Binirukmi nga Umuna ti Pagarian
KAS INSALAYSAY NI OLIVE SPRINGATE
Kaid-iddep pay laeng ni Nanang ti kandela sana pinanawan ti kuarto kalpasan a mangngegna dagiti kararagmi. Dagus nga insaludsod ti adingko kaniak: “Manang Olive, kasano a makita ken mangngegnatayo ti Dios idinto ta nagpuskol dagiti ladrilio a diding?”
“KUNA ni Nanang a saruten ti panagkitana ti uray ania a banag,” insungbatko, “uray ti pusotayo.” Managbuteng iti Dios ken managbasa iti Biblia ni Nanang, ken inyukuokna kadakami nga ubbing ti nauneg a panagraem iti Dios ken kadagiti prinsipio ti Biblia.
Kameng idi ti Iglesia Anglicana dagiti dadakkelko iti bassit nga ili ti Chatham, iti Barrio ti Kent, Inglaterra. Nupay di mangliwat a mapan ni Nanang iti simbaan, patienna a kas maysa a Kristiano saan nga umanay ti mapan agtugaw nga agdengngeg iti sermon idiay simbaan iti maminsan kada lawas. Patienna met a ti Dios ket addaan maymaysa a pudno nga iglesia.
Panangipateg iti Kinapudno ti Biblia
Idi 1918, idi ag-lima a tawenko, nakaala ni Nanang kadagiti tomo a napauluan Studies in the Scriptures, a sinurat ni Charles T. Russell, ti immuna a presidente ti Watch Tower Bible and Tract Society. Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi agnanaedkami iti bassit a lugar a maaw-awagan Wigmore, nakasarita ti maysa kadagiti Estudiante ti Biblia ni Nanang, kas pannakaawag dagiti Saksi ni Jehova idi. Inawatna ti katulongan ti panagadal iti Biblia a The Harp of God, ket manipud iti dayta nangrugi a masarakanna dagiti sungbat ti adu a saludsodna iti Biblia. Kada lawas makaawat iti naikoreo a maris-rosas a kard nga addaan kadagiti saludsod iti tunggal kapitulo. Ipakita met ti kard no sadino iti libro a masarakan dagiti sungbat.
Idi 1926, nagikkat dagiti dadakkelko, ni adingko a Beryl, ken siak iti Iglesia Anglicana agsipud ta napunnuankamin iti pannakinamin ti iglesia iti politika, kasta met kadagiti naruay a di nainkalintegan a sursurona. Ti maysa a nalatak a sursurona isu ti panangtutuok ti Dios kadagiti tattao iti agnanayon nga apuy iti impierno. Ni nanangko, a talaga nga agsapsapul idi iti kinapudno ti Biblia, ket kumbinsido a ti Iglesia Anglicana ket saan nga isu ti pudno a relihion.
Di nagbayag, kas sungbat kadagiti napasnek a karkararag ni Nanang, simmarungkar kadakami ni Mrs. Jackson, maysa nga Estudiante ti Biblia. Iti gistay dua nga oras, kinasabaannakami ken ni Nanang, ket sinungbatanna dagiti saludsodmi iti Biblia. Naragsakankami a nakaammo, agraman kadagiti sabsabali a bambanag, a masapul a maiturong dagiti kararagmi ken ni Jehova a Dios, ti Ama ni Jesu-Kristo, a saan ket nga iti misterioso a Trinidad. (Salmo 83:18; Juan 20:17) Ngem para kaniak, ti saludsod a diakto malipatan uray kaanoman nga inyimtuod ni Nanang isu daytoy: “Aniat’ kayatna a sawen ti panangsapul nga umuna iti Pagarian?”—Mateo 6:33.
Inapektaran unay ti naibatay-Biblia a sungbat ti biagmi. Manipud iti dayta met laeng a lawas, nangrugikamin a makigimong kadagiti Estudiante ti Biblia ken mangiranud kadagiti nasursuromi kadagiti sabsabali. Kumbinsidokami a nasarakanmin ti kinapudno. Sumagmamano a bulan kalpasanna, idi 1927, nabautisaran ni Nanang kas simbolo ti dedikasionna nga agserbi ken ni Jehova, ket idi 1930, nabautisaranak met.
Panagserbi kas Payunir
Makigimgimong ti pamiliami iti Gillingham Congregation, a buklen idi ti 25 a tao. Sumagmamano kadakuada ti amin-tiempo a ministro, a maaw-awagan iti payunir, ken nailangitan amin ti namnamada. (Filipos 3:14, 20) Makaakar ti Nakristianuan a regtada. Idi agtutuboak pay laeng, nagpayunirak iti apagbiit idiay Belgium iti rugrugi ti dekada ’30. Rinubroban daytoy ti tarigagayko a mangparang-ay ti serbisiok iti Pagarian. Iti dayta a tiempo nakiramankami nga agiwaras iti kopia ti bokleta a The Kingdom, the Hope of the World kadagiti papadi.
Di nagbayag nainget a binusor ni tatangko ti Nakristianuan a trabahomi, ket daytoy ti maysa a makagapu nga immakarak idiay Londres idi 1932 tapno agkolehio. Iti saan a nabayag, nangisuroak iti uppat a tawen a kabayatan dayta a tiempo naikamengak iti Blackheath Congregation, maysa kadagiti uppat laeng a kongregasion idiay Londres idi. Iti daydi a nangrugi a madamagmi ti pannakaibalbalud ken pannakaparparigat dagiti Kristiano a kakabsattayo a lallaki ken babbai idiay Alemania iti sidong ni Hitler agsipud ta dida kayat a suportaran ti gubat nga insayangkatna.
Idi 1938, iti daydi bulan a naiwakaskon ti utangko kadagiti libro nga innalak, nagikkatak iti trabahok tapno tungpalek ti tarigagayko nga agpayunir. Naggiddankami ken ni adingko a Beryl a nangrugi nga agpayunir, ngem nagian iti sabali a balay dagiti payunir. Ni Mildred Willett ti immuna a kaduak a payunir, nga idi agangay naikallaysa ken ni John Barr, nga itan kameng ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova. Agbisikletakami idi a kadua ti dadduma iti grupomi a mapan iti teritoria ket agmalmalemkami sadiay, uray no masansan nga agtudo.
Mangipangpangta idin ti gubat idiay Europa. Masansanayen nga agusar iti gas-mask dagiti umili, ket nagsaganadan a mangipanaw kadagiti ubbing a mapan kadagiti away ti Inglaterra wenno kadagiti babassit nga ili no bilang ta adda gubat. Umanay la nga igatangko iti maysa a paris a sapatos ti naurnongko a kuarta, ket awan namnamaek a pinansial a tulong kadagiti dadakkelko. Ngem saan aya a kinuna ni Jesus, ‘Isuamin dagitoy sabsabali pay a bambanag mainayondanto kadakayo no sapulenyo nga umuna ti Pagarian’? (Mateo 6:33) Naan-anay ti panagtalekko nga itdento ni Jehova amin a kasapulak, ket sibubuslon nga impaayna kadagitoy amin a tawtawen. Idi panawen ti gubat ninayonak ti bassit a rasionko kadagiti nateng a mapidutko iti kalsada a naregreg dagiti napnapno a truck. Ken masansan a magun-odak ti taraon babaen ti panangpasukatko kadagiti literatura ti Biblia iti prutas ken nateng.
Nayanak ni adingko a Sonia idi 1928. Pito laeng ti tawenna idi indedikarna ti biagna ken ni Jehova. Kuna ni Sonia nga uray kastat’ kaubingna, inaramidnan a kalat ti panagpayunir. Idi 1941, di nagbayag kalpasan nga isimbolona ti dedikasionna babaen ti bautismo iti danum, naragpatna dayta a kalat idi isuda ken ni Nanang ket naidestino kas payunir idiay Caerphilly, South Wales.
Ti Ministeriomi idi Tiempo ti Gubat
Idi Setiembre 1939, nangrugi ti Gubat Sangalubongan II, ket maibalbalud dagiti Kristiano a kakabsattayo a lallaki ken babbai idiay Britania gapu iti neutral a takderda maipanggep iti pannakiraman iti gubat. Naibalbalud met dagiti kapammatianda idiay Nazi nga Alemania gapu iti isu met laeng a rason. Nangrugi ti panagitinnag kadagiti bomba idiay Inglaterra idi Hulio 1940. Rinabii a makatitileng ti panagbomba, ngem babaen ti tulong ni Jehova makaturogkamit’ bassit ket nasarantakam manen a mangasaba iti sumuno nga aldaw.
Masansan a no mapankami mangasaba kadagiti teritoriami, madanonmi a nadadael ti kaaduan kadagiti balbalay. Idi Nobiembre [1940], adda bomba a nagtinnag iti sumagmamano a metro laeng manipud iti balay a pagnanaedan ti adu kadakami, a linasangna dagiti tawa iti nakaad-adu a pedaso. Naikkat ti dakkel a makinsango a ridaw, sa narba ti simburio. Kalpasan ti panangpalabasmi ti rabii iti maysa a pagkamangan no agbombada, nagsisinakamin ket napankami nakipagnaed kadagiti pagtaengan dagiti nadumaduma a Saksi.
Di nagbayag kalpasanna, naibaonak idiay Croydon, iti Greater London. Ni Ann Parkin ti payunir a kaduak, nga idi agangay ti adingna a ni Ron Parkin ket nagbalin a coordinator ti Branch Committee idiay Puerto Rico. Kalpasanna, immakarak idiay Bridgend, South Wales, a nangituloyak ti kinapayunirko, nga iti innem a bulan nagnaedak iti van a guyguyoden ti kabalio. Manipud sadiay, bisikletaenmi ti innem a kilometro a mapan iti kaasitgan a dakkel a kongregasion, idiay Port Talbot.
Iti daytoy a tiempo mangrugin a masuron ti publiko kadakami, nga inawagandakami iti conchies (pangababaan ti concientious objectors). Isu daytoy ti nangparigat ti panagbiruk iti pagdagusanmi, ngem inaywanannakam ni Jehova a kas inkarina.
Iti saan a nabayag, natudingan ti walo kadakami a kas espesial payunir idiay Swansea, maysa a pantalan nga ili ti South Wales. Bayat a dimmegdeg ti gubat, kasta met ti suronda kadakami. Pinintaanda ti diding ti balaymi a payunir kadagiti sasao a kas iti “dagiti utot” ken “dagiti takrot.” Narubroban daytoy nga ibubusor gapu kadagiti report dagiti diario a nangkondenar iti neutral a takdertayo. Kas banagna, nain-inutkami a pito a naipisok iti pagbaludan. Makabulanak iti pagbaludan ti Cardiff idi 1942, ket idi agangay naibalud met sadiay ni adingko a Beryl. Nupay napobre ken naglak-amkami iti pananglalais ken pannakaibabain, nabaknangkami iti naespirituan.
Kabayatanna, agpaypayunir da Nanang ken ni Sonia idiay Caerphilly ket kasta met laeng ti mapaspasaranda. Ti damo unay nga inyadalan ni Sonia iti Biblia ket maysa a babai nga inyurnosna a sarungkaran iti rabii ti Biernes. Mangnamnama ni Sonia a kuyogen ni Nanang, ngem inlawlawag ni Nanang: “Adda sabali a nagkariak. Inyurnosmo dayta, isu a masapul a mapanka a siksika.” Uray no 13 lat’ tawen ni Sonia idi, bukbukodna ti napan ket nasayaat ti panagrang-ay ti babai iti naespirituan ket di nagbayag nagbalin a dedikado a Saksi.
Trabaho Kalpasan ti Gubat—Kalpasanna iti Gilead
Idi nagngudo ti Gubat Sangalubongan II idi 1945, addaak iti naiputputong a teritoria idiay Whaley Bridge, Derbyshire. Iti daydi agsapa a naiyanunsio ti cease-fire, napanmi sinarungkaran ken liniwliwa dagiti tattao a maum-uman iti resulta ti panaggugubat—dagiti naulila, nabalo, ken dagiti narangrangkay a bangkay.
Sumagmamano a bulan kalpasanna, nagkiddaw ti Sosiedad kadagiti boluntario a mapan mangasaba idiay Irlandia, iti Isla ti Esmeralda. Adda laeng ag-140 a Saksi ni Jehova iti daydi a tiempo iti isla, isu a naibilang a teritoria ti misionero. Iti las-ud ti sumagmamano a bulan, adda 40 nga espesial payunir a naidestino sadiay, ket maysaak kadakuada.
Kalpasan ti apagbiit a panangasabami idiay Coleraine ken Cookstown iti amianan, naidestinoak ken ti tallo pay, idiay Drogheda iti beddeng ti baybay iti daya. Nupay nainkasigudan a nasinged ken managpadagus dagiti Irlandes, nakaro ti narelihiusuan a panangidumduma. Isu nga iti las-ud ti makatawen, manmano a katulongan iti panagadal iti Biblia ti naibatimi iti publiko (kinapudnona maysa laeng a libro ken sumagmamano a bokleta).
Kabayatan ti panagyanmi idiay Drogheda, nakabisikletaak a mangun-unor kadagiti talon idi kellaat a simmagpat iti kalsada ti maysa nga agtutubo a mannalon. Kimmita iti pangato-pababa iti kalsada, ket siaalumanay a sinaludsodna: “Maysaka kadi kadagiti Saksi ni Jehova?” Idi wen kunak, intuloyna: “Nagsubangkami iti nobiak maipapan kadakayo a babbalasang idi rabii, ket ginupedmin ti relasionmi. Ipapilitna a Komunistakayo, a kas kuna dagiti papadi a Katoliko ken dagiti diario, ngem inkalintegak a saan a pudno dayta, agsipud ta silalatak a mapankayo kadagiti binalaybalay.”
Inikkak iti bokleta a basaenna, ket imbulsana, ken inyurnosmi nga agsaritakaminto manen iti ad-adu pay iti rabii, gapu ta kunana: “No makitadak a makisarsarita kenka, ikkatendak iti trabahok.” Iti dayta a rabii duakami a nakitungtong kenkuana ket sinungbatanmi dagiti adu a saludsodna. Kasla mamati a daytoy ti kinapudno, ket inkarina nga umay iti balaymi iti sabalinto a rabii tapno manayonan pay ti ammona. Saan a pulos nga immay, isu nga impapanmi a nailasin la ketdi dagiti sumagmamano a nakabisikleta a limmabas iti damo a rabii ket nalabit naikkat iti trabahona. Masansan a pampanunotenmi no nagbalin ngatan a Saksi wenno saan.
Kalpasan ti itatabunomi iti kumbension distrito idiay Brighton iti beddeng ti baybay iti abagatan ti Inglaterra idi 1949, sumagmamano kadakami ti naawis iti Watchtower Bible School of Gilead idiay Estado ti Nueva York. Adda dagup a 26 ti naggapu idiay Britania a paset ti maika-15 a klase, a nagturpos idi Hulio 30, 1950, kabayatan ti kumbension internasional idiay Yankee Stadium.
Ti Ministeriomi Idiay Brazil
Iti sumuno a tawen naibaonak idiay São Paulo, Brazil, maysa kadagiti napartak panagrang-ayna a siudad iti lubong. Iti daydi a tiempo adda laeng lima a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, ngem ita addan agarup 600! Anian a naiduma ti panangasaba idi idiay Irlandia! Adu kadagiti balbalay iti teritoriami idiay São Paulo ket mansion, a nalakub kadagiti natayag nga alad a landok nga addaan artistiko a landok a ruangan. Awaganmi ti makinbalay wenno ti babaonen a babai babaen ti panagpalakpak.
Bayat a naglabas dagiti tawen, dimteng dagiti baro nga annongen. Naaddaanak iti pribilehio a tumulong a mangbuangay kadagiti baro a kongregasion iti nadumaduma a lugar iti interior nga estado ti São Paulo, agraman ti maysa a kongregasion idiay Jundiaí idi 1955 ken ti maysa pay idiay Piracicaba idi 1958. Di nagbayag, idi 1960, nagbalin a kaduak a misionera ni adingko a Sonia, ket naibaonkami idiay Pôrto Alegre, ti kabisera ti estado ti Rio Grande do Sul. Masdaawkayo kadi no kasano a nakaumay ditoy Brazil?
Nagtultuloy da Sonia ken ni Nanang a nagpayunir idiay Inglaterra kalpasan ti Gubat Sangalubongan II. Ngem idi rugrugi ti dekada ’50, naopera iti kanser ni Nanang ket kimmapuy a dinan kabaelan ti agbalaybalay, nupay kabaelanna pay laeng ti mangyadal iti Biblia ken agsurat [kadagiti interesado]. Nagtultuloy a nagpayunir ni Sonia, bayat nga ay-aywananna ni Nanang. Idi 1959, naaddaan ni Sonia iti pribilehio nga umatender iti maika-33 a klase ti Gilead ket naibaon ditoy Brazil. Kabayatanna, ni adingko a Beryl ti nangtaripato ken ni Nanang agingga iti ipupusayna idi 1962. Iti daydi, naasawaanen ni Beryl, ket simamatalek nga agserserbi a kadua ti pamiliana ken Jehova.
Idiay Brazil, natulonganmi ken ni Sonia ti sumagmamano a tattao a nagdedikar ken nagpabautisar. Ngem, maysa kadagiti parikut ti adu kadagiti taga-Brazil isut’ panangilegal iti panagasawada. Agsipud ta narigat ti mangala ti diborsio idiay Brazil, saandan a dildillawen dagiti agkakabbalay uray saan a nagkasar. Nangnangruna a mapasamak daytoy no maysa kadagiti agassawa ket naisina iti dati a legal nga asawana.
Adda maysa a babai nga agnagan Eva a kastat’ kasasaadna idi naam-ammok. Nagpukaw ti legal nga asawana, isu a tapno mabirukanmi, impaiyanunsiomi iti radio. Idi ammomin ti yan ti lakayna, kinuyogko [ni Eva] a mapan iti sabali a siudad tapno papirmaanna dagiti dokumento a mangwayawaya kenkuana tapno mailegal ti panagasawada iti baro a mangikabkabbalay kenkuana. Idi simmangokami iti hues, dinawatna nga ilawlawagmi ken ni Eva no apay a kayatna nga ilinteg ti panagasawana. Nasdaaw ti hues ken napnek pay idi nailawlawag daytoy kenkuana.
Iti sabali a gundaway, kinuyogko ti maysa kadagiti yad-adalak iti Biblia a makisarita iti abogado a mangtaming iti kasona. Nakaipaaykami manen iti nasayaat a pammaneknek maipapan iti panagasawa ken kadagiti moral a pagannurotan ti Dios. Iti kastoy a kasasaad nangina ti magasto para iti panagdiborsio ket masapul nga agtrabaho dagiti agassawa tapno adda pagbayadda. Ngem para kadagitoy baro nga estudiante ti Biblia, maikari ti panagreggetda. Naaddaankami ken ni Sonia iti pribilehio a mangsaksi iti kasarda, ket kalpasanna, dinengngegmi ti ababa a palawag iti Biblia idiay balayda a kadua dagiti tallo nga agtutubo nga annakda.
Nabaknang, Makagunggona a Biag
Idi indedikarmi ken ni Sonia ti biagmi ken Jehova ken nagpayunirkami, inrantami a, no mabalbalin, ti amin-tiempo a ministerio agbalin koma a karerami iti biag. Dimi pulos inkabilangan a panunoten no aniantot’ banagenmi iti kamaudianan a tawtawen wenno no bilang ta agsakit wenno agrigatkam iti pinansial. Kaskasdi, kas inkari ni Jehova, pulos a saankami a nabaybay-an.—Hebreo 13:6.
Ay wen, problema no maminsan no awan ti kuarta. Adda tiempo a makatawen a kanayon a parsley sandwich ti pangaldawmi iti kaduak, ngem dikam pulos nagbisin, wenno naibusan kadagiti kangrunaan a kasapulan.
Bayat a naglabas dagiti tawen, nagin-inut met a naksayan ti pigsami. Idi ngalay ti dekada ’80, agpadakami a naoperaan a nangsubok kadakami iti kasta unay, agsipud ta napabassit ti tiempomi a mangasaba. Idi Enero 1987, naawiskami nga agbalin a kameng ti staff ti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brazil.
Ti dakkel a pamiliami a buklen ti nasurok a sangaribo a ministro ket masarakan iti 140 a kilometro iti ruar ti São Paulo iti nagpintas a complex dagiti patakder, a pangimalmalditanmi kadagiti literatura ti Biblia nga agpaay iti Brazil ken dadduma pay a paset ti Sud America. Umaw-awatkami ditoy iti naayat a panangtaripato dagiti napasnek nga ad-adipen ti Dios. Idi damok ti immay ditoy Brazil idi 1951, adda agarup 4,000 a manangikaskasaba iti mensahe ti Pagarian, ngem ita addan nasurok a 366,000! Pudno nga innayon kadakami ti manangngaasi a nailangitan nga Amatayo ‘amin a sabsabali a bambanag’ agsipud ta binirukmi nga umuna ti Pagarianna.—Mateo 6:33.
[Ladawan iti panid 22]
Da Olive ken Mildred Willett iti abay ti information cart, 1939
[Ladawan iti panid 25]
Da Olive ken Sonia Springate