Agimtuod dagiti Agtutubo . . .

Panagdenna Sakbay ti Panagasawa​—Apay a Liklikan?

ANIA ti numero uno a tema a pagsuratan dagiti tattao iti benneg ti balakad? Para iti maysa a pagiwarnak iti dakkel a siudad, dayta ket isu ti panagdenna sakbay ti panagasawa. Wen, nagadu dagiti salsaludsod maipapan iti tema: ‘No ay-ayatenyo ti maysa ken maysa, OK dayta?’ ‘Masapul kadi nga aguraykayo agingga nga agasawakayo?’ ‘Dayta kadi ket maysa laeng a “pagragsakan”?’ Nupay kasta, adu met dagiti kapanunotan iti dayta! Ania a balakad ti umiso ken ti kasayaatan a pagimbaganyo?

Ti panagdenna nga awan ti panagasawa ti tema iti nasurok a kakapat iti panglukat a paset iti (kapitulo 1-9) iti libro ti Proverbio. Ti balakad a linaon dayta nagtaud awan sabali manipud iti Namarsuatayo. Ti balakadna makaipaay “iti agtutubo a lalaki [wenno babai] iti pannakaammo ken kinasirib.” Dagidiay a mangipangag iti balakadna makagun-odda iti “nasayaat a pannakaiturong,” wenno kas iti kaipapanan iti orihinal a Hebreo, ti “arte iti panangmaneho wenno panangigiya” iti maysa a barko. (Proverbio 1:4, 5) Sigurado a tarigagayanyo ti abilidad a mangmaneho iti biagyo nga awanan iti aniaman a nasikap a peggad a mabalin a “mangrebbek” iti kinaragsakyo!

Pudno, kaaduan nga agtutubo dida matmatan ti panagdenna sakbay ti panagassawa kas peggad iti kinaragsakda. Masansan a dagidiay nga aktibo iti sekso kunaenda a dayta ket umarngi kadagidiay a naiyebkas adu a siglon ti napalabas: “Umayka, agpennekta iti ayan-ayat inggana iti bigat; aglinglingayta iti ay-ayat.” (Proverbio 7:18) Agayan-ayatda, kunada, ket gagangay ti panagdenna. Wenno mabalin nga agrasonda kas iti agtutubo a managan Leopold, a nagkuna: “Tapno paneknekan a pudnoka a lalaki, masapul a makidennaka iti babai.” Ngem dadduma ti tumulok tapno maawatda kadagiti kapatadanda wenno tapno paneknekanda a saanda a bakla.

Ngem sipaprangkesa, dagiti panagadal iti panagsirarak​—ken adu a pangarigan​—ti nangipakita a kaaduan nga agtutubo ti di nangiplano idi damo ti panagdenna.a Iti kaaduan a kaso, ti panagdenna napasamak kalpasan a ti pareha ginargarida wenno nagin-innarikapda kadagiti pribado a paspaset ti bagi. Impudno ti maysa a di naasawaan nga ina: “Para kaniak ken para iti kaaduan nga ubbing nga ammok, basta linabsanmi laeng bassit ti panaglinnailo iti kada tiempo, ket kamaudiananna saankan a birhen. Mangrugika iti bassit laeng a panagsinnagid, ket sakbay a maammuam ti mapaspasamak, dikan makapagsardeng.”

‘Ngem apay a dika tagiragsaken ti ragsak iti panagdenna sakbay ti panagasawa?’ irason dagiti dadduma. ‘Ania ti pudno a peggad no dayta ti tarigagayan ti dua a tattao?’

Makariribuk a Parparikut

Dadduma a pagragsakan ita makapataudda iti riribuk iti masanguanan. “Ta dagiti bibig ti manangallilaw a babai agtedtedda iti diro, ket ti ngiwatna nalamlamuyot ngem lana,” kuna ti Proverbio 5:3, 4. “Ngem ti panungpalan napait a kas iti mula nga ajinco; natadem kas kampilan a dua ti tademna.”

Maysa a posible a panungpalanna isu ti pannakaakar iti sakit a maiyakar babaen iti sekso. Babaen iti pannakidenna sakbay ti panagasawa, ti maysa ti pudno nga ‘agbasol a maibusor iti bagina met laeng.’ (1 Corinto 6:18) Panunotenyo laengen ti sakit ti nakem a makaammo adu a tawtawen kalpasanna a ti immoralidad ti nangpataud iti di mabalbaliwan a pannakadadael, nalabit ti kinalupes wenno ti nakaro a pannakadadael ti salun-at. Kas ipakdaar ti Proberbio 5:11: “Ket sika agladingitka iti kamaudianan a tungpalmo inton ti lasagmo ken ti bagim marunotda.”

Ti panagdenna sakbay ti panagasawa makaiturong met iti bastardo a panagsikog, aborsion, wenno nasapa a panagasawa​—a tunggal maysa addaan iti nasaem a pagbanagan. Ngem ti sabali pay a narikut a parikut ket . . .

Ti Emosional a Pagbanaganna

Ti pannakarikna iti pannakabasol ken ti nakurangen a panagraem iti bagi ti ipadamag dagiti adu a nagdenna sakbay ti panagasawa, a mangrirriribuk kadakuada gapu iti pananglab-awda iti bukodda a pagalagadan. Kas pangarigan, ti 23-años a ni Dennis nagsennaay: “Daytat’ nakaro a pannakaupay​—diak makarikna iti naimbag wenno kinabara iti ayat a kas iti masapul koma a maaramid. Imbes ketdi ti pannakabigbig iti kinadakes ti aramid ti mangriribuk kaniak. Naan-anay a mabainak gapu iti kinakurang ti panagteppelko.”

Adu pay a sabsabali ti umanamong. “Nabigbigko ti kinapudno buyogen iti panagliday,” kuna ti agtutubo a babai. “Awanen ti makaparagsak ita. Nalpasen ti party ket mariknak a nalidayak, nalaka, ken narugit. Dinak bang-aran ti pannakangegko kenkuana a mangikuna, ‘Apay a dinak pinasardeng kasanguanan a napasamak ti kasta?’”

Dagiti kakasta a tigtignay gagangayen, sigun ken Jay Segal, a nangaramid iti nasional a panagadal a naibatay iti “autobiograpia ti sekso” dagiti 2,436 nga estudiante ti kolehio. Iti naipablaak a reportna kinunana: “Dagiti di makapnek ken makaupay a kapkapadasan [iti panagdenna] linab-awanna dagidiay napapateg ken nararagsak a kapadasan babaen iti ratio a ngangngani dua kontra maysa. Agpada dagiti lallaki ken babbai malagipda a naupayda iti kasta unay.”

Pudno, saan nga amin nga agtutubo agsagabada iti pannakabasol ken panagliday. Ngem namakdaar ti Biblia: “Ti pannakikamalala . . . ipanaw[da] ti pannakaawat.” (Oseas 4:11) Ti tao a makidenna sakbay ti panagasawa, wenno makiabig, masarakanna a main-inot a mabalbaliwan dagiti pakatignayanna. Ti derrep iti sekso ti sisisikap a mangringbaw iti rikna ken agbalin a sentro ti relasion. Ngem ti kasta a derrep narukop ken nalaka a mariribuk.

Dadduma nga agtutubo ti napagbalin a nangudel ti “nasayaat a panggepda” babaen iti pannakiabig ta sinapulda ti seksual a pannakapnek manipud iti sumagmamano a pareha iti tunggal bulan. Ti managsirarak a ni Robert Sorensen awaganna dagiti kakasta nga agtutubo a “manangsapul ti ragragsak babaen iti sekso.” Ipamatmatna a dagitoy agbayadda iti ‘panagsapulda ti ragragsak.’ Insurat ni Sorensen: “Kadagiti personal a panagsaludsodmi, adu a manangsapul ti ragragsak ti mangipalgak . . . a patienda nga agtigtignayda nga addaan bassit laeng a panggep ken pannakapnek a bukod.” Uppat a pulo ket innem a porsiento kadagitoy ti umanamong iti pagsasao a, “Ti panagbibiagko itan, kaaduan a paglaingak ti masaysayang.” Nasarakan pay ni Sorensen a dagitoy a nalulok nga agtutubo ipadamagda ti nababa a “panagtalek iti bagi met laeng ken panagraem iti bagi met laeng.” Kas iti kunaen ti Proverbio 5:9: Dagidiay maki-ab-abig “itedda ti dayaw[da] kadagiti sabsabali.”

Kaskasdi, dadduma nga agtutubo kunaenda: ‘Naidumakami. Ti panagdenna ti mangpasinged kadakami.’ Ngem pudno kadi a kasta?

Ti Agsapa Kalpasanna

Apaman a ti pareha nalabsannan ti panaglinnailo, masansan a naiduman ti panangmatmatda iti maysa ken maysa. Mabalin a masarakanna a ti riknana iti inay-ayatna ket saan a nainget a kas idi. Itan ta isut’ nakidennan, mabalin a masarakanna pay ti babai a saanen a makaawis. Iti kasumbangirna, mabalin a mariknana a magunggundawayan. Iti aniaman a pamay-an, babaen iti pannakidenna ti pareha binallasiwna ti linea ket saanen a makapagsubli.

Idi panawen ti Biblia no Amnon kasta unay ti panagayatna iti birhen a ni Tamar. Ngem, kalpasan ti pannakidennana, “Ni Amnon ginurana ni Tamar iti dakkel unay a pananggura.” (2 Samuel 13:15) Kasta met, kalpasan ti pannakiabig, ti babai a managan Maria inaminna: “Ginurak ti bagik met laeng (gapu iti kinakapuyko), ket ginurak ti nobiok. Kinapudnona, ti pannakidenna a pagarupmi a mamagbalin kadakami a nasingsinged pay ti nangipatingga iti relasionmi. Diak pay kayat a makita manen.”

Siempre, saan nga amin a tignay ket kas ken ni Maria ken ni Amnon. “Ti apagkanito nga epekto ti mabalin a mangpabileg iti relasion, ngem ti napaut nga epektona ti mabalin a naiduma,” kuna ti maysa nga autoridad iti dayta a tay-ak, ni Paul H. Landis, kalpasan ti panangusigna kadagiti nagbanagan dagiti panagadal a ramanenna dagiti sumagmamano a gasut nga agtutubo. Maysa a rason no apay a dagiti pareha nga agdenna ti ad-adda nga agsina ngem dagidiay a saan nga agdenna a ta ti kasta a kinasinged pataudenna ti panagimon ken di panagtalek. Inamin ti maysa nga agtutubo: “Dadduma a tattao, no makidennada, makapanunotda kalpasanna, ‘no nakidenna kaniak makidenna iti sinoman.’ Kinapudnona, kasta ti riknak. . . . Nakaro ti panagimonko ken panagduaduak, ken managsuspetsaak.”

Anian a naiduma unay daytoy manipud pudno nga ayat, a “saan a naimon, . . . saan a naalas ti panagkukuana, saan nga agimbubukodan.” (1 Corinto 13:4, 5) Daytoy laeng a kita ti ayat ti makaibangon iti addaan panagtalek a relasion nga agturong iti napaut a panagasawa. Di pagduaduaan a namakdaar ti Biblia: “Ti panagasawa nadayaw koma iti isuamin . . . ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig.”​—Hebreo 13:4.

Daytoy ti mangiyeg kadatayo iti kapapatgan a rason a maibusor iti panagdenna sakbay ti panagasawa: Dayta ket maysa a serioso a basol a maibusor iti Dios. “Daytoy ti pagayatan ti Dios,” kuna ti 1 Tesalonica 4:3, “a liklikanyo ti pannakiabig.” Ti panangipangag iti daytoy a balakad salaknibannakayo manipud kadagiti adu a sakit ti ulo.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 10]

Dadduma a pagragsakan ita makapataudda ti panagliday iti masanguanan

[Blurb iti panid 12]

Ad-adu a katulagan ti dadaelen dagidiay a makidenna sakbay ti panagasawa

[Blurb iti panid 12]

Apaman a nagdennan ti pareha, linabsandan ti linea ket saandan a makasubli

[Ladawan iti panid 11]

Ti panagdenna sakbay ti panagasawa mabalin nga agbanag iti parikut a pannakadadael iti tulagan