Adu a Saludsod—Manmano a Makapnek a Sungbat
IDI agsapa ti Todos los Santos, Nobiembre 1, 1755, maysa a napigsa a ginggined ti nangdayyeg iti siudad ti Lisbon bayat a makimismisa ti kaaduan kadagiti umili. Rinibu a pasdek ti narpuog, ken pinullo a ribu a tao ti natay.
Di nagbayag kalpasan dayta a trahedia, ti Pranses a mannurat a ni Voltaire impablaakna ti Poème sur le désastre de Lisbonne (Poem on the Lisbon Disaster). Naglaon daytoy iti panangbalusingsingna iti kuna ti dadduma a ti didigra ket pannusa ti Dios gapu kadagiti basol dagiti tattao. Iti panangikunana a saan a kabaelan ti tao a tarusan wenno ilawlawag dagiti kasta a didigra, insurat ni Voltaire:
Saan a makapagsao ti nakaparsuaan, isu a kinaubbaw ti agimtuod kenkuana;
Kasapulantayo ti maysa a Dios a makisao kadagiti tattao.
Siempre, saan a ni Voltaire ti damo a nagimtuod maipapan iti Dios. Iti intero a historia ti tao, dagiti trahedia ken didigra namataudda iti salsaludsod iti panunot dagiti tattao. Agarup rinibu a tawenen ti napalabas, ni patriarka a Job, idi kapatpatay dagiti amin nga annakna ken madama nga agsagsagaba iti nakaar-ariek a sakit, inyimtuodna: “Apay a [ti Dios] mangted lawag iti daydiay addaan pakariribukan, ken biag kadagidiay sipapait ti kararuada?” (Job 3:20) Ita, adu ti mangpampanunot no apay a ti naimbag ken naayat a Dios kasla agtultuloy ti panangipalubosna kadagiti nagadu a panagsagaba ken kinaawan hustisia.
Gapu kadagiti mapaspasamak a panagbisin, gubat, sakit, ken ipapatay, adu ti naan-anay a mangilaksid iti kapanunotan nga adda ti Namarsua a maseknan iti sangatauan. Kinuna ti maysa nga ateista a pilosopo: “Mapabasol a talaga ti Dios gapu iti panangipalubosna nga agsagaba ti maysa nga ubing, . . . malaksid, siempre, no awan ti Dios.” Dagiti dadakkel a didigra, kas iti Holocaust bayat ti Gubat Sangalubongan II, nangpataudda kadagiti kasta a kapanunotan. Imutektekanyo daytoy a komento iti naipablaak a surat ti maysa a Judio a mannurat: “Ti kasimplean pay laeng a mangilawlawag no apay a napasamak ti panagsagaba iti Auschwitz isu ti kaawan ti Dios a bumallaet kadagiti ar-aramid ti tao.” Sigun iti maysa a surbey idi 1997 a naipatungpal idiay Francia, a maysa a pagilian a Katoliko ti kaaduan nga umilina, agarup 40 porsiento kadagiti tattao ti agduadua iti kaadda ti Dios gapu kadagiti panangikisap iti puli, kas iti napasamak idiay Rwanda idi 1994.
Maysa a Lapped iti Pammati?
Apay a saan a bumallaet ti Dios tapno lapdanna dagiti dakes a paspasamak? Inkalintegan ti maysa a Katoliko a mannalaysay a daytoy a saludsod ket “maysa a dakkel a tubeng iti pammati” dagiti adu. Inyimtuodna: “Kinapudnona, posible kadi ti mamati iti Dios nga agbuybuya laeng bayat a matmatay ti nagadu nga inosente a tattao ken maikisap ti adu nga umili iti lubong ket awan ti aramidenna a manglapped iti dayta?”
Inkomento met ti maysa nga editorial iti Katoliko a periodiko a La Croix: “Dagita man ket didigra iti napalabas, paspasamak a resulta ti panagdur-as ti teknolohia, natural a didigra, organisado a krimen, wenno ipupusay ti patpatgen, iti tunggal kaso, dagiti mabutbuteng a tattao tumangadda iti langit. Ayanna ti Dios? Kalikagumanda ti sungbat. Saan aya nga isu daydiay Naindaklan a Di Manangikankano, Naindaklan a Di Maseknan a Dios?”
Dayta nga isyu ket inusig ni Papa Juan-Paulo II iti 1984 nga apostoliko a suratna a Salvifici Doloris. Insuratna: “Nupay ti kaadda ti lubong luktanna, no ar-arigen, ti matmata dagiti tattao tapno mabigbigda nga adda ti Dios, ti sirib, pannakabalin ken kinatan-okna, ti kinadakes ken panagsagaba kasla ilibakda nga adda ti Dios, no dadduma iti nakaro a pamay-an, nangruna no inaldaw a mapasamak dagiti adu a di nainkalintegan a panagsagaba ken nagadu a basol a di met maipaayan iti umiso a pannusa.”
Makuna kadi nga adda ti naayat unay ken mannakabalin-amin a Dios, kas mabasa iti Biblia, no nasaknap met ti panagsagaba ti tao? Bumallaet kadi tapno lapdanna dagiti trahedia dagiti indibidual wenno grupo? Adda kadi aniaman nga aramidenna para kadatayo ita? Kas panangadaw iti kuna ni Voltaire, adda kadi “Dios a makisao kadagiti tattao” a mangsungbat kadagitoy a saludsod? Pangngaasiyo ta basaenyo ti sumaganad nga artikulo tapno maammuantayo ti sungbat.
[Dagiti Ladawan iti panid 3]
Idi madadael ti Lisbon idi 1755, natignay ni Voltaire a mangikuna a saan a kabaelan ti tao a tarusan dagiti kasta a pasamak
[Credit Lines]
Ni Voltaire: Manipud iti libro a Great Men and Famous Women; Lisbon: J.P. Le Bas, Praça da Patriarcal depois do terramoto de 1755. Foto: Museu da Cidade/Lisboa
[Ladawan iti panid 4]
Adu dagiti agduadua iti kaadda ti Dios gapu kadagiti makadidigra a resulta dagiti panangikisap iti puli, kas iti napasamak idiay Rwanda
[Credit Line]
AFP PHOTO
[Picture Credit Line iti panid 2]
AKKUB, ubbing: USHMM, iti pammalubos ti Main Commission for the Prosecution of the Crimes against the Polish Nation