Rebbeng Kadi a ti Gasat Iturayanna ti Biagyo?

ITI listaan, ti kakaisuna a di namati iti gasat isu ni Jesu-Kristo. Aniat’ panangmatmatna?

Dagiti salaysay ti kabibiag ni Jesus idi umuna a siglo (dagiti libro ti Biblia a Mateo, Marcos, Lucas, ken Juan) itudoda ti pammatina a dagiti tattao maimpluensiaanda ti masanguananda, a kayatna la a sawen no aniat’ mapasamak kadakuada.

Kas pangarigan, ni Jesus kunana a ti Dios “mangtedto kadagiti nasayaat a bambanag kadagiti agdawat kenkuana” ket ti tao nga “agtalinaed agingga iti panungpalan isunto ti maisalakan.” Umas-asping iti dayta, idi a dagiti agnaed iti Jerusalem saanda nga inkaskaso dagiti pakdaar a nakaisalakan koma ti biagda, saan nga impabiang ni Jesus ti panagtignayda iti gasat. Imbes ketdi, kinunana: “Ket dikay kinayat.”​—Mateo 7:7-11; 23:37, 38; 24:13.

Maawatantay met ti panangmatmat ni Jesus babaen iti napaliiwna maipapan ti makapapatay nga aksidente a napasamak idiay Jerusalem, a kunkunana: “Dagiti sangapulo ket walo a natupakan ti torre sadi Siloam, ket pinatayna ida, pagarupenyo aya nga ad-addada a nakautang ngem dagiti isuamin a tattao nga agnaed sadi Jerusalem? Saan, kunak kadakayo.” (Lucas 13:4, 5) Kitaenyo ta saan nga impabiang ni Jesus ti ipapatay dagidiay 18 a tattao iti gasat, wenno kinunana a natayda agsipud ta dakdakesda ngem kadagiti dadduma. Imbes ketdi, saan a kas kadagidiay Fariseo idi kaaldawanna a pinadpadasda nga itunos ti gasat iti pammati ti siwayawaya a pakinakem ti tao, insuro ni Jesus a mabalin nga impluensiaan ti tao ti indibidual a masanguananna.

Kasta met nga insuro dagiti apostol ni Jesus a ti pannakaisalakan ket maysa a pili a silulukat kadagiti isuamin. Insurat ni apostol Pablo: “Naammuam dagiti nasantuan a sursurat, a makabalin a mamagsirib kenka a maipaay iti pannakaisalakan.” Ken kinuna ni apostol Pedro: “Kas ubbing a kaiyanak, tarigagayanyo ti awan lalaokna a gatas a naespirituan tapno dumakkelkayo gapu kenkuana a maipaay iti pannakaisalakan.” (2 Timoteo 3:15; 1 Pedro 2:2; kitaenyo met ti Aramid 10:34, 35; 17:26, 27.) Sawen ti Hastings’ Encyclopædia of Religion and Ethics a dagiti mannurat ti maikadua- ken maikatlo-a-siglo, kas kada Justin, Origen, ken Irenaeus ‘ket awan ammoda maipapan iti awan kondisionna a signos; insuroda ti siwayawaya a pakinakem.’

Ngem no nakaad-adu, agraman adu a Judio iti aglawlawda, ti namati kadagiti nadumaduma a langa ti kinagasat, apay ngarud a ni Jesus ken dagiti immuna a Kristiano dida pinati a ti gasat ti tao ket naikeddengen? Maysa a rason a ta ti ideya ket napnuan ti parparikut. Kas pananginagan ti dua: Ti gasat kontraenna dagiti kualidad ni Jehova a Dios; daytat’ makontra babaen kadagiti naikeddengen a kinapudno. Mainayon pay, mabalin a pagpeggadenna ti agdama ken masanguanan a biagyo. Ti nasingsinged a panangsukimat ipakitana kadakayo no kasano a kasta.

Dagiti Isingasing ti Gasat ken dagiti Kualidad ti Dios

Idi maikatlo a siglo K.K.P., ni pilosopo Zeno ti Citium insurona dagiti ad-adalanna idiay Atenas nga “awatenda ti pangngeddeng ti Gasat kas kasayaatan iti nailinged a pamay-an.” Maysa nga aldaw, nupay kasta, kalpasan pannakaammo ni Zeno a ti adipenna nakabasol iti panagtakaw, naipasango mismo ni Zeno kadagiti isingsingasing ti mismo a pilosopiana. Kasano? Idi binautna ti agtatakaw, insungbat ti adipen: “Ngem naikeddeng iti gasatko nga agtakawak.”

Adda punto ti adipen ni Zeno. No patienyo a ti padron ti panagbiag ti maysa a tao ket antimanon a naikeddeng, ngarud ti panangpabasol ti tao iti panagbalinna a mannanakaw ket kas panangpabasol iti bukel ti kahel iti panagbalinna a puon ti kahel. Tutal, agpadpada a ti tao ken ti bukel timmanorda laeng sigun iti naiprograma. Ania, ngarud, ita ti ultimo nga isingasing ti kasta a panagrason?

Bueno, no sursuroten laeng dagiti kriminal ti gasatda, ngarud daydiay nangikeddeng ti gasatda ti responsable iti ar-aramidda. Asino ngay dayta? Sigun kadagiti manamati ti gasat, ti Dios mismo. No alaen ti dakdakkel nga addang daytoy a panagrason, ngarud ti Dios ti Umuna a Gapuanan amin a kinadakes, kinaranggas, ken panangirurumen nga naar-aramidan pay laeng ti tao. Akseptarenyo aya dayta?

Ti artikulo idiay Nederlands Theologisch Tijdschrift (Dutch Journal of Theology) kunana a ti kasta a panangmatmat iti gasat “pagarupenna ti ladawan ti Dios, a para kadagiti Kristiano, ket saan a maikalintegan.” Apay? Gapu ta suppiatenna ti ladawan ti Dios nga imparang dagiti napaltiingan a mannurat ti Biblia. Kitaenyo, kas pangarigan, dagitoy a panagadaw manipud naipaltiing a libro ti Salmo: “Saanka a maysa a Dios nga adda ayatna iti kinadakes.” “Ti agayat iti kinauyong guraen ti kararuana.” “Subbotennanto [ti dinesignaran ti Dios a Mesianiko nga Ari] dagiti kararuada iti panangirurumen ken iti kinaranggas.” (Salmo 5:4; 11:5; 72:14) Nalawag, dagiti isingasing ti gasat ken dagiti kualidad ti Dios agdinnungparda.

Ti Gasat ken dagiti Kinapudno

Ngem kasano met dagiti natural a didigra? Saanda kadi a naikeddeng a mapasamak ket ngarud imposible a lappedan?

Aniat’ ipasdek dagiti kinapudno? Kitaenyo dagiti nasukimat ti panagsirarak maipapan ti makagapu kadagiti natural a didigra, kas impadamag ti periodiko nga Olandes nga NRC Handelsblad: “Agingga ita, dagiti ginggined, layus, panagreggay, ken bagio . . . kanayon a maibilbilangda kas karkarna iti naturalesa. Nupay kasta, ipakita ti nasingsinged a panangusig a ti sobra a natauan a panangsinga iti nakaparsuaan ti nakaapektar a serioso iti abilidad ti aglawlaw a mangidepensa ti bagbagina kadagiti kalamidad. Kas resultana, dagiti natural a didigra ketkettelenna ti ad-adu a biag ngem idi.”​—Dakam ti nangitaliko.

Dagiti layus idiay Bangladesh a nadakamat iti napalabas nga artikulo ket maysa a pangarigan. Ibagbaga dagiti sientista itatta a “ti panangdadael iti nalalawa a kabakiran ti Nepal, idiay Umamianan nga India, ken idiay Bangladesh ti kangrunaan a rason dagiti layus nga isut’ nangsaplit ti Bangladesh kadagiti nabiit pay a tawtawen.” (Voice magasin) Ti sabali pay a report kunana a ti panangkalbo kadagiti bakir ti nangpadegdeg ti kasansan ti panaglayusna idiay Bangladesh manipud maysa a layus iti kada 50 a tawen inggana iti maysa iti tunggal 4 a tawen. Ti umas-asping a natauan a panangsinga iti dadduma a paset iti lubong ti nangiturong kadagiti pumadpada met a makadidigra a resulta​—dagiti tikag, uram iti bakir, ken panagreggaay. Wen, dagiti aramid ti tao​—saan a ti misterioso a gasat​—ti masansan makagapu wenno nangpadegdeg kadagiti natural a didigra.

Gapu iti dayta, dagiti aramid ti tao ti rebbeng a mangaramid met iti kasunganina: pabassiten dagiti kalamidad. Kasta aya ti kaso? Wen. Usigenyo dagitoy a kinapudno: Impadamag ti UNICEF (United Nations Children’s Fund) a kadagiti adu a tawen ginasgasut nga ubbing kadagiti sursurong ti Bangladesh ti nabulsek. Pinataud aya daytoy ti di mabaliwanen a gasat? Nikaanoman. Kalpasan a nakumbinsir dagiti agtartrabaho iti UNICEF dagiti ina sadiay a pakanenda ti pamiliada saan laeng a ti inapuy no di ket kasta met kadagiti prutas ken natnateng, ti sakit ti mata nangrugin a kumapuy ti puersana. Itattan, daytoy a panagbaliw ti dieta inispalna ti ginasgasut nga ubbing idiay Bangladesh manipud panagbulsek.

Umasping pay, dagiti tattao a saan nga agsigarilio agbiagda, iti promediona, manipud tallo ingganat’ uppat a tawen a nabaybayag ngem dagiti managsigarilio. Dagiti pasahero ti kotse nga agusar ti sinturon iti pagtugawan agsagabadat’ basbassit a makapapatay nga aksidente ngem kadagidiay saan. Nalawag, ti mismo nga ar-aramidyo​—saan a ti gasat​—ti makaimpluensia ti biagyo.

Dagiti Makapapatay a Bunga ti Gasat

Kas naikunan, ti gasat mabalin a pababaenna met ti biagyo. Kasano? Iti panangsalaysayna “kadagiti pangarigan ti nakabutbuteng a kita ti gasat,” kuna ti The Encyclopedia of Religion: “Manipud Gubat Sangalubongan II ammotayo ti maipapan kadagiti panagsusaid a panangraut dagiti torpedo a Hapones ken dagiti panagsusaid kadagiti pagtaengan nga SS (Schutzstaffel) idi panawen ni Hitler kas sungbat iti pannakaawat ti pagtungpalan (Schicksal) a naipato a lab-awanna ti pateg dagiti indibidual a natauan a biag.” Ken ti nabibiit pay, kuna ti isu met laeng a gubuayan, “ti sinugsogan ti relihion a panagsusaid a panangatakar kadagiti punteria a maipagarup kas peggad iti Islam . . . ngangngani nagbalin a regular a paset dagiti report ti periodiko idiay Asideg a Daya.” Rinibo kadagiti agtutubo a soldado, kuna dagita a padamag, nagnada a nagturong iti gubat a kumbinsido a “no di naisurat a ti maysa ket matay, isut’ dinto agsagaba ti pannakadangran.”

Kaskasdi, uray dagiti mapagraraeman a mannursuro a Muslim suppiatenda ti kasta a di naannad a kababalin. Kas pangarigan, kuna ti maysa a caliph: “Daydiay adda iti apuy rebbeng nga ipabiangnan ti bagina iti pagayatan ti Dios; ngem daydiay awan pay idiay apuy saanna koma nga ipalpalladaw ti bagina iti dayta.” Nakalkaldaang, rineprep a soldado ti saan a nagtignay maitunos iti pammagbaga ti caliph. Bayat ti ngangngani walo tawen a pannakigubat, nagsagaba ti Iran ti napattapatta a 400,000 nga ipapatay​—ad-adu nga ipapatay iti gubat ngem iti biang ti Estados Unidos bayat ti Gubat Sangalubongan II! Nalawag, ti panamati ti gasat paababaenna ti biagyo. Mabalin pay ketdi a pagpeggadenna ti masanguanan a biagyo. Kasano?

Yantangay ti manamati ti gasat patienna a ti masanguanan ket di maliklikan ken din agbaliw kas iti napalabas, mabalin a nakalaklakana a patanoren ti nakapegpeggad a kababalin. Ania a kababalin? Sumungbat ti Encyclopedia of Theology: “Ti indibidual . . . mariknana nga awan gawayna, maysa nga awan kaes-eskanna, mabalin masukatan a banag iti kagimongan nga ar-aramid a kasla di maliklikan. Daytoy ti mangallukoy iti kinaawan-panagtigtignayna a siyayaman a mangiggem iti inaanito a panangilawlawag nga isuamin agpannuray iti di maaw-awatan ngem naturay a gasat.”

Aniat’ mamagbalin iti kinaawan-panagtigtignayna a nakapegpeggad? Masansan daytat’ agturong iti minamaag a kababalin ti pannakaabak. Mabalin a daytoy ti mangtuben ti manamati iti gasat manipud panangala ti aniaman a panagregget wenno uray iti panagtignay iti nakaskasdaaw a panangawis ti Dios: “O, tunggal mawaw! Umaykayo kadagiti dandanum . . . Yallingagyo ti lapayagyo ken umaykayo kaniak. Dumngegkayo, ket ti kararuayo agbiagto.” (Isaias 55:1-3) No ti panamati iti gasat isut’ pakaibatayan ti pannakapaay nga ‘umay’ ken ‘dumngeg,’ daytat’ mangibunga iti pannakaikapis iti gundaway nga ‘agbiag’ iti agnanayon iti um-umayen a Paraiso a naisublinton ditoy daga. Anian a nagngina a gatad a pangsupapak!

Gapuna sadinot’ pagtaktakderanyo? No dimmakkelkayo iti lugar a dagiti ideya iti gasat binukelnat’ nakaibatayan ti panagpampanunot dagiti tattao, mabalin nga inawatyo ti pammati nga awan panagduaduana. Kaskasdi, dagiti isusuppiat a naisalaysay iti daytoy nga artikulo ti mabalin a nakatulong kadakayo a makakita a nalalaing a ti agdama ken masanguanan a biagyo ket sukogen ti mismo nga ar-aramidyo.

Kas nakitayon, ti rason, dagiti kinapudno, ken, nangruna iti isuamin, ti Nasantuan a Kasuratan ipakitada a masapul a dikay koma agpasakup iti kababalin ti makapapatay a pannakaabak. Imbes ketdi, kas inggunamgunam ni Jesus: “Pagrigatanyo . . . ti sumrek iti nailet a ruangan.” (Lucas 13:24, The Emphatic Diaglott, interlinear a panangbasa) Aniat’ kayatna a sawen? Inlawlawag ti maysa a komentarista ti Biblia: “Ti sao [a pagrigatan] ket naadaw manipud kadagiti ay-ayam a Griego. Iti panaglulumbada . . . pagpingetanda, wenno pagrigatanda, wenno ipaayda amin a pannakabalinda tapno magun-odan ti balligi.” Imbes nga agdumog nga awaten ti pannakaabak iti biag, idagdagadag ni Jesus a masapul a pagpingetanyo nga awan kurangna iti panagballigi!

Gapuna, pampagenyo ti aniaman nga ilunglungalong ti gasat a kinaawan-panagtigtignayna. Sumrekkayo iti lumba a maipaay iti biag kas igunamgunam ti Sao ti Dios, ket dikay palubosan ti panamati iti gasat a mangpabannayat kadakayo. (Kitaenyo ti 1 Corinto 9:24-27.) Papartakenyo ti pannagna babaen ti sidadaras a panagtignay iti naipaltiing nga imbitasion: “Piliem ti biag tapno agbiagka, sika ken ti putotmo.” Kasanoyo nga aramiden ti kasta a panagpili? “Ti panagayat ken Jehova a Diosmo, ti panagtungpal iti timekna ken ti idedekket kenkuana.” Ti panangaramid ti kasta ket mangiturong iti panagballigi, ta ni Jehova isunto ti “biagmo ken ti kaatiddog dagiti al-aldawmo.”​—Deuteronomio 30:19, 20.

[Ladawan iti panid 7]

Saan nga inkaskasaba ni Moises ti gasat no di ket inggunamgunamna: “Piliem ti biag tapno agbiagka.”