Korona​—Ti Literal ken Piguratibo a Pakausaranna

DAYTA ket maysa a kita ti abbong ti ulo, simple wenno nalabor, nga usaren dagiti mabigbigbig a tattao, kas kadagiti ari, reyna, dadduma nga agtuturay, papadi, ken tattao a naisangsangayan a mapadayawan wenno magunggonaan. Kalpasan ti Layus, nausar dagiti korona a simbolo ti autoridad, kinatan-ok, pannakabalin, dayaw, ken gunggona.

Nabatad a ti immuna a porma ti korona ket ti balangat (Hebreo, neʹzer), simple a banda a nalabit damo a nausar a mangtengngel iti atiddog a buok ti mangusar. Nupay kasta, uray kadagiti tattao nga ababa ti buokda, nausar dayta kas naarian a balangat. Nailadawan dagita a banda kadagiti kitikit iti Egipto, Nineve, ken Persepolis. Mailasin dagiti madaydayaw idi agangay babaen iti panangusarda kadagiti balangat a nadumaduma ti kolor ken kita ti pannakalaga wenno disenioda. Dadduma kadagitoy a banda ket agarup 5 sentimetro (2 pulgada) ti kaakabana ket naaramid iti lienso, seda, ken uray pay pirak ken balitok. No dadduma ti balangat ket maiparabaw iti uklop. Addada met dagiti agsilnag a balangat (nga addaan tirad a nanglawlaw iti banda a kakasla rayana), ket adda dagidiay namontaran iti napateg a batbato.

Ti Hebreo a sao a neʹzer, malaksid iti kaipapananna a “balangat” (2 Cronicas 23:11), mabalin a tukoyenna ti banag a nailasin, naisina, wenno naidedikar, kas iti kaso ti pangulo a saserdote nga addaan “ti pagilasinan ti dedikasion, ti lana a pangpulot ti Diosna.” (Levitico 21:10-12, NW; idiligyo iti Deuteronomio 33:16, footnote iti Ingles.) Gapu iti daytoy a kangrunaan a kaipapananna, maitutop ti panangipatarus ti New World Translation iti neʹzer no maminsan a kas “pagilasinan ti dedikasion,” a pangtukoy iti plata a balitok nga inusar ti nangato a padi ti Israel a maiparabaw iti mitrana. Naisurat iti daytoy a plata a balitok dagiti sasao a “Kinasanto kukua ni Jehova.”​—Exodo 29:6; 39:30, footnote iti Ingles; Levitico 8:9.

Dagiti balangat a simbolo ti kinaari inusar dagiti Hebreo nga ar-ari a kas ken Saul. (2 Samuel 1:10) Nupay kasta, ti kangrunaan a Hebreo a sao a mangiparangarang iti gagangay a kaipapananna a korona ken kaaduanna maipatarus a “korona” ket ʽata·rahʹ, a nagtaud iti ʽa·tarʹ, a kaipapananna “likmuten.” (Idiligyo iti Salmo 5:12.) Saan a nasken a dayta ket kaipapananna ti balangat. Ti korona (ʽata·rahʹ) nga innala ni David kadagiti Ammonita idiay Rabba kas premio iti gubat ket dati a naisaad iti ulo ti idolo a ni Malcam. Ti sukog daytoy a korona saan a naipanayag, ngem dayta ket “maysa a talento a balitok ti timbengna [c. 34 kg; 92 lb t], ket naibutak kenkuana dagiti batbato a napateg.” “Naisaad iti ulo ni David,” a nalabit insaadna daytoy nadagsen a korona iti apagbiit laeng iti ulona, nalabit tapno ipamatmatna ti panagballigina iti ulbod a didiosen.​—1 Cronicas 20:2.

Dadduma a korona naaramidda iti nagugoran a balitok (Salmo 21:3); dadduma ti natampokan kadagiti bato a napateg. (2 Samuel 12:30) No dadduma, sumagmamano a banda, wenno balangat, ti mapagtitipon, ket kasla kastoy ti gagangay a kasasaad ti “naindaklan a korona.” (Job 31:36, NW) Ti ebkas a “naindaklan a korona” iti Zacarias 6:14 [NW] ket literal a “dagiti korona” iti Hebreo, ngem napakuyogan iti berbo a singular. Isu a nabatad a ti plural iparangarangna ti kinatan-ok wenno kinadayag.

Idi napagkaykaysa ti Makinngato ken Makimbaba nga Egipto iti sidong ti maymaysa nga agturay, ti naarian a balangat ti Egipto nagbalin a kombinasion a korona. Ti korona ti Makimbaba nga Egipto (a patad a nalabaga nga uklop nga addaan nangato a timmirad a likud ken adda nakadawdaw a nakunikon ti murdongna a nakairig nga agpasango) ket rinimbawan ti korona ti Makinngato nga Egipto (nagtimbukel a natayag, a puraw nga uklop a bimmalisungsong ti murdongna). Gagangay a ti uraeus (ti sagrado nga uleg ti Egipto) agparang iti sango ti korona. Ti naarian a balangat ti ari ti Asiria, a nailadawan a kas natayag a mitra, masansan a naadornuan kadagiti ladawan ti sabsabong ken naurnos kadagiti banda a seda wenno lienso. Dayta ket kasla balisungsong nga umasping iti moderno a fez (kallugong nga awan bulongna a patad ti tuktokna ken balisungsong ti sukogna), nupay nataytayag. Nasimsimple ti korona dagiti Griego ken Romano; no dadduma dagitoy ket agsilnag a balangat wenno dagitoy ket porma ti balangat a bulbulong.

Dinakamat ni Jehova dagiti lallaki a nangikabil kadagiti pulseras kadagiti ima da Ohola ken Oholiba ken kadagiti “napipintas a balangat” kadagiti uloda. (Ezequiel 23:36, 42) Kadagiti kallabes a siglo, dagiti mabigbigbig nga Arabo a babbai ken dagiti babaknang pinalawlawanda (dagiti nagtimbukel-sukogna nga uklop) kadagiti korona a naarkosan iti balitok a nagbubukel. Dagiti umasping a kita ti balangat mabalin nga insuot dagiti dadduma a nagkauna a babbai.

Ti sao a Griego nga steʹpha·nos ket naipatarus a “korona.” Gapu iti panangumsi iti naarian a kasasaad ni Kristo ken nalabit tapno nayonan pay ti tuokna, dagiti soldado a Romano, nanglagada iti maysa a korona a sisiitan ket inkabilda dayta iti ulo ni Jesus. (Mateo 27:29; Marcos 15:17; Juan 19:2) Adda nagduduma a singasing maipapan iti nausar a mula. Nupay kasta, saan nga innaganan dagiti nagsurat iti Ebanghelio ti mula.

Dagiti korona a balangat a bulbulong wenno kuentas a sabsabong nausarda a mainaig kadagiti ay-ayam. (2 Timoteo 2:5) Dagiti nangabak kadagiti ay-ayam iti Grecia naikkanda kadagiti korona wenno balangat a gagangay a naaramid kadagiti bulong ti kaykayo ken naarkosan iti sabsabong. Kas pagarigan, iti Pythian Games immawat dagiti nangabak iti korona a naaramid iti laurel; dagiti nangabak iti Olympian Games nakagun-odda kadagiti korona a bulbulong ti atap nga olibo; ket dagiti nangabak iti Isthmian Games (a naangay iti asideg ti Corinto) naikkanda kadagiti korona a naaramid iti saleng.

Ti Ingles a sao a “crown” mayaplikar met no dadduma, iti tuktok ti ulo. Mausar met iti kasta a wagas iti Kasuratan.​—Genesis 49:26; Deuteronomio 28:35; Salmo 68:21.

Piguratibo a Pannakausarna

Ti natalunggadingan a babai naibilang a “balangat ni asawana,” gapu ta ti nasayaat a kababalinna mangyeg dayaw iti asawana, a mangitan-ok kenkuana iti panangmatmat ti sabsabali. (Proverbio 12:4) Ti simboliko a babai a Sion nagbalin a “maysa a balangat ti kinaimnas” iti ima ni Jehova, a nalabit mangipamatmat nga isu ti gapuananna a kayariganna itayag ti imana, tapno makita dagiti sabsabali a buyogen ti panangdayaw.​—Isaias 62:1-3.

Ti ministerio ni Pablo ken ti kaduana nga agdaldaliasat nagbanag iti pannakabuangay ti kongregasion Kristiano idiay Tesalonica, a nagrag-oan ni Pablo kas “korona ti panagrag-o,” ta dayta ti maysa kadagiti kangrunaan a mangparag-o kenkuana.​—1 Tesalonica 2:19, 20; idiligyo ti Filipos 4:1.

Ti ubanan nga ulo kas iti nadayag a “balangat ti kinadayag; no masarakan iti dalan ti kinalinteg,” ti biag a nabusbos iti panagbuteng ken Jehova ket napintas iti panangmatmatna ken maikari iti panagraem dagiti amin a tattao kas naimbag a pagwadan. (Proverbio 16:31; kitaenyo ti Levitico 19:32.) Ti sirib, kas iti korona, itan-okna ken makagun-od iti pannakaraem ti agikut kenkuana. (Proverbio 4:7-9) Ni Jesu-Kristo, a naaramid a “nababbaba bassit ngem kadagiti anghel,” ‘nakoronaan iti dayag ken dayaw [kas nailangitan nga espiritu a parsua a naitan-ok a nangatngato ngem kadagiti anghel] gapu iti panagsagabana iti ipapatay.’ (Hebreo 2:5-9; Filipos 2:5-11) Idiay langit, awaten dagiti napulotan a pasurot ni Jesus kas gunggona iti kinamatalekda ti “di agkupas a korona ti kinadayag,” a “di agrupsa.” (1 Pedro 5:4; 1 Corinto 9:24-27; 2 Timoteo 4:7, 8; Apocalipsis 2:10) Ngem ti di kinamatalek a gapu iti pannakapukaw ti maysa kadagiti interes iti Pagarian ditoy daga kaipapananna met ti pannakapukawna iti nailangitan a korona. Gapuna, namalakad ti naipadayag a Jesu-Kristo: “Itultuloymo a salimetmetan a sititibker ti adda kenka, tapno awan ti mangala iti koronam.”​—Apocalipsis 3:11.

Iti Kristiano a Griego a Kasuratan, ti sao a Griego a di·aʹde·ma ket impatarus dagiti moderno a patarus a “balangat.” Kanayon a mausar dayta a kas simbolo ti naarian a kinatan-ok, pudno man dayta wenno maak-ako laeng. Ti “dakkel a dragon a maris-apuy” (ni Satanas a Diablo) adda balangatna iti tunggal maysa kadagiti pito nga ulona. (Apocalipsis 12:3, 9) Ti maysa a balangat ti mangadorno iti tunggal maysa kadagiti sangapulo a sara ti simboliko a pito ti ulona nga “atap nga animal” a sumangsang-at manipud “iti baybay.” (Apocalipsis 13:1) Daydiay naawagan Matalek ken Napudno, nga isu ni Jesu-Kristo, adda iti ulona dagiti “adu a balangat,” ta naggapu ken Jehova, ti nainkalintegan a Gubuayan ti autoridad ken pannakabalin. (Apocalipsis 19:11-13; 12:5, 10) Kasta met iti Apocalipsis 6:2 ken 14:14, nailadawan ni Jesu-Kristo a nakakorona (steʹpha·nos).