Ti Panangsurot iti Wayawaya Idiay Senegal

ITI laeng kattapog iti baybay ti Dakar, ti moderno a kabisera ti Senegal, adda sadiay ti bassit nga Isla ti Gorée. Iti daytoy adda maysa a naulpit a pakalaglagipan iti nalidem a paset ti historia​—maysa a pagangkatan ti tagabo a naipatakder idi 1776.

Daytat’ maysa kadagiti adu a kakasta a balay a kadakuada manipud 150 aginggat’ 200 a tagabo ti naipupok iti nangirngir a kasasaad bayat iti tallo a bulan sakbay a mailuganda iti barko nga agturong kadagiti adayo a lugar. Nasinasina dagiti pamilia, dagiti miembro didanto agkikinnita manen; ti ama mabalin a maipatulod idiay Louisiana iti Makinamianan nga America, ti ina idiay Brazil wenno Cuba, ken dagiti annak idiay Haiti, Guyana, wenno Martinique. Anian a panangilaksid iti natauan a wayawaya! Nabileg met daytoy a pammalagip a ti wayawaya ket nagatad a pribilehio a di kanayon nga ik-ikutan ti amin a tao.

Naammuak daytoy iti maysa a pulyeto ti turista a basbasaek iti uneg ti eroplano nga agturong idiay Senegal, ti kalalaudan a pagilian iti marantiddog a daga ti Makinlaud nga Africa. Ti awan kayona a karuotan a rehion ti Senegal adda iti nagbaetan dagiti disierto iti amianan ken daya ken nasamek a kabakiran iti abagatan. Ditoy a masarakanyo ti naranga, baaken a kayo a baobab, ken ti makaagas a bungana a maaw-awagan monkey bread, nga isut’ maar-aramid a cream of tartar. Isu met daytoy ti daga dagiti bakes ken namaris a tumatayab ken dagiti naisangsangayan ti buyana a purpurok a nailinged kadagiti kamanggaan.

Nagsanggirak ken pinanunotko ti nabayagen nga inur-urayko nga ibibisita iti daytoy a dalan nga agturong idiay Makinlaud nga Africa. Ita, ti Senegal, agraman ti pito a milion nga umilina manipud adu a nagduduma nga etniko a nalikudan, tagtagiragsakenna ti naan-anay a wayawaya. Ngem mabalin kadi a ti maysa a tao ket nawaya iti pisikal, ngem maadipen pay laeng kadagiti ar-aramid ken an-anito a mangikkat kenkuana iti pudno a wayawaya? Magagaranak unay iti pannakakitak kadagiti naespirituan a kakabsatko ken makauna a makadamag iti irarang-ay ti kinapudno a mangluk-at kadagiti tao, iti dayta a paset ti lubong.​—Juan 8:32.

‘Kayat ni Jehova a Matagikuayo Daytoy a Patakder’

Ti umuna kadagiti planok isut’ ibibisitak idiay sanga nga opisina ti Watch Tower ken balay dagiti misionero idiay Dakar. Bayat ti isasangpetmi iti maysa a moderno ti langana a patakder iti naulimek a lugar iti ruar ti siudad, nadlawko ti dakkel a J iti sango. Ti umuna a saludsodko iti panagpasiar iti sanga nga opisina ket no aniat’ itakderan ti letra a J.

“Makapainteres unay,” inlawlawag ti mangipaspasiar kaniak. “Idi agsapsapulkami iti nalawlawa a pasilidad ti opisina idi 1985, binisitami daytoy a patakder, a madama idi a maar-aramid. Ngem impagarupmi a nalawa unay daytoy ngem iti kasapulan. Idi nangngeg ti makinkukua a Saksi ni Jehova kami, tinarigagayanna a paabangan ti patakder kadakami, ta ammona ti kinasingpetmi. ‘Siguradoak a ti Diosyo, ni Jehova, kayatna a matagikuayo daytoy a patakder,’ kunana. ‘Ay ket, adtoy! Adda pay dakkel a J iti sango! Idi impaikapetko dayta, impagarupko a daytat’ mangisimbolo iti naganko a John, ngem ita siguradok a daytat’ para iti nagan ti Dios, a Jehova!’ Naragsakankami a naggian iti daytoy a nalapsat a patakder iti naglabas a lima a tawen.”

Sumaganad kayatko nga ammuen no kasano a nangrugi ti panangasaba a trabaho idiay Senegal.

“Naiyam-ammo dagiti mangwayawaya a danum ti kinapudno ditoy Senegal idi nasapa a paset ti 1950’s babaen iti maysa a Saksi ni Jehova a naggapu idiay Francia iti sidong ti kontrata ti panagtrabaho. Idi 1965 nalukatan ti sanga nga opisina idiay Dakar a mangtaming iti trabaho kadagiti Pranses ti pagsasaona a nasion ti Senegal, Mali, ken Mauritania, kasta met iti Ingles ti pagsasaona a nasion ti Gambia. Nanipud 1986 dakami metten ti mangtamtaming iti trabaho idiay Guinea-Bissau, a sadiay agsasaoda ti Portugues.”

Gapu ta ammok a nasurok a 90 porsiento ti populasion ditoy ket saan a Kristiano, insaludsodko no anian ti naaramid a panagrang-ay. “Pudno nga adu a tattao kadagitoy a dagdaga ti dida unay ammo ti Biblia,” kuna ti mangipaspasiar kaniak, “ngem agtultuloy ti idudur-as ti trabaho. Idi Enero 1991 naragsakankami a nakakita kadagiti 596 a manangiwaragawag ti Pagarian. Ipakita dayta a dagiti lokal a kakabsat ken dagiti misionero impaypaysoda ti nagtrabaho.”

“Ti pannakaawatko adu dagiti misionero nga agserserbi ditoy,” pinalutpotko.

“Wen, adda agarup 60 a naibaon kadagiti nagduduma a teritoria nga ay-aywananmi, ket naggapuda manipud 13 a pagilian. Nagagetda ken dakkel ti naitulongda iti pannakailungalong ti trabaho. Daytoy nga espiritu ti insilnag dagiti lokal a kakabsat iti ayat ken regtada iti kinapudno. Iti laksid ti panangsangoda kadagiti parikut a kas iti kinaawan pagsapulan ken nakedngan a material a sanikua, adu a kakabsat ti nangbusbos iti 15 nga oras wenno nasursurok idiay ministerio iti tay-ak iti tunggal bulan. Manginanamakami a maam-ammoyo ti adu kadagitoy a nareregta a trabahador iti ibibisitayo.”

Sineggaak ti pannakaaramid koma dayta.

Idiay Tay-ak a Kadua dagiti Misionero

Ni Margaret (isu nga addan iti kinamisionero a serbisio iti nasurok a 20 a tawen sakbay ti ipapatayna iti nabiit pay) ti nagboluntario a mangikuyog kaniak idiay teritoriana iti sentro ti siudad. Naglugankami iti car rapide (napartak a kotse) tapno maramananmi met ti gagangay a biag. Kinapudnona, daytat’ maysa a bus nga agkarasardeng. Naglaon iti 25 a pasahero, ket no aminda koma ket narapis, kas ko la makita no kasano koma kakomportable ti biahe. Dagiti dua a babbai a kinatugawko ti talaga a saanda a narapis, ngem inan-anusak ti kasasaad a siiisem.

“Iti teritoriak idiay sentro, adut’ makitam a makapainteres a banag,” inlawlawag ni Margaret idi nakadanon kamin. “Makitam dagidiay a namaris a palluka?” insaludsodna, nga itudtudona dagiti puesto iti bangketa. “Dagitat’ naaramid kadagiti kinolor a kudil dagiti karnero ken kalding.” Inasitganmi dagiti agar-aramid ti palluka, ket rinugian ni Margaret ti presentasionna kadakuada iti pagsasaoda, a Wolof. Dimngegda a sipipinget ken nasnasdaawda kadagiti ladawan da Adan ken Eva iti makaatrakar a broshur.

Dagdagus nga inasitgandakami dagiti agtagtagilako, a maaw-awagan ditoy kas bana-bana a lallaki, a mangituktukon kadagiti nagduduma a magatang. Daddumat’ addaan sagad; dadduma ti nangipresenta kadagiti luplupot, kandado, agas, upit, kahel, ken uray pay sibibiag a billit. Ti maysa kayatnak a lakuan ti kora, adda kuerdasna nga instrumento a naaramid manipud calabash, wenno karabasa, nga addaan bislak a pangiggaman; patukaren daytoy dagiti dua nga ima. Nadlawko nga iti bukotna adda bassit a ladawan ti maskara a naarkusan iti lalat, sara ti kalding, ken babassit a “good luck” a kappo. Inlawlawagmi a dikam gumatang iti aniaman a naarkusan kadagiti simbolo nga adda pakainaiganna iti panangkulam wenno dagiti di nakiristianuan nga ar-aramid. Iti siddaawmi, immanamong ti lalaki a bana-bana, nga impabigbigna nga isu a mismo ket maysa a Muslim. Inlemmengna ti kora iti likud ti labung-labong a kawesna, wenno boubou, ket siaannad a dimngeg bayat nga impresenta ni Margaret ti broshur, a dayta’ adda iti pagsasao nga Arabe. Isut’ naparayray unay nga innalana ti broshur ket rinugianna a binasa sadiay met laeng. Kalpasan ti napalaus a panagyamanna kadakami, isut’ pimmanaw nga awitna ti broshur ken ti dina nalako a kora. Nasiguradomi nga adalenna ti broshur idiay balayna.

Kalpasanna, nakisaritaak ken ni John, a maysa a misionero iti nasurok a 20 a tawenen.

“Mannakigayyem dagiti tattao ditoy, ken mabalinmo ti makisarita iti isuamin a masabetmo,” kuna kaniak ni John. “Ti popular a kablaaw nga ‘assalam alaikum’ kayatna a sawen ‘talna koma kenka,’ ken kaaduan a tao ti mannakikappia. Daytoy isut’ daga ti teranga, wenno kinamanagpadagus, ken daytat’ maiyebkas babaen iti kinaasi, kinabara, ken kinarambak.” Nalaklakak a maawatan itan no apay a nakaad-adu a sangsangaili nga agtutubo a Saksi ti makapanaw kadagiti pamiliada ken gagayyemda tapno agserbida iti daytoy a tay-ak dagiti misionero.

Nawayawayaan Tapno Suroten ti Amin-Tiempo a Ministerio

Ti espiritu ti kinamisionero addaan iti nauneg nga impluensia kadagiti lokal a Saksi. Nakadidillaw unay daytoy agsipud ta ti nasaknap a kaawan ti pagsapulan pagbalinenna ti panangala iti amin-tiempo a kinapayunir a serbisio a pudpudno a karit. Ni Marcel ken ni Lucien, a nawayawayaan manipud kadagiti adu a makadangran nga ar-aramid babaen iti panangadalda ti kinapudno ti Biblia, ti nangilawlawag:

“Kayatmi nga ipakita ti panangapresiarmi babaen iti panangalami ti kinapayunir a serbisio. Ngem narigat a sapulen ti paset-tiempo a trabaho. Pinadasmi ti panaghardin ngem di nagkurri. Ti pannakilaba innalana ti adu unay a tiempomi. Ita addakam iti negosio a panaderia, nga addada tiangge kas regular a sukimi, ket nasayaat ti panagandarna daytoy.” Nalawag kinasapulanna ti dakkel a pammati ken kinasaririt iti biangda, buyogen ti napasnek a panangikagumaan, ngem paneknekan daytoy a posible ti sumrek iti amin-tiempo a serbisio uray no narikut dagiti ekonomiko a kasasaad.

Idi rinugian dagiti Saksi ni Jehova ti panangiyadal ti Biblia ken Michel, isut’ ages-eskuela iti maysa a kolehio idiay Dakar. “Pinagsennaaynak unay ti imoral nga espiritu ti adu kadagiti estudiante, ket riniribuknak dagiti adu a saludsod,” insalaysayna. “Apay a naadipen ti tao kadagiti kakasta a makadangran nga ar-aramid ken kasasaad? Ti Biblia impaayna kaniak dagiti sungbat. Kasla naikkat ti maysa a dadagsen manipud iti abagak. Nupay impapilit dagiti dadakkelko nga ituloyko ti panagbasak, nakipasetak iti auxiliary a payunir a serbisio ken kalpasanna nagserbiak a kas regular pioneer iti nabatbati a tiempo ti panagadalko koma idiay unibersidad. Nasarakak a ti panangiranud ti naimbag a damag kadagiti sabsabali kas payunir, saan a ti panangbiruk ti karera iti sistema a ngangnganin agpatingga, ipaayna kaniak ti kadadakkelan a rag-o.” Agserserbi itan ni Michel a kas espesial a payunir idiay Mbour.

Poligamia Kontra iti Kristiano a Monogamia

Dagiti lokal a kustombre saanda a kanayon a maitunos kadagiti Nakristianuan a prinsipio, ket mangisango daytoy kadagiti naidumduma a karit. Ni Alioune, ti mangidadaulo a manangaywan iti maysa kadagiti innem a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova idiay napalawa a Dakar, insalaysayna: “Idi damok a mangngeg ti mangwayawaya a kinapudno, adda idi dua nga asawak. Kas aktibo a Muslim, pinalubosannak ti relihionko a maaddaan iti uray ad-adu pay. Naaddaan ni tatangko iti uppat, ken kaaduan kadagiti gagayyemko ti naaddaan sumagmamano. Isu daytoy ti maawat nga ugali ditoy Africa.” Ngem aniat’ imbunga daytoy a wagas ti panagbiag?

“Ti kaadda ti nasursurok ngem maysa nga asawa ti mamataud kadagiti adu a parikut,” inlawlawag ni Alioune, “nangnangruna no iti biang dagiti ubbing. Adda sangapulo a putotko iti umuna nga asawak ken dua iti maikadua. Kadagiti kakasta a pamilia, masansan a ti ama ket ganggannaet kadagiti putotna, gapuna a dida magunggonaan manipud tulong ken disiplinana. Naiparparna, ti poligamia dinak met sinalakniban manipud pannakikamalala. Imbes ketdi, ti panagteppel, a bunga ti espiritu ti Dios, ti nangaramid iti dayta.” Gapuna, aniat’ inaramid ni Alioune?

“Insublik ti maikadua nga asawak idiay balay dagiti nagannakna,” intuloyna, “ken sitataktika nga inlawlawagko a saan a gapu ta adda natakkuatak a madi kenkuana, no di ket tapno sumurot kadagiti kalikagum ti Dios. Nangaramidak kadagiti espesial nga urnos tapno tamingek dagiti amin a putotko iti material ken espiritual, ket agyamanak ta ita agserserbida met ken Jehova. Kadagiti siam a manangibumbunannag, lima ti nabautisaran, dua ti agserserbi kas espesial a payunir, ken ti tallo kas regular ken auxiliary a payunir. Ti kinapudno talaga a linuk-atannak manipud adu a parikut a nainaig iti panangpadakkel kadagiti ubbing.”

An-anito a Panagdayaw Kontra iti Pudno a Panagdayaw

Sumaganad iti panagpasiarko isut’ ibibisitak idiay rehion ti Casamance iti abagatan. Naayatanak iti kinasadiwa ken kinaberde dagiti bambanag. Gaput’ nasayaat a pannakasibug babaen ti napigsa a Karayan ti Casamance iti agarup 300 a kilometro, ti lugar mamataud iti aglaplapusanan a bagas, mais, ken mani. Naiwaras iti intero a pagilian dagiti nagtimbukel, dua a kadsaaran a kalkalapaw, a naatepan ti pan-aw a nagsinan imbudo tapno maurnong ti tudo para iti kalgaw. Ti kabisera, ti Ziguinchor, ket naipatakder iti linong ti nalawa a kasilagan. Naragsakanak a maamammo ti naregta a kongregasion ti ili ni Jehova ditoy.

Ni Dominic, misionero iti uneg ken aglikmut ti Ziguinchor, imbagana kaniak a ti panangasaba a trabaho iti daytoy a pasen ti nasayaat ti panagandarna. “Sangapulo la a tawen ti napalabas,” kunana, “adda 18 a manangibumbunannag iti Kongregasion ti Ziguinchor. Ita addan 80. Tapno mataming daytoy a dakkel nga irarang-ay, nangbangonkami iti napintas a baro a Kingdom Hall, babaen iti nalabaga a ladrilio a masarakan iti mismo nga ayan ti hall. Ti proyekto nagbalin a dakkel a pammaneknek iti komunidad. Dagiti paborable a kumento ti inaramid dagidiay a nakakita kadagiti tattao a naggapu manipud nagduduma a tribo a sangsangkatunos a nagtrabaho a sitatalna. Iti napalabas a sirkito nga asamblea, ti kangatuan a bilang ti timmabuno ket 206, uppat ti nabautisaran.”

Adu a tao iti daytoy a paset ti Senegal ti mangsursurot pay laeng kadagiti animistiko a pammati dagiti inapoda, nga agdaydayawda kadagiti an-anito uray no kunkunada a Kristiano wenno Muslimda. Inimdengak a pirme ti estoria nga insalaysay ni Victor, maysa a panglakayen iti Kongregasion ti Ziguinchor.

“Naiyanakak iti dakkel a pamilia ti managdayaw iti an-anito idiay Guinea. Iti pannakaiyanakko, indatonnak ni tatangko iti maysa nga espiritu, wenno demonio. Tapno anamongannak, kankanayon nga alaek ti nangisit a maleta manipud iti sirok ti katre, mangaramid iti bassit nga altar, ken mangidaton ti dara iti sara ti animal a nangisimbolo iti demonio a manangaywanko. Uray kalpasan panagbalinko a Katoliko, nariknak pay laeng ti pannakaadipenko. Kalpasan iyaakarko idiay Senegal, nangrugi dagiti Saksi ni Jehova a mangiyadal kaniak ti Biblia. Siak ken ti asawak naadalmi a dikam mabalin ti ‘makipangan iti lamisaan ni Jehova ken iti lamisaan dagiti demonio.’ (1 Corinto 10:21) Ngem idi insardengko ti agidatonen, rinugiandakami a rauten dagiti demonio. Nagbutengak a mangibelleng iti nangisit a maleta gapu ta adda ammok a nagballa a lalaki idi inaramidna ti kasta.” Anian a nakaal-alinggaget ti sasaaden ni Victor!

“Kamaudiananna dagiti sasao ti Roma 8:31, 38, 39 nangted kadakami iti kasapulan a pigsa a mangikkat iti isuamin a nainaig iti panagdayaw kadagiti an-anito. Ita a naiyawatmin ti panagtalekmi ken Jehova, pudno a nawayawayaankamin. Ti intero a sangakabbalayak ti addaan iti nakaskasdaaw a namnama ti biag nga agnanayon iti naindagaan a paraiso, a sadiay amin a sangatauan ti mawayawayaan manipud impluensia dagiti demonio.”

Kamaudiananna, tiempon ti panagawidko. Kabayatan ti panangisaganak kadagiti awitko, pinampanunotko ti dinto malipatan a panagpasiarko idiay Senegal. Anian a makapabileg-pammati dayta kaniak a maam-ammo ken makasarita ti adu a tao a nawayawayaan manipud pannakabalud iti abuso ti droga, imoralidad, ken an-anito ken isuda itat’ mangtagtagiragsak iti pudno a wayawaya. Iti laksid dagiti narikut nga ekonomiko a kasasaad, makasarsarakda ti rag-o ken pannakapnek iti panagserbi ken Jehova, isu a nangipagteng kadakuada ti sigurado a namnama ti biag nga agnanayon iti paraiso a daga. Anian a panagyamantay kenkuana isu a nangaramid a posible ti pannakaipakaammo ti naimbag a damag saan laeng nga idiay Senegal ngem kasta met iti sangalubongan bayat “ti tawen ti pannakikappia iti paset ni Jehova”! (Isaias 61:1, 2)​—Naipatulod.

[Mapa iti panid 8]

Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

SENEGAL

St. Louis

Louga

Thiès

Dakar

Kaolack

GAMBIA

Banjul

[Dagiti Ladawan ito panid 9]

agiti mangwayawaya a danum ti kinapudno ti mait-ited a libre kadagiti purpurok

i balay dagiti misionero ken sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova idiay akar, Senegal

[Ladawan iti panid 10]

Uray met ti igid ti baybay, dagiti tattao ti Senegal mangngegda ti Nakristianuan a mensahe