Panangikkat ti Abbong Kadagiti Nasulinek a Purok ti Alaska
DUA nga aldaw itan nga adda pagsasaritaanmi nga uppat iti bassit a kuarto iti agdindinamag nga ayan ti balitok iti ili ti Nome, Alaska. Idi 1898 nagdadarison ditoy dagiti nasurok nga 40,000 a tattao a mangnamnama a makabirok iti maymaysa a banag—balitok! Iti sabali a bangir, agbirbirokkami iti naiduma a gameng.
Ti paginteresanmi ita isu “dagiti makaay-ayo a banag” a nalabit agnanaed kadagiti naiputputong a purok ti Gambell ken Savoonga idiay St. Lawrence Island, 300 a kilometro iti laud ti Bering Strait. (Haggeo 2:7) Sadiay a situtured a mapan agala dagiti Inuit kadagiti baliena iti nayelo a dandanum ti Arctic a sumagmamano laeng a kilometro ti kaadayona iti dati nga Union Soviet. Ngem linapdannakami ti agtinnag a niebe ken napuskol a dapuen nga angep. Saan a makatayab ti eroplanomi.
Bayat nga agur-uraykami, linagipko dagiti pasamak kadagiti sumagmamano a napalabas a tawen ket nagyamanak ken Jehova a Dios iti panangbendisionna iti panangasabami kadagiti aw-away. Idiay Alaska—nga inawagan dagiti dadduma a kaadayuan a kataytay-akan ti lubong—adda nasurok nga 60,000 a katutubo nga agnanaed iti nasurok a 150 a purok a naipattopattok iti agarup 1,600,000 kilometro kuadrado a kataytay-akan, a di pay pinagkakamang ti kalsada. Babaen ti eroplano ti Watch Tower Society, nadanonmin ti nasurok a kakatlo dagitoy naiputputong a purok, a nangidandanon iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios kadakuada.—Mateo 24:14.
Tapno madanon dagitoy nasulinek a purpurok, masapul nga agdisso ti eroplano a lumasat kadagiti ulep ken angep a nangabungot iti daga iti adu nga aldaw. No ngarud nakadisson, adda pay sabali nga angep a masapul a saruten. Naiyasping dayta iti belo a nangabungot kadagiti panunot ken puso dagitoy nasingpet ken natalna a tattao.—Idiligyo ti 2 Corinto 3:15, 16.
Ti Nasaem a Panagbalbaliw
Dagiti kasamekan ti Alaska ket pagnanaedan dagiti Inuit, Aleut, ken Indian. Addaan ti tunggal maysa kadagitoy iti bukod nga ug-ugali ken kababalin a maitunos iti bukodda a tribo. Tapno malasatanda ti kalam-ekna iti Arctic, nasursuroda ti agbiag a mangsaluad ken mangusar iti daga babaen ti panaganup, panagkalap, ken panagala ti baliena.
Dimteng kadakuada ti impluensia dagiti ganggannaet idi ngalay ti 1700’s. Nasarakan dagiti Ruso nga agnegnegosio ti fur dagiti tattao a nakaaruat kadagiti dutdot ti animal ken agat-lana ti seal, nga agnanaed, saan a kadagiti igloo a naaramid iti yelo, no di ket kadagiti naikalit’-kaguduana a balbalay a naatepan iti napuskol a ramut ti ruruot a ti ruanganna naipasirok iti daga. Inyegan dagitoy a komersiante dagitoy naalumanay-panagsasaona, natanang, ngem nababaked a tattao kadagiti adu a nakaro a parikut, agraman baro a kultura ken baro a saksakit, a nangibus iti kagudua ti populasion dagiti sumagmamano a tribo. Di nagbayag nagbalin a lunod ti arak kadagiti tattao. Binalbaliwan ti baro nga ekonomia ti dati a panagpataud iti umdas a pagbiag a nagbalinen a panagsapul iti kuarta. Agingga ita, marikna dagiti dadduma a maysa a nasaem a panagbalbaliw daytoy.
Idi simmangpet dagiti misionero ti Kakristianuan, naipilit manen ti sabali a kita ti panagbalbaliw kadagiti katutubo ti Alaska. Nupay nasakit ti nakem dagiti dadduma a nangiwaksi kadagiti narelihiusuan a tradisionda—panagdayaw kadagiti espiritu ti angin, yelo, uso, agila, ken dadduma pay—napatanor dagiti dadduma ti panaglalaok ti kapanunotan, a nagbanag iti panaggagampor ti pammati, wenno panagsisina dagiti relihion. Nagresulta amin dagitoy iti panaginap ken di panagtalek kadagiti ganggannaet. Saan a kanayon a mapasangbay ti sangsangaili kadagiti dadduma a purok.
No kasta, ti karit a naipasango kadakami isu daytoy, Kasano a madanonmi dagiti amin a katutubo a naiwaraswaras iti daytoy nalawa a kataytay-akan? Kasano nga agpatingga ti panaginapda? Aniat’ maaramidanmi tapno maikkat ti abbong a nangabbungot iti panunotda?
Ti Damo a Panangikagumaan a Mangpaneknek
Idi rugrugi ti dekada ’60, adda sumagmamano a nababaneg a Saksi a taga Alaska a situtured a nangsarakusok iti klima—nadawel nga angin, nakalamlamiis a klima, ti kasta unay a niebe—sada pinatayab ti pribado, maysat’ makinana nga eroplanoda, iti panangasaba kadagiti purok a naiwaraswaras iti amianan. No panunoten, inrisgo dagitoy natured a kakabsat a lallaki dagiti bagbagida iti kasta unay. No matay ti makina, sigurado nga agbanag dayta iti peggad. Uray pay no makadissoda a sitatalged, nakaad-adayoda iti mabalinda a pagpatulongan iti nakalamlamiis a klima ken awan pay pagluganan nga agdaliasat. Ti ilalasat agdepende no adda pagtaraon ken paglinongan, a nakarasrasay. Imbag laengen ta awan nakaro nga aksidente a napasamak, ngem saan a mabalin a di panunoten ti kakasta a peggad. Isu a ti sanga nga opisina ti Watch Tower Society iti Alaska dina imparegta ti kastoy a kita ti panangasaba.
Tapno maituloy ti trabaho, impamaysa dagiti matalek a kakabsat iti Fairbanks ken North Pole Congregation a trabahuen dagiti daddadakkel a purok a kas ti Nome, Barrow, ken Kotzebue, a sadiay adda dagiti pangpasahero nga eroplano. Isuda ti makaammo iti pagpleteda a mapan kadagitoy a lugar, nasurok a 720 a kilometro iti amianan ken laud. Nagtalinaed dagiti dadduma idiay Nome iti sumagmamano a bulan tapno mangyadal iti Biblia kadagiti interesado. Idiay Barrow, nangabangda iti apartment tapno adda pagpaknianda no -45 degrees Centigrade ti kalamiisna. Kadagiti napalabas a sumagmamano a tawen, nasurok a $15,000 ti nagastos dagidiay mangipappapuso iti bilin ni Jesus a mangikasaba ti naimbag a damag kadagiti pungto ti daga.—Marcos 13:10.
Sumangpet ti Di Ninamnama a Tulong
Nagtultuloy ti panangikagumaan a mangdanon kadagiti naiputputong a purok, ket linuktan ni Jehova ti dalan. Napaadda ti duat’-makinana nga eroplano—ti apag-isu a kasapulan tapno malasat a sitatalged dagiti nakabutbuteng a rangrangkis ti Alaska. Adu a bambantay ti agtayag iti nasurok a 4,200 a metro idiay Alaska, ket ti pantok ti agdindinamag a Mount McKinley (Denali) ket 6,193 a metro iti ngatuen ti patas ti baybay.
Kamaudiananna, simmangpet ti eroplano. Panunotenyo ti pannakapaaymi idi a nagdisso ti daan, nagkupas, nataktakupan nga eroplano. Kabaelannanto ngata ti agtayab? Maipiarmi ngata ti biag dagiti kakabsattayo iti dayta? Manen, saan a napaababa ti ima ni Jehova. Babaen ti panangiwardas dagiti lisensiado a mekaniko, nagboluntario ti nasurok a 200 a kakabsat, a rinibribu nga oras ti binusbosda a nangtarimaan iti intero nga eroplano.
Anian a makaay-ayo nga imatangan! Idi agpangato iti tangatang ti Alaska, ti nasileng, arigna baro nga eroplano nga addaan registration number a 710WT a naimarka iti ipusna! Yantangay agpada a nausar ti pito ken sangapulo iti Biblia a mangisimbolo iti kinanaan-anay, mabalin nga ikuna a ti 710 ipaganetgetna ti tulong nga impaay ti organisasion ni Jehova tapno mawaknitan dagiti puspuso a naabbungotan ti kinasipnget.
Iti Deppaar ti Aleutian Chain
Manipud kaadda ti eroplano, nawanasmin ti 80,000 a kilometro a katantanapan, a mangip-ipan iti naimbag a damag ti Pagarian ken dagiti literatura ti Biblia iti nasurok a 54 a purok. Katupag daytoy ti panangballasiw iti kontinente ti Estados Unidos iti 19 a daras!
Namitlo a linasatmi ti 1,600 a kilometro ti kaatiddogna nga Aleutian Islands, a namagsina iti Taaw Pacifico ken ti Bering Sea. Ti nasurok a 200 a gistay awan kaykayona a purpuro a mangbukel iti [Aleutian] Chain ket saan laeng nga isut’ naed dagiti katutubo nga Aleut no di pay ket dagiti rinibu a billit ti baybay, bald eagle, ken emperor geese, nga addaan kasla niebet’ kapudawna nga ulo ken dagiti naidumduma a nangisit ken puraw a dutdot.
Nupay kasta, adda latta dagiti pagpeggadan uray kasanot’ pintas ti rehion. No addaka iti tangatang, makitam iti taaw dagiti 3 aginggat’ 5 metro nga allon iti aglablabutab a kasla yelo a danum, a kasta unay ti lamiisna nga uray no iti kalgaw, 10 aginggat’ 15 a minutos laeng mabalin a mataykan. No maipapilit nga agdisso, ti laeng pagpilian ti piloto isut’ lasonglasong, nakabatbato a puro wenno ti kasla yelo, makapapatay a baybay. Anian a yamanmi kadagiti nalaing a kakabsat a lallaki, a certified A & E (Aircraft and Engines) a mekaniko, a nagboluntario a mangmantener iti eroplano iti kasayaatan a kasasaad!
Iti maysa kadagiti panagbiahe, nagturongkami iti Dutch Harbor ken iti purok dagiti mangngalap ti Unalaska. Agdindinamag daytoy a rehion gapu iti 130 aginggat’ 190 kilometro kada oras nga anginna. Makaparagsak ta adu ti limminakanna iti dayta nga aldaw ngem ti pigsa ti angin umanayen a nangulaw kadakami iti sumagmamano a daras. Anian a siddaawmi idi agparang ti pagdissuan—nasimpa laeng iti bakrang ti bantay! Iti maysa a sikigan ti runway ket maysa a rangkis, iti bangir, ti nayelo a danum ti Bering Sea! Idi nagdissokami, nabasa ti runway. Sadiay, agtudtudo iti nasurok a 200 nga aldaw iti makatawen.
Anian a ragsak a pakisaritaan ti Sao ken panggep ti Dios kadagiti agnaed iti dayta a lugar! Sumagmamano kadagiti lallakay ti nangapresiar iti namnama iti maysa a lubong nga awan ti gubat. Dida pay la nalipatan ti panangbomba dagiti Hapones iti Dutch Harbor idi Gubat Sangalubongan II. Kasta met lat’ dimi pannakalipat kadagiti lagip ti kasta a panangasaba iti dayta a lugar.
Bayat a Bumarbara ti Klima, Bumarbara met ti Puso Dagiti Tattao
Iti panangusigmi manen iti kasasaad ti panawen, nadlawmi ti naginad a panagngato ti temperatura. Napanunotko la ket ngarud ti trabahomi a panangasaba iti kataytay-akan. Nabannayat ngem agtultuloy a nariknami ti bara iti puso dagiti tattao.
Nabayag bassit a naikkat ti nangbalkut nga inap ken di panagpiar dagiti tattao kadagiti ganggannaet. Idi immuna a pinadasmi, gagangayen kadagiti lider ti iglesia iti purok nga umay sabaten ti eroplano, damagenda no aniat’ panggepmi a simmarungkar, ket sada igulpi nga ibaga a pumanawkami. Ti kasta a pammasungad ket pudno a makaupay. Ngem nalagipmi ti balakad ni Jesus a masarakan iti Mateo 10:16: “Paneknekanyo ti bagbagiyo a naannad a kas kadagiti serpiente ket kaskasdi a nasingpet a kas kadagiti kalapati.” Isu a nagsublikami a napno ti eroplanomi kadagiti kappuros a litsugas, kamatis, melon, ken dadduma pay a saan a nalaka a mabirukan sadiay. Maragsakan itan dagiti dati a di mannakigayyem nga umili a makakita kadagiti insangpetmi.
Bayat a maysa a kabsat a lalaki ti agas-asikaso iti “suplay,” a mangawat kadagiti donasion maipaay kadagiti kappuros a prutas ken nateng, dadduma mapanda agbalaybalay, nga ipakaammo kadagiti bumalay nga adda simmangpet a sadiwa a nateng ken prutas. Isaludsodda met no addada kadagiti ruangan: “Ay wen gayam, managbasakayo kadi iti Biblia? Ammok a tagiragsakenyonto daytoy katulongan iti panagadal ti Biblia a mangipakita nga inkari ti Dios kadatayo ti maysa a paraiso.” Siasino ngay ti di mangawat iti kasta a makaawis a tukon? Inapresiarda amin ti pisikal ken espiritual a taraon. Nasayaat ti panangawatda, adu dagiti literatura a naipaima, ken adda sumagmamano a puspuso a napabara.
Bimmallasiwkami iti Ketegan
Idiay Yukon Territory, inyawag ti Kongregasion ti Whitehorse ti awis ti “taga-Macedonia” nga ‘umallatiwkami’ iti Canada a sumarungkar kadagiti nasulinek a lugar iti Northwest Territories. (Aramid 16:9) Limakami a limmugan a nagpa-Tuktoyaktuk, maysa a purok iti asideg ti Mackenzie Bay iti Beaufort Sea, amiananen ti Arctic Circle.
‘Kasano ti panangibalikasyo iti daytoy karkarna a nagan?’ daytat’ isaludsodmi apaman a nakasangpetkami.
“Tuk,” kuna ti maysa nga agtutubo a nakaisem.
“Apay a ditay napanunot dayta?” kinunami a sisisiddaaw.
Nasdaawkami a makaammo a nalaing iti Kasuratan dagiti tattao idiay Tuktoyaktuk. Kas resultana, naaddaankami ti adu a nainggayyeman a pannakisarsarita, ket adu a literatura ti naipaima. Maysa kadagiti payunirmi nga agtutubo ket naaddaan iti makaisuro a pannakisarita iti maysa a bumalay.
“Maysaak nga Anglicano!” kuna ti bumalay.
“Ammoyo kadi nga ayonan ti Iglesia Anglicana ti homoseksualidad?” inyimtuod ti payunirmi.
“Kadi?” nagsarimadeng ti lalaki. “No kasta, saanak ngaruden a maysa nga Anglicano.” Mainanama a maysa manen a tao ti naluktan ti pusona iti naimbag damag ti Biblia.—Efeso 1:18.
Nasdaaw ti maysa a lakay iti determinasiontayo a mangdanon iti tunggal balay iti dayta a lugar. Gagangay a magmagnakami a mapan mangasaba. Kaaduanna adda pagnaen a maysa a kilometro wenno ad-adayo pay manipud iti pagdissuan agingga iti purok. Kalpasanna, tapno madanon ti tunggal balay, magnakami iti kabatuan wenno napitak a daldalan. Adda maysa a lalaki a nangipabulod kadakami iti pickup truck-na, ken anian a bendision daydi! Ti ibaballasiw iti ketegan ken itutulong iti teritoria ti Canada ket nagsayaat a pribilehio.
Adda Kadi Nasayaat a Resultana?
No dakes ti panniempona ket mapupok wenno maibayagkami, a kas ita, wenno no awan pulos naganabmi iti natuok nga aldaw a panangasaba no di kinaawan interes wenno ibubusor pay, iti kasta rugianmin a panunoten no ti oras, pigsa, ken gastos ket saan met laeng a masaysayang. Nalabit panunotenmi dagiti tattao a kasla adda interesna ken nagkari a makiinnadal babaen iti surat ngem di met natungpal. Kalpasanna malagipmi a saan a nairuam dagiti katutubo nga agsurat, ket nalaka laeng nga ipapan a ti kinamannakigayyemda ket ipasimudaagna nga interesadoda iti mensahe ti Biblia. No maminsan narigat a rukoden ti balligi.
Dagus a mapukaw dagitoy negatibo a kapanunotan no malagipmi dagiti nasayaat a kapadasan dagiti dadduma nga agibumbunannag ti Pagarian. Kas pangarigan, adda Saksi a taga-Fairbanks a nangasaba iti purok ti Barrow iti deppaarna ti amianan. Nadanon ti sister ti maysa a tin-edyer idiay balayda a madama nga agbakbakasion manipud panagkolehiona idiay California. Pinarayray ti sister ti interesna babaen ti surat ken intuloyna a pinaregta ti balasang uray idi nagsublin iti kolehio. Itatta, ti balasang ket naragsak, nabautisaranen nga adipen ni Jehova.
Adda nagtuktok iti ridaw a nangsinga kaniak iti innak pananglagip kadagitoy a kapadasan ket maysa pay a pammaneknek a saan a bambannog ti amin a panagreggetmi. Nakatakder ni Elmer idiay ruangan, ti kakaisuna nga Inuit a dedikado, nabautisaran a Saksi idiay Nome.
“No rumuarka a mangasaba, di la mabalin ti sumurot?” indawatna. Gapu ta naiputputong nga agnanaed iti nasurok a 800 a kilometro manipud iti kaasitgan a kongregasion, kayatna ti makiraman iti ministerio a kadua dagiti kakabsatna agingga nga adda gundaway.
Ti anaraar ti init ket mangrugin a sumarot kadagiti ulep, ket ammomi nga asidegen a pumanawkami. Bayat a limmugan ni Elmer iti eroplano, natignaykami iti naragsak, nakaisem a rupana. Naisangsangayan nga aldaw daytoy para ken Elmer. Simmurot kadakami idiay purok nga ayan ti dagusmi tapno kasabaanna dagiti padana nga Inuit, a makibinnadang iti panangpadasmi a mangikkat iti abbong a nangabbungot kadagiti puso dagidiay agnanaed kadagiti nasulinek a kataytay-akan ti lubong.—Naipatulod.
[Mapa iti panid 23]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
1. Gambell
2. Savoonga
3. Nome
4. Kotzebue
5. Barrow
6. Tuktoyaktuk
7. Fairbanks
8. Anchorage
9. Unalaska
10. Dutch Harbor
[Ladawan iti panid 24]
Tapno madanon dagiti naiputputong a purok, masansan a masapul a lasatem dagiti adu a kabambantayan ti Alaska
[Ladawan iti panid 25]
Da Betty Haws, Sophie Mezak, ken Carrie Teeples addaanda ti dagup a nasurok a 30 a tawen iti amin-tiempo a panagserbi