Agdaydayawak Idi iti Emperador Ngem Nagturongak iti Pudno a Panagdayaw

KAS INSALAYSAY NI ISAMU SUGIURA

Uray pay nalawag idi 1945 a maab-abaken ti Japan iti Gubat Sangalubongan II, natalgedkami a ti kamikaze (“nadibinuan nga angin”) agpuyupoyto ket parmekenna ti kabusor. Ti kamikaze tukoyenna dagiti bagyo idi 1274 ken 1281 a namindua a nangdadael ti adu kadagiti dumarup nga armada dagiti Mongol idiay kosta ti Japan, iti kasta napilitanda nga agsanud.

GAPUNA, idi Agosto 15, 1945, idi inyanunsio ni Emperador Hirohito iti pagilian a simmukon ti Japan kadagiti Aliado a Puersa, nakeltay ti namnama ti sangagasut a milion a tattao a nagrukrukbab kenkuana. Maysaak idi nga agtutubo nga ages-eskuela, ket nakeltay met ti namnamak. ‘No saan a ti emperador ti sibibiag a Dios, siasino?’ Pinampanunotko, ‘Siasino ti rumbeng a pagtalkak?’

Ngem ti kinaagpaysona, ti pannakaabak ti Japan iti Gubat Sangalubongan II ti nangiwaya iti dalan tapno masursurok ken kasta met dagiti rinibu pay a Hapones ti maipapan iti pudno a Dios, ni Jehova. Sakbay nga ibagak dagiti panagbalbaliw nga inaramidko, palubosandak a mangisalaysay kadakayo iti narelihiosuan a pannakapadakkelko.

Dagiti Nariingak a Narelihiosuan nga Impluensia

Nayanakak iti siudad ti Nagoya idi Hunio 16, 1932, ti buridek iti uppat a lallaki. Nagtrabaho ni tatangko iti siudad kas surbeyor. Napeklan ni nanangko a manamati iti Tenrikyo, maysa a sekta ti Shinto, ket immawat ti inauna a manongko iti narelihiosuan a pannakasanay nga agbalin a mannursuro ti Tenrikyo. Nasingedkami unay ken nanang, ket inkuykuyognak iti pagtataripnonganda nga agdayaw.

Naisuroak nga agtamed no agkararag. Insursuro ti relihion a Tenrikyo ti panamati iti namarsua a maawagan Tenri O no Mikoto, kasta met ti sangapulo a babbabassit a didiosen. Mangag-agas dagiti miembrona babaen ti pammati ken impaganetgetda ti panagserbi iti sabsabali ken panangisaknap kadagiti sursuroda.

Kas maysa nga ubing, managimtuodak idi. Pinagsidsiddaawak ti bulan ken dagiti di mabilang a bituen no rabii, ket pinampanunotko no adda paginggaan ti law-ang. Maay-ayatanak idi a makakita iti panagdakkel dagiti tarong ken pipino nga immulak iti bassit a pagmulaan iti arubayanmi. Ti panangpalpaliiwko iti nakaparsuaan pinabilegna ti pammatik iti Dios.

Tawtawen ti Gubat

Dagiti tawen a kaaddak iti elementaria manipud 1939 agingga idi 1945 ket naipatang iti panawen ti Gubat Sangalubongan II. Ti panagdayaw iti emperador, a maysa a napateg a paset ti Shinto, ket naipaganetget idiay eskuelaanmi. Nasursuruankami iti shushin, a ramanenna ti moral a panagsanay nga addaan nasionalistiko ken militaristiko a panggep. Paset amin idi ti rutinami iti eskuelaan ti seremonia ti panangingato iti bandera, panagkanta iti nailian a kanta, panangadal kadagiti bilin ti emperador maipapan iti edukasion, ken panagrukbab iti ladawan ti emperador.

Napankami met iti altar ti Shinto iti lugarmi tapno umararaw iti Dios maipaay iti panangabak ti buyot ti emperador. Soldado ti dua a manongko. Gapu iti nasionalistiko ken relihioso a sursuro a naitukit kadakami, pagragrag-oak idi dagiti padamag maipapan iti panagballigi ti buyot ti Japan.

Sentro idi ti Nagoya iti industria ti eroplano idiay Japan, isu a kangrunaan a puntiria dagiti nakaro a panangbomba ti U.S. Air Force. No iti aldaw, dagiti para-bomba a B-29 Superfortress ti agsasaruno nga agtayab iti siudad iti agarup 9,000 a metro ti kangato, sada agitinnag iti ginasut a tonelada a bomba kadagiti distrito ti paktoria. Iti rabii, agsilnag dagiti napipigsa a lente a pagsiput kadagiti eroplano a para-bomba nga agampayag agingga iti 1,300 a metro ti kababana. Dagiti maulit-ulit a panagitinnag dagiti eroplano kadagiti mangsilmut a bomba ti nakaigapuan ti nakaro a pannakapuor dagiti kabalbalayan. Iti unos ti maudi a siam a bulan ti gubat, namin-54 a nabomba ti Nagoya laeng, a nagbanag iti napalalo a panagsagaba ken nasurok a 7,700 ti natay.

Iti daydi a tiempo, nangrugin ti nakaro a panangbomba dagiti bapor de gerra kadagiti sangapulo a siudad iti kosta, ket adda sayangguseng dagiti tao a mabalin a sumanglad dagiti puersa ti Estados Unidos iti asideg ti Tokyo. Nagsanay dagiti babbai ken agtutubo a lallaki a makirupak babaen ti gayang a naaramid iti kawayan tapno masalakniban ti pagilianda. Ti pagsasaomi idi ket “Ichioku Sougyokusai,” kayatna a sawen “Kaykayatmi a matay ti 100 a milion a tattao ngem ti sumuko.”

Idi Agosto 7, 1945, kinuna ti paulo ti maysa a pagiwarnak: “Baro a Kita ti Bomba ti Naitinnag iti Hiroshima.” Dua nga aldaw kalpasanna, maysa pay ti naitinnag iti Nagasaki. Bomba atomika dagitoy, ket idi agangay, naibaga kadakami a nasurok a 300,000 a biag ti pinukaw ti dua a panangbomba. Sa, idi Agosto 15, iti ngudo ti martsa kas panagsanay, a nagtagiarmaskami iti kayo a paltog, nangngegmi ti bitla ti emperador a simmukon ti Japan. Kombinsidokami idi a mangabakkami, ngem ita, nalpaykamin!

Tumanor ti Baro a Namnama

Iti panangrugi ti panangsakup dagiti buyot dagiti Americano, in-inut a naakseptarmi ti kinapudno a nangabak ti Estados Unidos iti gubat. Nayam-ammo ti demokrasia iti Japan, kasta met ti baro a konstitusion a nanggarantisar iti wayawaya ti panagdayaw. Nakarigrigat idi ti kasasaad ti panagbiag, nakirang ti taraon, ket idi 1946 natay ni tatangko gapu iti malnutrision.

Kabayatanna, nangrugi a naisuro ti Ingles iti pages-eskuelaak, ken inyussuat ti NHK, maysa nga estasion ti radio, ti programa nga Ingles ti pagsasao. Iti las-ud ti lima a tawen, inaldaw a dumdumngegak iti daytoy nalatak a programa bayat a silulukat ti librok a pagsursuruan iti Ingles. Daytoy ti namagarapaap kaniak a mapan idiay Estados Unidos inton dumteng ti tiempo. Gapu ta nasaawak kadagiti relihion a Shinto ken Budismo, pinanunotko a nalabit masarakan ti kinapudno maipapan iti Dios kadagiti relihion iti Lumaud.

Idi rugrugi ti Abril, 1951, naam-ammok ni Grace Gregory, maysa a misionera ti Watch Tower Society. Agtaktakder idi iti sango ti estasion ti tren ti Nagoya nga agituktukon iti Ingles a kopia ti magasin a Ti Pagwanawanan ken ti polieto a Hapones maipapan iti maysa a tema ti Biblia. Rinaemko ti kinapakumbabana a mangar-aramid iti kasta a trabaho. Innalak ti dua a publikasion ket dagus nga inawatko ti tukonna a panagadal iti Biblia. Inkarik ti mapan iti pagtaenganna tapno agadal iti Biblia kalpasan ti sumagmamano nga aldaw.

Iti panagtugawko iti tren, inrugik a binasa ti Pagwanawanan. Ti umuna a sao iti panglukat nga artikulo, “Jehova,” ti nakaawis iti atensionko. Diak pay pulos nakitkita idi dayta a nagan. Diak ninamnama a masarakan dayta iti awit-awitko a bassit nga Ingles-Hapones a diksionario, ngem adda! “Jehova . . . , ti Dios iti Biblia.” Mangrugrugi idin a maammuak ti maipapan iti Dios ti Kristianidad!

Iti damo nga ipapanko iti pagtaengan dagiti misionero, nadamagko a kalpasan ti sumagmamano a lawas, addanto palawag maipapan iti Biblia nga idatag ni Nathan H. Knorr, ti presidente idi ti Watch Tower Bible and Tract Society. Sumarungkar idi iti Japan a kaduana ti sekretariona, ni Milton Henschel, ket mapanda idiay Nagoya. Nupay limitado ti pannakaammok iti Biblia, nagustuak unay ti palawag, kasta met ti pannakilangen kadagiti misionero ken dagiti dadduma pay a nakitaripnong.

Iti agarup dua a bulan a pannakiadalko ken Grace, naammuak dagiti pamunganayan a kinapudno maipapan ken Jehova, Jesu-Kristo, ti subbot, Satanas a Diablo, Armagedon, ken ti Paraiso a daga. Ti naimbag a damag ti Pagarian ti apag-isu a mensahe a birbirokek. Iti tiempo met laeng a panangrugik nga agadal, inrugik metten ti timmabuno kadagiti gimong ti kongregasion. Tinagiragsakko ti nainggayyeman a kasasaad kadagitoy a taripnong, a nawaya ti pannakipulapol dagiti misionero kadagiti Hapon ken nakadalupisakda a kaduami iti tatami (ikamen a linaga a garami).

Idi Oktubre 1951, naangay ti damo nga asamblea sirkito idiay Japan iti Nakanoshima Public Hall iti siudad ti Osaka. Awan pay idi ti 300 a Saksi iti intero a Japan; ngem agarup 300 a tattao ti timmabuno iti asamblea, a pakairamanan ti agarup 50 a misionero. Adda pay ket bassit a pasetko iti programa. Naguyugoyak unay iti naimatangak ken nangngegko ket inkeddengko iti pusok nga agserbiak ken Jehova iti unos ti panagbiagko. Iti sumuno nga aldaw, nabautisaranak iti apaganem-em ti danumna a pagdigusan ti publiko.

Rag-o iti Serbisio a Kinapayunir

Kayatko idi ti agbalin a payunir, kas awag kadagiti amin-tiempo a ministro dagiti Saksi ni Jehova, ngem nariknak met ti rebbengen a tumulong a mangsuportar iti pamiliak. Idi naaddaanak iti tured a nangibaga iti amok iti maipapan iti tarigagayko, nasdaawak a nakangngeg iti imbagana: “Maragsakanak a makikooperar kenka no dayta ti pagragsakam.” Nanggedak iti dua laeng nga aldaw iti linawas ket nabaelak pay ti nakitinnulong ken nanangko kadagiti paggastuan iti pagtaengan. Kaslaak la tumatayab a naruk-atan iti tangkalna.

Bayat a sumaysayaat ti kasasaad, nangrugiak a nagpayunir idi Agosto 1, 1954, iti teritoria iti likudan ti estasion ti tren ti Nagoya, sumagmamano a minuto no pagnaen manipud iti disso nakaam-ammuak ken Grace. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, natudinganak nga agserbi kas special pioneer idiay Beppu, maysa a siudad iti makinlaud nga isla ti Kyushu. Ni Tsutomu Miura ti natudingan a kaduak.a Iti daydi a tiempo, awan pay kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti intero nga isla, ngem ita addan ginasut a kongregasion, a nabingaybingay iti 22 a sirkito!

Pakpakauna iti Baro a Lubong

Idi sinarungkaran manen ni Kabsat Knorr ti Japan idi Abril 1956, kiniddawna a basaek iti napigsa ti sumagmamano a parapo ti magasin a Watchtower iti Ingles. Saanna a naibaga kaniak no apay, ngem sumagmamano a bulan kalpasanna, nakaawatak iti surat a nangawis kaniak nga ageskuela iti maika-29 a klase iti eskuelaan a para misionero sadi Gilead. Isu nga iti Nobiembre iti dayta a tawen, sigagagar a nagbiaheak a nagpa-Estados Unidos. Natungpal met laengen ti nabayagen nga arapaapko. Ti dua bulan a panagbiag ken pannakipagtrabaho iti dakkel a pamilia ti Bethel idiay Brooklyn ti nangpabileg ti pammatik iti makitkita nga organisasion ni Jehova.

Idi Pebrero 1957, intulodnakam iti kotse a tallo nga estudiante ni Kabsat Knorr iti kampus ti Eskuelaan ti Gilead idiay South Lansing, makin-amianan a paset ti estado ti New York. Iti simmaruno a lima a bulan idiay Eskuelaan ti Gilead, bayat nga immawatak iti pannursuro manipud Sao ni Jehova ken nagnaed iti napintas nga aglawlaw a kadua dagiti padak nga estudiante, ti panagriknak ket kasla addaak iti Paraiso a daga. Sangapulo kadagiti 103 nga estudiante, a pakairamanak, ti naidestino idiay Japan.

Panangipateg Kadagiti Annongko

Adda agarup 860 a Saksi idiay Japan idi nagsubliak idi Oktubre 1957. Natudinganak kas agdaldaliasat a manangaywan iti sirkito, ngem sinanaynak nga immuna iti dayta a trabaho ni Adrian Thompson iti sumagmamano nga aldaw idiay Nagoya. Ti lugar a saklawen ti sirkito a bisbisitaek ket manipud Shimizu, nga asideg ti Mount Fuji, agingga iti Isla ti Shikoku, agraman dagiti dadakkel a siudad kas iti Kyoto, Osaka, Kobe, ken Hiroshima.

Idi 1961, natudinganak kas manangaywan iti distrito. Nagdaldaliasatak manipud iti nayelo a makin-amianan nga isla ti Hokkaido agingga iti subtropiko nga isla ti Okinawa ken uray pay iti labes dagiti isla ti Ishigaki nga asideg iti Taiwan. Agarup 3,000 a kilometro ti kaadayona.

Sa idi 1963, naawisak iti 10-bulan a kurso iti Eskuelaan ti Gilead iti Bethel idiay Brooklyn. Kabayatan ti kurso, impaganetget ni Kabsat Knorr ti kinapateg ti umiso a panangmatmat kadagiti annongen. Kinunana a ti panagdalus kadagiti kasilias ket kas kapateg ti panagtrabaho iti opisina. Kinunana a no saan a nadalus dagiti kasilias, apektado ti intero a pamilia ti Bethel ken ti trabahoda. Idi agangay, paset ti trabahok iti Bethel idiay Japan ti mangdalus kadagiti kasilias, ket nalagipko dayta a balakad.

Idi nakasubliakon idiay Japan, nadutokanak manen kas agdaldaliasat a manangaywan. Dua a tawen kalpasanna, idi 1966, nagkasarkami ken Junko Iwasaki, maysa nga special pioneer iti siudad ti Matsue. Ni Kabsat Lloyd Barry, agdama idi a manangaywan ti sanga nga opisina idiay Japan, ti nangipaay iti makaparagsak a palawag iti kasar. Kinaduanak ni Junko idi agangay iti trabaho a panagdaliasat.

Nagbaliw dagiti nakaitudinganmi idi 1968 idi naayabanak iti sanga nga opisina idiay Tokyo tapno agipatarus. Gapu ta kurang dagiti kuarto idiay Bethel, agaw-awidak idiay Sumida Ward, Tokyo, ket nagserbi ni Junko kas special pioneer iti lokal a kongregasion. Iti daydi a panawen, kasapulanen ti dakdakkel a pasilidad ti sanga nga opisina. Isu nga idi 1970, adda daga a nagatang idiay Numazu, saan nga adayo iti Mount Fuji. Naibangon sadiay ti tallo-kadsaaran a paktoria ken pagtaengan. Sakbay a nangrugi ti panagpatakder, nausar dagiti sumagmamano a balay iti dayta a sanikua para iti Kingdom Ministry School, a pakasanayan dagiti manangaywan ti kongregasion. Naaddaanak iti pribilehio a mangisuro iti dayta nga eskuelaan, ket ni Junko ti nangisagana iti taraon dagiti estudiante. Makaparagsak a makita dagiti ginasut a Kristiano a lallaki a maipaayan iti naisangsangayan a pannakasanay maipaay iti ministerio.

Iti maysa a malem, nakaawatak iti naganat a telegrama. Nayospital ni nanang ket agngangabit idin ti biagna. Nagluganak iti bullet train a nagpa-Nagoya sa nagdardarasak a napan iti ospital. Awan puotnan, ngem nagpatnagak iti sibayna. Natay ni nanang iti parbangon. Iti panagbiahek nga agsubli idiay Numazu, diak magawidan ti panagarubos ti luak idi malagipko dagiti narikut a panawen a naglabasanna iti biag ken ti kinadungngona kaniak. No pagayatan ni Jehova, makitakto manen ni nanang inton panagungar.

Di nagbayag, saanen nga umanay kadakami dagiti pasilidad idiay Numazu. Adda nagatang a 7-ektaria a daga iti Ebina City, ket narugian ti panagbangon iti baro a branch complex idi 1978. Amin a mabalin nga espasio iti daytoy a sanikua ket napatakderan itan iti paktoria ken pagtaengan, kasta met iti maysa nga Assembly Hall nga aglaon iti nasurok a 2,800 a tattao. Ti kabaruan a nainayon, a buklen ti dua a 13-kadsaaran a pagtaengan ken 5-tukad a patakder a pagparadaan, ket nakompleto idi rugrugi daytoy a tawen. Agarup 530 ti mangbukel ita iti pamiliami iti Bethel, ngem makalaon dagiti napalawa a pasilidad iti agarup 900.

Adu a Pakaigapuan ti Panagrag-o

Makaparagsak a maimatangan ti kaitungpalan ti padto ti Biblia, wen, ti pannakakita iti ‘kabassitan nga agbalin a napigsa a nasion.’ (Isaias 60:22) Malagipko ti maysa kadagiti manongko a nagimtuod kaniak idi 1951, “Mano dagiti Saksi iti Japan?”

“Agarup 260,” insungbatko.

“Dayta laeng?” kinunana iti makalais a tono.

Malagipko a pinampanunotko, ‘Panawen laeng ti makaibaga no mano a tattao ti maguyugoyto ni Jehova nga agdayaw kenkuana iti daytoy Shinto ken Budista a pagilian.’ Ket impaay ni Jehova ti sungbat! Itatta, awanen dagiti di naituding a teritoria a makasabaan iti Japan, ket immadu ti bilang dagiti pudno a managdaydayaw a nasurok a 222,000 iti 3,800 a kongregasion!

Nangnangruna a makaparagsak ti napalabas nga 44 a tawen a panagserbik iti amin-tiempo a ministerio​—a 32 kadagita a tawen a nagkaduakami iti nadungngo a baketko. Inaramatko ti 25 kadagidiay a tawen iti Translation Department idiay Bethel. Idi Setiembre 1979, naawisak met nga agbalin a miembro ti branch committee dagiti Saksi ni Jehova idiay Japan.

Maysa a pribilehio ken bendision ti maaddaan iti bassit a paset iti panangtulong kadagiti napudno, managayat iti talna a tattao tapno agdayawda ken Jehova. Kas kaniak, adu met ti dati a mangipapaay idi iti debosion iti emperador ngem agdaydayawda itan iti kakaisuna a pudno a Dios, ni Jehova. Tarigagayak unay a tulongan ti ad-adu pay a dumasig iti panagbiktoria ni Jehova ket magun-odanda ti biag nga awan inggana iti natalna a baro a lubong.​—Apocalipsis 22:17.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 29]

Ti pannursuro ti eskuelaan ket naipamaysa iti panagdayaw iti emperador

[Credit Line]

The Mainichi Newspapers

[Ladawan iti panid 29]

Dakam ken Kabsat Franz idiay New York

[Ladawan iti panid 29]

Dakam ken Junko a baketko

[Ladawan iti panid 31]

Panagtrabahok iti Translation Department