Nadiosan a Panangmatmat iti Moral a Kinadalus

“Siak ni Jehova a Diosmo, a mangisuro kenka a maipaay iti gunggonam, a mangiturong kenka iti dalan a papanam koma.”​—ISAIAS 48:17.

1, 2. (a) Kasano ti panangmatmat ti kaaduan a tattao iti seksual a moralidad? (b) Ania ti panangmatmat dagiti Kristiano iti seksual a moralidad?

ITI kaaldawantayo, iti adu a paset ti daga, maibilangen a personal a banag ti moral a kababalin. Adda dagiti agkuna a ti seksual a relasion ket normal nga ebkas ti pammateg a mabalinda nga aramiden kaanoman a kayatda, a saan ket a para laeng iti agassawa. Ipagarupda a mabalinda nga aramiden ti kaykayatda no la ket ta awan ti masaktan. Iti kapanunotanda, di rumbeng a maukom dagiti tattao maibatay iti moralidad, nangruna no maipapan iti sekso.

² Naiduma ti panangmatmat dagidiay makaammo ken Jehova. Maragsakanda a paidalan kadagiti Nainkasuratan a pagalagadan agsipud ta ay-ayaten ken kayatda a paragsaken ni Jehova. Ammoda nga ay-ayaten ida ni Jehova ken iturongna ida a maipaay iti pagimbaganda ken mamagbalin kadakuada a naragsak. (Isaias 48:17) Yantangay ti Dios ti Ubbog ti biag, nainkalintegan nga agpaidalanda kenkuana no kasanoda nga usaren ti bagbagida, nangruna iti daytoy a banag a mainaig unay iti pannakayallatiw ti biag.

Sagut ti Naayat a Namarsua

3. Ania ti naisuro kadagiti adu iti Kakristianuan maipapan iti seksual a relasion, ket kasano a naiduma dayta iti isursuro ti Biblia?

³ Saan a kas iti sekular a lubong ita, isursuro ti dadduma iti Kakristianuan a nakababain ken basol ti seksual a pannakirelasion, ket ti seksual a pananggargari ni Eva ken Adan ti “orihinal a basol” idiay minuyongan ti Eden. Maikontra ti kasta a kapanunotan iti ibagbaga ti naipaltiing a Kasuratan. Iti Biblia, naawagan ti umuna a pagassawaan kas “ti lalaki ken ti asawana.” (Genesis 2:25) Imbaga ti Dios nga aganakda. Kinunana: “Agbungakayo, ket agadukayo, ket punnuenyo ti daga.” (Genesis 1:28) Saan a nainkalintegan ti bilin ti Dios kada Adan ken Eva nga aganakda no dusaenna ida gapu iti panangtungpalda iti dayta a bilin.​—Salmo 19:8.

4. Apay nga inikkan ti Dios dagiti tattao iti seksual a kapasidad?

⁴ Iti dayta a bilin a naited iti immuna a nagannak kadatayo, a naulit ken ni Noe ken kadagiti annakna, maawatantayo ti kangrunaan a panggep ti seksual a relasion: panaganak. (Genesis 9:1) Nupay kasta, ipakita ti Sao ti Dios a saan nga agdenna dagiti naasawaan nga adipenna tapno laeng maaddaanda iti annak. Ti kasta a relasion siuumiso a mapennekna ti emosional ken pisikal a kasapulan ti agassawa ken mangted kadakuada iti ragsak. Maysa dayta a pamay-an ti panangyebkas iti nasged a panagpinnategda.​—Genesis 26:8, 9; Proverbio 5:18, 19; 1 Corinto 7:3-5.

Dagiti Iparit ti Dios

5. Ania dagiti iparit ti Dios maipapan iti sekso?

⁵ Nupay sagut ti Dios ti seksualidad, malimitaran ti pannakausarna. Agaplikar daytoy a prinsipio uray iti agassawa. (Efeso 5:28-30; 1 Pedro 3:1, 7) Maiparit ti seksual a relasion kadagiti saan nga agassawa. Espesipiko ti panangdakamat ti Biblia iti daytoy a banag. Iti Linteg nga inted ti Dios iti nasion ti Israel, adda a naikuna: “Dika makikamalala.” (Exodo 20:14, NW) Idi agangay, inraman ni Jesus ti “pannakiabig” ken “pannakikamalala” kadagiti “makadangran a panagrasrason” nga agtaud iti puso ken mangtulaw iti maysa a tao. (Marcos 7:21, 22) Napaltiingan ni apostol Pablo a mamagbaga kadagiti Kristiano sadi Corinto: “Adaywanyo ti pannakiabig.” (1 Corinto 6:18) Ket iti suratna kadagiti Hebreo, kinuna ni Pablo: “Ti panagasawa nadayaw koma iti tengnga dagiti isuamin, ket ti pagiddaan ti agassawa awan koma ti tulawna, ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.”​—Hebreo 13:4.

6. Iti Biblia, ania ti saklawen ti sao a “pannakiabig”?

⁶ Ania ti kayat a sawen ti sao a “pannakiabig”? Naggapu dayta iti Griego a sao a por·neiʹa, nga agaplikar no dadduma iti seksual a relasion dagiti saan nga agassawa. (1 Corinto 6:9) Iti dadduma a teksto, kas iti Mateo 5:32 ken Mateo 19:9, nalawlawa ti kaipapanan dayta a termino. Iramanna ti pannakikamalala, insesto, ken bestialidad (pannakinaig iti animal). Maibilang met a por·neiʹa ti dadduma pay a seksual nga aramid iti nagbaetan dagiti saan nga agassawa, kas ti oral ken anal sex, ken ti panangarikap iti mabagbagi ti sabali. Kondenaren ti Sao ti Dios​—direkta man wenno indirekta​—amin dagiti kasta nga aramid.​—Levitico 20:10, 13, 15, 16; Roma 1:24, 26, 27, 32.a

Pannakagunggona Kadagiti Moral a Linteg ti Dios

7. Kasanotay a magunggonaan no agtalinaedtayo a nadalus iti moral?

⁷ Mabalin a makakarit iti imperpekto a tattao ti panangtungpal kadagiti bilin ni Jehova maipapan iti seksual a kababalin. Insurat ti nalatak a Judio a pilosopo idi maika-12 a siglo a ni Maimonides: “Iti amin a banag a maiparit iti Torah [Linteg Mosaiko], dagiti linteg maipapan iti di maipalubos a panagdenna ken narugit a seksual a relasion ti karigatan a tungpalen.” Ngem dakkel a pagimbagantayo ti panangtungpal kadagiti bilin ti Dios. (Isaias 48:18) Kas pagarigan, ti panagtulnog iti daytoy a banag masaluadannatayo kadagiti sakit a mayakar babaen ti sekso, a ti dadduma kadagita ket di maagasan ken makapapatay.b Maliklikantayo ti maaddaan iti bastardo nga anak. Agtalinaed met a nadalus ti konsiensiatayo no iyaplikartayo ti nadiosan a sirib. Ti panangaramid iti kasta patanorenna ti panagraem iti bagitayo ken ti panagraem dagiti sabsabali, a pakairamanan dagiti kakabagian, assawa, annak, ken dagiti Kristiano a kakabsattayo. Ikkannatay met dayta iti umiso ken nasayaat a panangmatmat iti sekso nga agbanag iti naragsak a panagasawa. Insurat ti maysa a Kristiano a babai: “Ti kinapudno a masarakan iti Sao ti Dios ti kasayaatan a proteksion. Segseggaak ti makiasawa, ket inton dumteng dayta nga aldaw, maipagpannakkelkonto iti Kristiano a lalaki a pakikallaysaak a nataginayonko ti dayawko.”

8. Kadagiti ania a pamay-an a ti nadalus a kababalintayo maitan-okna ti nasin-aw a panagdayaw?

⁸ No taginayonentayo ti nadalus a kababalin, dakkel met ti maitulongtayo a mangparmek kadagiti di umiso a kapanunotan maipapan iti pudno a panagdayaw ken mangiturong kadagiti tattao iti Dios a pagdaydayawantayo. Insurat ni apostol Pedro: “Taginayonenyo a nasayaat ti kababalinyo iti tengnga dagiti nasion, tapno, iti banag a pangsawanda iti maibusor kadakayo a kasla managaramid iti dakes, dayawenda koma ti Dios iti aldaw a panangsukimatna kas bunga ti nasayaat nga ar-aramidyo a masaksianda.” (1 Pedro 2:12) Uray no saan a bigbigen wenno anamongan dagidiay di agserserbi ken Jehova ti nadalus a konduktatayo, masiguradotayo a palpaliiwen, anamongan, ken pagrag-oan pay ketdi ti nailangitan nga Amatayo ti panagreggettayo nga agpaidalan kenkuana.​—Proverbio 27:11; Hebreo 4:13.

9. Apay a rumbeng nga agtalektayo iti panangiwanwan ti Dios, nupay mabalin a ditay maawatan a naan-anay dagiti rasonna? Iyilustraryo.

⁹ Ti pammati iti Dios iramanna ti panagtalek nga ammona no ania ti kasayaatan para kadatayo, uray no ditay maawatan a naan-anay ti amin a makagapu iti wagas ti panangiturongna kadatayo. Utobenyo ti maysa a pagarigan iti Linteg Mosaiko. Naibilin a no agkampo dagiti soldado, agkalida iti abut a pagiblengan iti ruar ti kampo sada gaburan ti ibleng. (Deuteronomio 23:13, 14) Mabalin a pinampanunot dagiti Israelita ti makagapu iti kasta a bilin; nalabit impagarup ti dadduma a saan a kasapulan dayta. Ngem idi pay a pinaneknekan ti siensia medikal a nakatulong daytoy a linteg a mamagtalinaed iti danum a nadalus ken agserbi a proteksion manipud iti adu a sakit nga iyakar dagiti insekto. Umasping iti dayta, adda dagiti naespirituan, sosial, emosional, pisikal, ken sikolohikal a rason no apay a ti agassawa laeng ti impalubos ti Dios nga agdenna. Usigentay ita ti sumagmamano a pagarigan iti Biblia maipapan kadagidiay nagtalinaed a nadalus iti moral.

Ni Jose​—Naparaburan Gapu iti Nasayaat a Konduktana

10. Siasino ti nanggargari ken Jose, ket ania ti insungbatna?

¹⁰ Mabalin a kabesadoyo ti pakasaritaan ni Jose nga anak ni Jacob. Idi agtawen iti 17, nagbalin ni Jose nga adipen ni Potifar, ti panguluen dagiti guardia ni Faraon nga ari ti Egipto. Binendisionan ni Jehova ni Jose, ket idi agangay nadutokan a mangaywan iti sangakabbalayan ni Potifar. Idi apaglabes a 20 ti tawen ni Jose, “napintas ti pammagi ken makaay-ayo ti langana.” Naatrakarna ti asawa ni Potifar, a nanggargari kenkuana. Imbatad ni Jose ti takderna, nga inlawlawagna a ti itutulokna ket saan laeng a panangliput iti apona no di pay ket ‘basol iti Dios.’ Apay a kasta ti panagrasrason ni Jose?​—Genesis 39:1-9, NW.

11, 12. Nupay awan pay idi ti inted ti Dios a naisurat a linteg a mangiparit iti pannakiabig ken pannakikamalala, apay a di timmulok ni Jose iti imoralidad?

¹¹ Nabatad a nagkedked ni Jose saan a gapu ta mabuteng a masukalan dagiti tattao. Adayo ti pagnanaedan ti pamilia ni Jose, ken impagarup ti amana nga isu ket natayen. No agaramid ni Jose iti imoralidad, pulos a di maammuan dayta ti pamiliana. Mabalinna met koma nga ilimed ti kasta a basol ken Potifar ken kadagiti adipenna a lallaki, ta no dadduma awanda iti balay. (Genesis 39:11) Ngem ammo ni Jose a saan a mailimed iti Dios ti kasta nga aramid.

¹² Inut-utob la ketdi ni Jose ti ammona maipapan ken Jehova. Awan duadua nga ammona ti kinuna ni Jehova idiay minuyongan ti Eden: “Dayta ti gapuna a panawan ti lalaki ti amana ken ti inana ket tumipon iti asawana ket agbalinda a maymaysa a lasag.” (Genesis 2:24, NW) Maysa pay, mabalin a sipapanunot ni Jose iti imbaga ni Jehova iti ari ti Filistia a nagpanggep a manggargari ken Sara nga apong ni Jose iti tumeng. Kinuna ni Jehova iti dayta nga ari: “Adtoy, natayka a lalaki maipuon iti babai nga innalam; ta isu adda asawana. . . . Ket tinubengka nga agbasol iti maikaniwas kaniak gapuna a diak impalubos kenka a sagidem.” (Genesis 20:3, 6) Isu a nupay awan pay idi ti naisurat a linteg nga inted ni Jehova, nalawag ti panangmatmatna iti panagasawa. Gapu iti moral a prinsipiona, agraman ti tarigagayna a mangay-ayo ken Jehova, pinagkedkedan ni Jose ti imoralidad.

13. Ania ti nalabit makagapu a di maliklikan ni Jose ti asawa ni Potifar?

¹³ Ngem saan a simmardeng ti asawa ni Potifar. ‘Inaldaw’ a ginargarina ni Jose a makikaidda kenkuana. Apay a saan a liniklikan latta koman ni Jose? Bueno, kas maysa nga adipen, adda dagiti annongen a nasken nga asikasuenna ket dina mabaliwan ti kasasaadna. Ipasimudaag ti arkeolohikal nga ebidensia a gapu iti disenio ti balay dagiti Egipcio, di maliklikan ti lumabas iti kangrunaan a paset ti balay tapno makapan kadagiti kuarto a pagidulinan. Gapuna, mabalin nga awan ti sabali a pagnaan ni Jose tapno maliklikanna ti asawa ni Potifar.​—Genesis 39:10.

14. (a) Ania ti napasamak ken Jose kalpasan nga intarayanna ti asawa ni Potifar? (b) Kasano a binendisionan ni Jehova ni Jose gapu iti kinamatalekna?

¹⁴ Dimteng ti aldaw a duduada iti balay. Ginammatan ti asawa ni Potifar ni Jose ket kinunana: “Kaiddaennak kadi!” Nagtalaw ni Jose. Gapu ta napabainan, nagipulong ti asawa ni Potifar nga isu ket ginandat a ramesen ni Jose. Ania ti nagbanaganna? Ginunggonaan kadi a dagus ni Jehova ni Jose gapu iti kinatarnawna? Saan. Naibalud ni Jose ken nakawaran dagiti sakana. (Genesis 39:12-20; Salmo 105:18) Saan nga inkidem ni Jehova ti matana iti kasta a kinaawan hustisia ket idi agangay inruarna ni Jose iti pagbaludan sana impaayan iti natan-ok a saad iti palasio. Isu ti nagbalin a maikadua a katan-okan a tao idiay Egipto ken naparaburan iti asawa ken annak. (Genesis 41:14, 15, 39-45, 50-52) Maysa pay, ti salaysay maipapan iti kinatarnaw ni Jose ket nailanad 3,500 a tawenen ti napalabas tapno pagpampanunotan dagiti adipen ti Dios manipud idin. Anian a nagsayaat a bendision gapu iti panangannurotna kadagiti nalinteg a linteg ti Dios! Kasta met ita, mabalin a saan a magunggonaan a dagus ti panagtalinaedtayo a natarnaw iti moral, ngem masiguradotayo a palpaliiwennatayo ni Jehova ket bendisionannatayto iti naituding a tiempo.​—2 Cronicas 16:9.

Ti ‘Pannakitulag ni Job Kadagiti Matana’

15. Ania ti ‘intulag [ni Job] kadagiti matana’?

¹⁵ Maysa met a natarnaw a tao ni Job. Kabayatan dagiti suot nga inyeg kenkuana ti Diablo, inut-utob ni Job ti kabibiagna ket imbagana a situtulok a madusa iti nadagsen no sinalungasingna ti prinsipio ni Jehova maipapan iti seksual a moralidad, malaksid iti dadduma pay a banag. Kinuna ni Job: “Nakitulagak kadagiti matak; kasano ngarud ti panangkitak koma iti maysa a birhen?” (Job 31:1) Kastoy ti kayat a sawen ni Job: Inkeddengna nga idian ti uray mangmatmat la koma a sidederrep iti maysa a babai gapu ta determinado nga agtalinaed a natarnaw iti Dios. Siempre, inaldaw idi a makakita kadagiti babbai ken nalabit saranayenna ida no kasapulanda ti tulong. Ngem saanna ida nga inasikaso gapu ta adda romantiko a panggepna. Sakbay a nangrugi dagiti suot a simmangbay iti biagna, adu ti sanikuana, isu ti “kadakkelan idi kadagiti amin nga annak ti daya.” (Job 1:3) Nupay kasta, dina inusar ti bileg ti kinabaknang a mangatrakar iti adu a babbai. Nalawag, pulos a dina inesman ti makirelasion kadagiti ub-ubing a babbai.

16. (a) Apay a maysa ni Job a nasayaat a pagwadan para kadagiti naasawaan a Kristiano? (b) Kasano a naiduma unay iti kababalin ni Job ti ar-aramiden dagiti lallaki idi kaaldawan ni Malakias, ket komusta met ngay itatta?

¹⁶ No kasta, iti man tiempo ti nam-ay wenno rigat, tinaginayon ni Job ti moral a kinatarnawna. Nakita daytoy ni Jehova ket sibabaknang a binendisionanna ni Job. (Job 1:10; 42:12) Anian a nagsayaat a pagwadan ni Job para kadagiti naasawaan a Kristiano, lallaki man wenno babbai! Di pakasdaawan nga impatpateg unay ni Jehova! Maigidiat iti dayta, ti ar-aramiden ti adu ita ket umasping la unay iti napasamak idi kaaldawan ni Malakias. Binabalaw ti propeta ti panangisina dagiti adu a lallaki kadagiti assawada, masansan tapno makaasawada iti ub-ubing a babbai. Nalapunos ti altar ni Jehova iti lua dagiti nabaybay-an a babbai, ket kinondenar ti Dios dagidiay ‘nangliput’ iti assawada.​—Malakias 2:13-16.

Natakneng a Balasang

17. Kasano a nayarig ti Sulamita “iti maysa a natikuban a minuyongan”?

¹⁷ Ti maysa pay a natarnaw a tao isu ti balasang a Sulamita. Gapu ta ubing pay ken nalibnos, naatrakarna saan laeng a ti maysa a pastor no di pay ket ti nabaknang nga ari ti Israel a ni Solomon. Iti nagimnas a sarita a naisalaysay iti Kanta ni Solomon, sinalimetmetan ti balasang a Sulamita ti dayawna, iti kasta rinaem dagiti tattao nga adda iti aglawlawna. Nupay pinaayna ni Solomon, napaltiingan ni Solomon a mangisurat iti pakasaritaanna. Rinaem met ti pastor a kaayan-ayatna gapu iti kinataknengna. Naminsan, inyarigna ti balasang iti “maysa a natikuban a minuyongan.” (Kanta ni Solomon 4:12) Iti nagkauna nga Israel, addaan dagiti agkakapintas a minuyongan iti makaay-ayo ken nadumaduma a kita ti nateng, nabanglo a sabsabong, ken nangayed a kaykayo. Naaladan wenno nabakudan dagiti kasta a minuyongan ket mabalin laeng ti sumrek iti napunitan a ruanganda. (Isaias 5:5) Para iti pastor, ti moral a kinadalus ken kinalibnos ti Sulamita ket mayarig iti kasta a minuyongan a naisalsalumina ti pintasna. Pulos a di namulitan ti dayawna. Ti nadungngo a pammategna ket agpaay laeng iti agbalinto nga asawana.

18. Ania ti ipalagip kadatayo dagiti salaysay maipapan kada Jose, Job, ken iti Sulamita?

¹⁸ No iti moral a kinatarnaw, nangipaay ti Sulamita iti nagsayaat a pagwadan para kadagiti Kristiano a babbai iti kaaldawantayo. Nakita ken inapresiar ni Jehova ti kinatakneng ti balasang a Sulamita ket binendisionanna kas iti panangbendisionna kada Jose ken Job. Nailanad iti Sao ti Dios dagiti tignay a pakakitaan ti kinatarnawda tapno pakasursuruantayo. Nupay saan a mailanad iti Biblia ti panagreggettayo ita nga agtalinaed a natarnaw, addaan ni Jehova iti “libro a pakalaglagipan” para kadagidiay mangar-aramid iti pagayatanna. Pulos a ditay koma liplipatan a ‘mangipangpangag’ ken maragragsakan ni Jehova bayat a sisusungdo nga ikagkagumaantayo ti agtalinaed a nadalus iti moral.​—Malakias 3:16.

19. (a) Kasano ti rumbeng a panangmatmattayo iti moral a kinadalus? (b) Ania ti mausig iti sumaganad nga artikulo?

¹⁹ Nupay mabalin nga uyawendatayo dagidiay awanan pammati, pagrag-oantayo ti agtulnog iti naayat a Namarsua kadatayo. Addaantayo iti nangatngato a moralidad, nadiosan a moralidad. Maipagpannakkeltay dayta, ken rumbeng nga ipategtayo. No salimetmetantayo ti nadalus a moral a takdertayo, masagraptayo ti bendision ti Dios ken mataginayontayo a naraniag ti namnamatayo a mangtagiragsak kadagiti manayon a bendision iti masanguanan. Ngem iti praktikal a pamay-an, ania ti mabalintay nga aramiden tapno makapagtalinaedtayo a nadalus iti moral? Mausig daytoy a napateg a saludsod iti sumaganad nga artikulo.

[Footnotes]

Mailawlawagyo Kadi?

• Ania ti isursuro ti Biblia maipapan iti seksual a relasion?

• Iti Biblia, ania ti saklawen ti sao a “pannakiabig”?

• Kasanotay a magunggonaan no agtalinaedtayo a nadalus iti moral?

• Apay a nasayaat a pagwadan para kadagiti Kristiano itatta da Jose, Job, ken ti balasang a Sulamita?

[Ladawan iti panid 9]

Intarayan ni Jose ti imoralidad

[Ladawan iti panid 10]

Mayarig ti Sulamita iti “natikuban a minuyongan”

[Ladawan iti panid 11]

‘Nakitulag ni Job kadagiti matana’