Talaga Kadi a Napapaut ti Biag Dagiti Tattao Idi Tiempo ti Biblia?

NATAY ni Jeanne Louise Calment idi Agosto 4, 1997, iti ilina idiay makin-abagatan a daya a paset ti France. Agtawen idi iti 122!

Dakkel ti maitultulong ti panagrang-ay iti siensia, pannakaaywan ti salun-at, ken ti dadduma pay a pamuspusan tapno pumaut ti biag dagiti tattao ita. Kaskasdi, manmano ti makadanon iti edad a sangagasut wenno nasursurok pay. Dayta ti makagapu no apay nga agdinamag dagidiay napaut ti biagda, kas ken Madame Calment.

Isalaysay ti Biblia nga idi nagkauna a tiempo, napapaut pay ti biag dagiti tattao, a dandani pay sangaribu a tawen no dadduma. Agpayso kadi a kasta ti kapaut ti biag dagiti tattao idi tiempo ti Biblia? Nasken kadi a maammuantayo dayta?

Dagiti Tattao a Nakapapaut ti Biagda

Ti libro ti Biblia a Genesis salaysayenna ti pito a tattao a nagbiag iti nasurok a 900 a tawen. Aminda ket naipasngay sakbay ti Layus idi kaaldawan ni Noe. Dagitoy da Adan, Set, Enos, Quenan, Jared, Matusalem, ken Noe. (Genesis 5:5-27; 9:29) Adu kadagitoy a lallaki ti saan a pagaammo ti kaaduan a tattao, ngem aminda ket karaman iti umuna a sangapulo a kaputotan iti pakasaritaan ti tao. Sigun iti rekord, ni Matusalem ti pagaammo a kapautan ti biagna ta immabut iti 969 a tawen!

Dakamaten ti Biblia ti sabali pay a 25 nga indibidual nga agtawen iti nasursurok ngem iti gagangay a kapaut ti biag dagiti tattao ita. Dadduma kadakuada ti nagbiag iti 300, 400, 700, wenno nasursurok pay. (Genesis 5:28-31; 11:10-25) Ngem ibilang ti adu a tattao a sarsarita laeng dagiti salaysay ti Biblia maipapan kadagiti tattao a kasta ti kapaut ti biagda. Pudno kadi a kasta?

Pudno a Rekord Wenno Sarsarita?

Sigun iti dokumento nga impablaak ti Max Planck Institute for Demographic Research idiay Germany, pinatalgedan dagiti managsirarak ti tawen ni Madame Calment a nadakamat itay, babaen ti panangurnongda iti sumagmamano a “simple nga inyebkasna a sasao.” Maipapan dagita kenkuana wenno kadagiti kabagianna bayat ti sumagmamano nga okasion. Kalpasanna, naidilig dagita nga imbagana kadagiti legal a papeles ken ti rekord ti simbaan, kasta met dagiti artikulo ti pagiwarnak ken panagsensus. Makapainteres ta nupay imposible a mapatalgedan ti tunggal detalye, makuna a dagiti nagduduma nga ebidensia a magun-odan patalgedanda ti pudno nga edadna.

Ngem mapagtalkan met ngata dagiti salaysay ti Biblia? Sigurado dayta! Nupay saan nga amin a detalye ket patalgedan dagiti magun-odan a sekular nga ebidensia, maulit-ulit a naipakita a mapagtalkan ti kinuna ti Biblia sigun iti pakasaritaan, siensia, ken kronolohia.a Saan a nakaskasdaaw dayta ta kunaen a mismo ti Biblia: “Ti Dios sawenna ti pudno, nupay naulbod ti amin a tao.” (Roma 3:4, Contemporary English Version) Wen, kas libro nga “impaltiing ti Dios,” awan ti sarsarita a linaon ti Biblia.​—2 Timoteo 3:16.

Ni Moises, nga inwanwan ni Jehova a Dios tapno isuratna ti Pentateuko, wenno ti umuna a lima a libro ti Biblia, masapul a maibilang kas maysa kadagiti madaydayaw ken mararaem unay a tattao iti historia. Ibilang dagiti Judio nga isu ti katan-okan kadagiti amin a mannursuroda. Bigbigen dagiti Muslim nga isu ti maysa kadagiti katan-okan a propetada. Para kadagiti Kristiano, ni Moises ti nangisagana iti iyaay ni Jesu-Kristo. Nainkalintegan kadi a kunaen a saan a mapagtalkan dagiti sinurat dayta a napateg a tao iti historia?

Naiduma Aya Idi ti Panangrukod iti Tiempo?

Adda dagiti mangipagarup a naiduma idi ti panangrukodda iti tiempo, nga ibilangda ti maysa a tawen kas maysa a bulan. Nupay kasta, no usigen ti salaysay ti Genesis, mapaneknekan nga agpada ti panangrukodtayo iti tiempo, idi man ugma ken ita. Usigem ti dua a pagarigan. Iti salaysay maipapan iti Layus, mabasatayo a nangrugi dayta idi 600 ti tawen ni Noe, “iti maikadua a bulan, iti maikasangapulo ket pito nga aldaw ti bulan.” Sa kunaenna a nalapunos ti daga iti danum iti 150 nga aldaw ken iti “maikapito a bulan, iti maikasangapulo ket pito nga aldaw ti bulan, ti daong naisadsad iti bambantay ti Ararat.” (Genesis 7:11, 24; 8:4) No kasta, 150 nga aldaw ti kapaut ti lima a bulan​—manipud maika-17 nga aldaw ti maikadua a bulan agingga iti maika-17 nga aldaw ti maikapito a bulan iti daydi a tawen. Nalawag ngarud nga awan ti nakaibasaranna ti pagarup a ti maysa a tawen ket maysa a bulan.

Ita, usigentayo ti maikadua a pagarigan. Sigun iti Genesis 5:15-18, nagbalin ni Mahalalel nga ama idi agtawen iti 65, ket nagtultuloy a nagbiag iti 830 a tawen ken natay idi agtawen iti 895. Nagbalin met nga ama ti apokona a ni Enoc idi agtawen iti 65. (Genesis 5:21) No ti maysa a tawen ket agpayso a maysa a bulan, nainkalintegan kadi a nagbalin nga amma dagitoy dua a lallaki idi agtawenda laeng iti lima?

Suportaran met ti arkeolohia ti kinuna ti Biblia nga adda dagiti tattao a napaut ti biagda. Kunaen ti Biblia a nagnaed ni Abraham iti siudad ti Ur ngem nagtaeng idi agangay iti siudad ti Haran. Immakar idiay Canaan ket nakigubat ken pinarmekna ni Kedorlaomer nga ari ti Elam. (Genesis 11:31; 12:5; 14:13-17) Adu dagiti natakuatan a mangpaneknek nga adda idi dagitoy a lugar ken tattao. Nakatulong met ti arkeolohia iti nalawlawag a panangtarus iti kasasaad ti daga ken kostumbre dagiti tattao a nadakamat mainaig ken Abraham. Yantangay umiso dagitoy a salaysay ti Biblia maipapan ken Abraham, rumbeng kadi a pagduaduaan pay laeng ti tawenna a 175?​—Genesis 25:7.

Awan ngarud ti rason a pagduaduaan dagiti salaysay ti Biblia maipapan iti sumagmamano a tattao idi ugma a saan a gagangay ti kapaut ti biagda. Ngem apay a pakaseknantayo ti napaut a panagbiag dagita a tattao?

Posible a Napapaut Pay ti Biagmo!

Ti nakaskasdaaw a kapaut ti biag dagidiay a lallaki a nagbiag sakbay ti Layus paneknekanna nga adda naisangsangayan a kapasidad ti bagi ti tao nga agbiag iti napaut. Gapu iti moderno a teknolohia, kabaelan dagiti sientista a sukisoken ti bagi ti tao ken ti nakaskasdaaw a diseniona, agraman ti kapasidadna a mangpabaro ken mangpaimbag iti bagina. Ania ti konklusionda? Posible nga agbiag ti tao nga awan inggana. Kuna ti Propesor ti Medisina a ni Tom Kirkwood: “[Ti panaglakay] ket agtalinaed a maysa kadagiti dakkel a misterio iti siensia medikal.”

Ngem iti biang ni Jehova a Dios, ti panaglakay ket saan a misterio wenno problema nga awanan iti solusion. Pinarsuana kas perpekto ti umuna a tao a ni Adan ket pinanggepna nga agbiag nga agnanayon dagiti tattao. Makapaladingit ta timmallikud ni Adan iti Dios. Nagbanaganna, nagbasol ken nagbalin nga imperpekto. Daytoy ti mangilawlawag iti sungbat a birbiroken dagiti sientista: “Babaen iti maysa a tao simrek ti basol iti lubong ken ti ipapatay babaen iti basol, ket iti kasta ti ipapatay nagsaknap iti amin a tattao agsipud ta nagbasolda amin.” (Roma 5:12) Gapuna, agsakit, lumakay, ken mataytayo gapu iti basol ken kinaimperpekto.

Nupay kasta, saan a pulos a nagbalbaliw ti panggep ti naayat a Namarsua kadatayo. Kas pammaneknek iti dayta, impaayna ti pangsubbot a daton ti Anakna, ni Jesu-Kristo, a nangilukat iti gundaway tapno magun-odan ti kinaperpekto ken agnanayon a biag. Kunaen ti Biblia: “No kasano a ken Adan matmatay ti amin, kasta met nga iti Kristo mapagbiagto ti amin.” (1 Corinto 15:22) Napapaut nga amang ti biag dagiti tattao sakbay ti Layus agsipud ta as-asidegda iti kinaperpekto. Ngem as-asidegtayo met iti tiempo inton matungpalen ti kari ti Dios. Dandanin mapukaw ti amin nga epekto ti basol ken kinaimperpekto, ket saanton a lumakay ken matay dagiti tattao.​—Isaias 33:24; Tito 1:2.

Kasano a magun-odam dagiti kasta a bendision? Saanmo nga ipapan nga arapaap laeng ti kari ti Dios. Kinuna ni Jesus: “Ti dumngeg iti saok ken mamati iti daydiay nangibaon kaniak addaan iti agnanayon a biag.” (Juan 5:24) Isu nga adalem ti Biblia ken alagadem dayta. No aramidem ti kasta, sursurotem ti ulidan dagidiay nangipangag iti balakad ni apostol Pablo a ‘sitatalged nga agurnong iti nasayaat a pamuon maipaay iti masanguanan, tapno mapetpetan a sititibker ti pudpudno a biag.’ (1 Timoteo 6:19) Masiguradom a ti Dios a nangipaay iti napaut a biag kadagiti indibidual a nadakamat iti Biblia ket mangipaay met kenka iti biag nga agnanayon!

[Footnote]

[Graph iti panid 12]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

1000

969 MATUSALEM

950 NOE

930 ADAN

900

800

700

600

500

400

300

200

100 TAO ITI KAALDAWANTAYO

EDAD