Maysa a Napateg a Naespirituan a Pasamak!

Ti pannakairuar ti Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan iti Cebuano, Iloko ken Tagalog

IDI Disiembre 1, 2000, nagtengan ti maysa a napateg a naespirituan a pasamak: Nairuar ti New World Translation of the Holy Scriptures iti Tagalog ken naipakaammo ti pannakairuarnanto iti Cebuano ken Iloko (Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan).

Magun-odanen ti New World Translation a kas kadagiti Biblia a nabayagen nga us-usaren dagiti managbuteng-Dios a tattao iti Pilipinas. Ngem apay a kasapulan ti sabali manen a patarus ti Biblia? Siasino ti nangipatarus? Ken kasanoyo a masigurado a mapagtalkan ti New World Translation?

Apay a Nagadu ti Patarus ti Biblia?

Nakaad-adu ti baro a bersion ti Biblia a naipablaak kadagiti kallabes a tawen. Adda dagiti baro a bersion a nangipatarus iti Sao ti Dios kadagiti dadduma a lenguahe iti kaunaan a gundaway. Nupay kasta, maimalmaldit met dagiti baro a Biblia kadagiti lenguahe nga addaanen kadagiti dati a bersion. Apay? Kastoy ti panangilawlawag ti libro a So Many Versions?, nga insurat da Sakae Kubo ken Walter Specht: “Awan ti patarus iti Biblia a makuna nga isun ti ultimo. Masapul a makigiddan dagiti patarus iti panagrang-ay ti panagadal iti Biblia ken kadagiti panagbaliw ti pagsasao.”

Iti daytoy a siglo, dakkel ti rimmang-ayan ti pannakaawat iti Hebreo, Aramaico, ken Griego​—dagiti orihinal a pagsasao a nausar iti pannakaisurat ti Biblia. Maysa pay, adda dagiti nasarakan a manuskrito ti Biblia a nadadaan ken ad-adda nga umiso no idilig kadagidiay inusar dagiti immun-una a nagipatarus iti Biblia. No kasta, ad-adda nga umiso ti pannakaipatarus ti Sao ti Dios ita ngem iti napalpalabas a panawen!

Mainaig iti negosio, kastoy ti kuna ti The Atlantic Monthly: “Ti panagimprenta iti Biblia ket dakkel​—nakadakdakkel​—a negosio.” Ket no dadduma, gapu iti tarigagay a mangpataud iti nadawi (best-seller) a patarus, kasla saanda unay a maseknan iti kinaumisona. Adda maysa a baro a Biblia a basta nangikkat kadagiti teksto a pagarupen dagiti nagipablaak a “makapasikor” unay. Ti sabali pay a Biblia sinuktanna dagiti sasao a mabalin a makasair kadagiti moderno nga agbasbasa. Kas pagarigan, inkagumaanna a guyugoyen dagiti mangitantandudo iti kinababai babaen ti panangawagna iti Dios kas “Ama-Ina.”

Panangilemmeng iti Nagan ti Dios

Nalabit ti kangrunaan a makapadanag nga ar-aramidenda ket mainaig iti personal a nagan ti Dios​—a Jehova. (“Yahweh” ti panangipatarus ti dadduma nga eskolar.) Kadagiti nagkauna a kopia ti Biblia, nairepresentar ti nagan ti Dios iti uppat a Hebreo a konsonante a mabalin a literal a maipatarus kas YHWH wenno JHVH. Iti laengen maaw-awagan a Daan a Tulag, agparang daytoy naisangsangayan a nagan iti agarup 7,000 a daras. (Exodo 3:15; Salmo 83:18) No kasta, nalawag a kayat ti Namarsua kadatayo a maammuan ken usaren dagiti agdaydayaw kenkuana dayta a nagan!

Nupay kasta, sinigsiglon ti napalabas, saanen a balbaliksen dagiti Judio ti nagan ti Dios gapu iti inaanito a panagamak. Idi agangay, naapektaran met ti Kristianidad iti kakasta nga inaanito a panangmatmat. (Idiligyo ti Aramid 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1.) Naipaugalin dagiti agipatpatarus iti Biblia a suktanda ti nagan ti Dios iti titulo nga “Apo.” Itatta, kaaduan a Biblia inikkatdan a namimpinsan ti nagan ti Dios. Inikkat pay ketdi ti dadduma a moderno nga Ingles a Biblia ti sao a ‘nagan’ iti Juan 17:6 a nangikunaan ni Jesus: “Imparangarangko ti naganmo.” Kastoy ti panangipatarus ti Today’s English Version iti daytoy a bersikulo: “Impakaammoka.”

Apay a kastoy laengen ti pananggurada iti nagan ti Dios? Usigenyo ti kinuna ti pagiwarnak a Practical Papers for the Bible Translator. (Tomo 43, numero 4, 1992) Impablaak dayta ti United Bible Societies (UBS), nga adu ti naitulongna iti pannakaorganisar ti sangalubongan a pannakaipatarus ti Biblia. Kinuna ti maysa nga artikulo: “Yantangay di pagduaduaan a proper name ti YHWH, no masurot ti prinsipio, transliterasion ti kasayaatan a panangipatarus iti dayta.” Ngem namagannad dayta nga artikulo: “Nupay kasta, addada sumagmamano a banag a masapul nga usigen.”

Nainkalintegan kadi dagita a “banag”? Sigun iti daytoy a pagiwarnak, kastoy ti panagrasrason ti sumagmamano nga eskolar: “No iyam-ammotayo ti nagan a kas iti Yahweh [kadagiti saan a Kristiano], mabalin a mangparnuay dayta kadagiti di umiso nga implikasion . . . , a mangiparipirip a ti ‘Yahweh’ ket ganggannaet a Dios, wenno maysa a baro ken di am-ammo a Dios, a naiduma iti Dios nga am-ammodan.” Nupay kasta, nabatad nga isursuro ti Biblia a ni Jehova a Dios ket naiduma kadagiti didios a daydayawen dagiti saan a Kristiano!​—Isaias 43:10-12; 44:8, 9.

Kuna dagiti dadduma nga eskolar a sursurotenda laeng ti tradision no sukatanda ti nagan ti Dios iti titulo nga “APO.” Ngem kinondenar ni Jesus ti panangsurot kadagiti tradision a di pakaidayawan ti Dios. (Mateo 15:6) Malaksid iti dayta, ti intero nga ideya a panangsukat iti nagan babaen ti titulo ket awan pakaibatayanna iti Kasuratan. Nakaad-adu ti titulo a para ken Jesu-Kristo, kas iti “Ti Sao ti Dios” ken “Ari dagiti ar-ari.” (Apocalipsis 19:11-16) Rumbeng kadi a masukatan ti nagan a Jesus iti maysa kadagitoy a titulo?

Kinuna pay ti maysa nga artikulo iti nadakamat a pagiwarnak: “Gagangay a rumbeng a liklikan ti porma a ‘Jehova.’” Apay? “Kaaduanna, patien dagiti eskolar a ti orihinal a pannakaibalikasna ket kasayaatan a mairepresentar a ‘Yahweh.’” Nupay kasta, dagiti pamiliar a nagan iti Biblia a kas iti Jeremias, Isaias, ken Jesus ket naipatarus met kadagiti wagas a kaarngi la bassit ti orihinal a pannakaibalikasda iti Hebreo (Yir·meyahʹ, Yeshaʽ·yaʹhu, ken Yehoh·shuʹaʽ). Yantangay ti porma a “Jehova” ket nainkalintegan a pannakaipatarus ti nagan ti Dios​—ken pamiliar iti adu a tattao​—saan a rasonable ti di panangusar iti dayta. Kinapudnona, ti di panangusar iti nagan ti Dios ket agparang a naibatay iti emosion ken panangidumduma, saan a naibatay iti panangadal iti dayta.

Ngem ti isyu ditoy ket saan laeng nga akademiko. Kas pagarigan, nagsurat ti maysa a consultant ti UBS idiay India maipapan kadagiti imbunga ti panangikkat iti nagan ti Dios kadagiti edision a dati a nagparanganna. Inadmitirna: “Saan nga interesado dagiti Hindu iti titulo ti Dios; kayatda a maammuan ti personal a nagan ti Dios, ket no dida ammo dayta a nagan dida mayadani ti bagbagida iti daydiay a makinnagan iti dayta.” Sigurado a kasta met ti maikuna maipapan kadagiti amin nga agbirbirok iti Dios. Ti pannakaammo iti nagan ti Dios ket napateg iti panangtarustayo kenkuana, saan a kas di persona a puersa, no di ket kas maysa a persona a mabalintayo nga am-ammuen. (Exodo 34:6, 7) Gapuna, kuna ti Biblia: “Tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova maisalakanto.” (Roma 10:13) Obligado dagiti agdaydayaw a mangusar iti naganna!

Maysa a Patarus a Pakaidayawan ti Dios

Gapuna, maysa a nagpateg a pasamak idi 1950 ti damo a pannakaipablaak ti Ingles a bersion ti New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Iti simmaganad a dekada, in-inut a naipablaak dagiti paset ti gagangay a maaw-awagan a Daan a Tulag, wenno Hebreo a Kasuratan. Idi 1961, nairuar ti kompleto a Biblia iti Ingles iti maysa a tomo. Makapainteres ta impatarus ti New World Translation ti nagan ti Dios a Jehova iti amin nga agarup 7,000 a nagparanganna iti “Daan a Tulag.” Nangnangruna a naisangsangayan ti panangisublina iti nagan ti Dios iti 237 a daras iti “Baro a Tulag,” wenno ti Kristiano a Griego a Kasuratan.

Ti panangisubli iti dayta a nagan ket saan laeng a pakaidayawan ti Dios no di pay ket mangipanayag kadagiti baro a pannakaawat. Kas panangyilustrar, adu dagiti patarus a kastoy ti panangipaulogda iti Mateo 22:44: “Ti Apo kinunana iti Apok.” Ngem siasino ti agsasao ken siasino ti kasarsaritana? Kastoy ti panangipatarus ti New World Translation iti daytoy a bersikulo, “Ni Jehova kinunana iti Apok,” iti kasta umiso ti panangadawna iti Salmo 110:1. Iti kasta, mabigbig dagiti agbasbasa ti napateg a nagdumaan ni Jehova a Dios ken ti Anakna.

Siasino ti Nangipatarus?

Ti New World Translation ket impablaak ti Watch Tower Bible and Tract Society, ti legal nga ahensia a mangirepresentar kadagiti Saksi ni Jehova. Iti nasurok a sangagasut a tawenen, nagimprenta ken nagiwaras daytoy a Sosiedad kadagiti Biblia iti intero a lubong. Naisubmitir iti Sosiedad daytoy a partikular a bersion babaen ti grupo dagiti Kristiano a nayam-ammo kas New World Bible Translation Committee. Imbes nga itan-okda ti bagbagida, kiniddaw dagiti miembro ti komite a saan a maipablaak ti nagnaganda uray kalpasan ti ipapatayda.​—Idiligyo ti 1 Corinto 10:31.

Ngem apay a naawagan daytoy iti New World Translation? Daytoy ti mangyanninaw iti natibker a panamati a ti sangatauan ket “addan iti pagserkan ti baro a lubong” a naikari iti 2 Pedro 3:13. Kas insurat a mismo ti komite, iti daytoy “tiempo ti iyaallatiw manipud iti daan a lubong,” nasken a pagsilnagen dagiti patarus ti Biblia “ti nasin-aw a kinapudno a masarakan iti Sao ti Dios.”​—Kitaenyo ti Foreword iti 1950 nga edision.

Umiso a Patarus

Gapuna, naipangpangruna ti kinaumiso ti patarus. Dagiti nagipatarus iti Ingles nga edision direkta a nagibasarda iti orihinal a Hebreo, Aramaico, ken Griego a pagsasao, nga inusarda dagiti adda a kasayaatan a teksto.a Naisangsangayan met ti panagannadda tapno maipatarusda a literal ti nagkauna a teksto no mabalbalin​—ngem iti pagsasao a nalaka a maawatan dagiti moderno nga agbasbasa.

Saan a nakaskasdaaw a pinadayawan ti dadduma nga eskolar ti New World Translation gapu iti integridad ken kinaumisona. Idi 1989, kastoy ti kinuna ni Propesor Benjamin Kedar, maysa nga eskolar iti Hebreo idiay Israel: “Iti panagsukimatko iti pagsasao a mainaig iti Hebreo a Biblia ken dagiti patarus, masansan nga agkonsultaak iti Ingles nga edision ti pagaammo kas New World Translation. Iti panangaramidko iti kasta, maulit-ulit a mapasingkedak nga iyanninaw daytoy a patarus ti napudno a panagregget a mangipaulog iti eksakto a kaipapanan ti teksto aginggat’ mabalin.”

Panangiruar iti Dadduma Pay nga Edision

Mayanatup unay ti panangipablaak ti Watch Tower Society iti New World Translation kadagiti saan nga Ingles a pagsasao. Naipablaaken dayta iti 41 a pagsasao, kompleto wenno ti dadduma a pasetna. Tapno mapalaka daytoy a trabaho, nangaramid ti Sosiedad iti pamay-an ti panangipatarus iti Biblia a mamagtipon iti panangadal kadagiti Biblikal a sasao ken ti teknolohia ti kompiuter. Nangipasdek met ti Sosiedad iti Translation Services, nga adda itan idiay Patterson, New York, a tumulong kadagiti agipatpatarus. Ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova ti siaannad a mangimatmaton iti pannakaipatarus ti Biblia babaen ti Writing Committee. Ngem kasano ti pannakaaramid daytoy a trabaho?

Umuna, adda grupo dagiti dedikado a Kristiano a madutokan nga agtitinnulong nga agipatarus. Ipakita ti kapadasan a no agtitinnulong dagiti managipatarus kas maysa a grupo imbes nga agbukbukodda, nasaysayaat ken ad-adda a natimbeng ti patarusda. (Idiligyo ti Proverbio 11:14.) Kaaduanna, addan kapadasan ti tunggal kameng dagiti grupo nga agipatarus kadagiti publikasion ti Sosiedad. Kalpasanna, masanay a naimbag dagita a grupo kadagiti nasken a pagannurotan ti panagipatarus iti Biblia ken panagusar kadagiti naisangsangayan a napartuat a programa ti kompiuter.

Nabalakadan dagiti grupo dagiti managipatarus a mangaramidda iti Biblia nga (1) umiso, (2) agtutunos, (3) literal agingga iti ipalubos ti lenguahe, kasta met (4) nalaka a matarusan dagiti gagangay a tattao. Kasano a maaramid daytoy? Utobenyo dagiti kairuruar a Biblia. Nangrugi dagiti grupo dagiti managipatarus babaen ti panangpilida iti Cebuano, Iloko ken Tagalog a sasao a katupag ti amin a kangrunaan a Biblikal a termino a nausar iti Ingles a New World Translation. Naiprograma ti kompiuter iti wagas nga ipakitana dagiti mainaig ken umarngi ti kaipapananna a sasao iti Biblia. Impakitana met ti orihinal a Griego wenno Hebreo a sasao a nakaadawan dagiti Ingles a sasao tapno maadal ti agipatarus no kasano ti pannakaipatarus dagidiay a Griego wenno Hebreo a sasao iti dadduma pay a nagparanganda. Amin dagitoy ket nakatulong unay iti panangpili iti katupagda a sasao iti Cebuano, Iloko ken Tagalog. Idi napagnunumoan dagiti grupo ti pannakausar dagidiay a sasao, inrugidan nga ipatarus ti Biblia, nga inusarda ti kompiuter a mangipakita iti sasao a katupag iti Cebuano, Iloko ken Tagalog bayat nga impatarusda ti tunggal bersikulo.

Nupay kasta, ti panagipatarus ket saan a basta panangsukat laeng kadagiti sasao iti sabali a sasao. Adu a trabaho ti masapul nga aramiden tapno masigurado a ti napili a sasao iti Cebuano, Iloko ken Tagalog ket inyallatiwda ti umiso a Nainkasuratan a kapanunotan iti kada konteksto. Kasapulan met ti panagannad tapno sigurado a makaay-ayo ken natural ti gramatika ken syntax (urnos dagiti sasao tapno nalaka a maawatan). Nalawag a makita ti resulta ti panagbannogda iti daytoy a proyekto. Dagiti Cebuano, Iloko ken Tagalog nga edision ti New World Translation ipatarusda ti Sao ti Dios iti wagas a nalaka a basaen, nalawag ken matarusan, ken maitunos iti nagkauna a teksto.

Idagadagmi a sukimatenyo a mismo ti New World Translation of the Holy Scriptures. Magun-odyo daytoy kadagiti agipabpablaak iti daytoy a magasin wenno iti lokal a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. No basaenyo dayta, makapagtalekkayo nga umiso ti panangipatarus daytoy iti mismo a sasao ti Dios iti bukodyo a pagsasao. Awan duadua nga iti saan a mabayag, umanamongkayto a ti nabiit pay a pannakairuarna ket pudno a napateg a naespirituan a pasamak!

[Footnote]

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 27]

Sumagmamano a Benneg ti New World Translation

Nalawag ken Nalaka a Basaen ti Pannakaimalditna

Nagrupogrupo Dagiti Bersikulo Kadagiti Parapo: Imbes a maaramid a parapo ti tunggal bersikulo, nagrupo dagiti bersikulo kadagiti parapo. Tulonganna daytoy dagiti agbasbasa tapno masurotanda ti turong ti kapanunotan dagiti nagsurat iti Biblia.

Dagiti Running Head: Agparang iti ngatuen ti kaaduan a panid, dagitoy ket katulongan iti nadaras a panangsapul kadagiti salaysay ti Biblia.

Dagiti Marginal Reference: Naglaon ti tunggal panid kadagiti reperensia a mangiturong kadakayo kadagiti mainaig a teksto ti Biblia.

Konkordansia: Iti tartaraudi ti libro, adda paset a napauluan “Indese Dagiti Sasao ti Biblia.” Nailista ditoy dagiti napili a sasao ken ti pakasarakan kadagitoy iti Biblia a masansan nga addaan iti ababa a naadaw a sasao a mangipakpakita iti konteksto.

Apendise: Serye dagiti ababa nga artikulo maipapan kadagiti kangrunaan a sursuro ti Biblia ken mainaig a bambanag.