision a makiasawa ken naganak, nataginayonna met ti mapadayawan a pammatina iti espesial nga asainment nga impalubos ti kinamaymaysana kenkuana.​—Oc-ocom 11:30-40.

Dagitoy ti sumagmamano laeng kadagiti adu a makagunggona a leksion a mabalinyo a masarakan iti makaay-ayo ken makatignay-pammati a libro ti Oc-ocom. Kalpasan ti panangbasayo iti libro rebbengna a rummuarkayo nga addaan naparang-ay a pammati a ni Jehova isut’ naindaklan a Manangispal kadagidiay managdaydayaw kenkuana. No maysakayo kadagiti managdaydayawna, birukenyo a maaddaan iti napigsa, makatignay a pammati, nga isut’ nagsayaat a maiparangarang iti Oc-ocom.

[Dagiti Footnote]

[Tsart iti panid 28]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

TI PANAWEN MANIPUD PANANGRUGI TI PANNAKAPARMEK TI CANAAN INGGANAT’ PANAGTURAY NI SAUL

Naiparang daytoy a tsart a mangiyilustrar ti maysa kadagiti sumagmamano a pamay-an a ti kronolohikal a panawen a nadakawat iti libro nga Oc-ocom ket maibagay iti las-ud iti rukod ti panawen a maipamatmat iti dadduma a lugar. Agpaay ti ad-adu a detalie, kitaenyo ti Aid to Bible Understanding, pinanid 335-8.

Nadumaduma ti “shade” dagiti “bar” tapno mailasin dagiti nagduduma a panawen.

1473 K.K.P.

PANNAKAPARMEK ti Canaan (6)

Naiballaet a panawen (35[?])

SYRIA iti sidong ni Cushan-rishathaim irurumenna ti Israel (8)

OTONIEL pinarmekna ti Syria

“Ti daga timmalna” (40)

MOAB iti sidong ni Eglon irurumenna ti Israel (18)

AHUD pinarmekna ti Moab

“Ti daga timmalna” (80)

CANAAN iti sidong ni Jabin ti Hazor irurumenna ti Israel (20)

SHAMGAR ‘inispalna ti Israel’ manipud kadagiti Filisteos. Ti panawen dina ibaga.

BARAK pinarmekna ti Canaan

“Ti daga timmalna” (40)

MADIAN irurumenna ti Israel (?)

GIDEON pinarmekna ti Madian

ABIMELECH agturay (3)

TOLA (ti Issachar) ukomenna ti Israel (23)

JAIR (ti Gilead) ukomenna ti Israel (22)

AMMON irurumenna ti Israel (18)

300 a tawen manipud pangrugi ti panangparmek dagiti Israelita. (Oc-ocom 11:26-33)

JEPTE pinarmekna ti Ammon; mangukom (6)

IBZAN (ti Betlehem) mangukom (7)

PILISTIA irurumenna ti Israel (40)

ELON (ti Zebulun) mangukom (10)

ABDON (ti Epharim) mangukom (8

SAMSON (ti Dan) mangukom (20)

LAKASA ti tulag idiay Kiriat-jearim 20 tawen

ELI Nangato a padi (40)

Ti Filistia inabakna ti Israel

Naiballaet a panawen (5 [?])

SAMUEL Mammadto, ukom

Indaulo ni Samuel ti lsrael nga agballigi iti Filistia (1 Samuel 7:7-14)

1117 K.K.P

SAULO Ari (40) Mangrugi nga agturay 356 a tawtawen manipud panangrugi ti pannakaparmek ti Canaan. (1 Ar-ari 6:1; Deuteronomio 2:7; Aramid 13:21; 2 Samuel 5:4)