Africano a Biag ti Pamilia—Naapektaran iti Industrialisasion
Babaen ti koresponsal ti “Agriingkayo!” iti Sud Africa
TI BASSIT a grupo dagiti kalapaw ti nanglikmut iti maysa a saan a naaladan a paraangan. Dagiti manok ken baboy ti siwayawaya nga agpasiar ti mulmula a mais nga adda iti sikigan ti bario. Ti isuamin natalna.
Bayat dagiti adu a kaputotan, daytoy ti kasasaad a pagbibiagan dagiti Africano a pampamilia. Ti biag iti aw-away pataudenna dagiti nasinged a pampamilia. No dumakkelen dagiti ubbing, saanda a pumanaw nga agbukbukod no di ket basta inayonda dagiti kalapawda iti bario. Sadiay agbiagda iti sidong ti di masuppiat nga autoridad ti ama wenno apoda. Nupay kasta, daytoy a makaay-ayo a kasasaad ti narbek babaen iti kellaat a panagbalbaliw nga inyeg ti moderno nga industrial nga irarang-ay.
Pudno, ti industrialisasion nangipaay kadagiti Africano a pampamilia kadagiti namaterialan a gunggona. Ti pamay-an ti panagbiag kadagiti aw-away ti masansan a masaplit kadagiti tikag ken ti di maipadto a kasasaad ti paglakuan. Dagiti pampamilia ti masansan nga agbiag kadagiti laeng nasken a kasapulan. Ti industrial nga irarang-ay, nupay kasta, ti namagbalin a posible iti pannakagun-od dagiti Africano a pampamilia kadagiti nasaysayaat a balbalay ken muebles. Dayta ti nangitukon iti nasaysayaat nga edukasion ken pagtrabahuan. Ngem tapno magun-odan dagitoy a gunggona, dagiti Africano masapul a panawanda ti naulimek a barioda ket mapanda kadagiti siudad. Sadiay saanda laeng a makasapul iti narigat a biruken a kuarta no di ket dagiti pay nakaro a parparikut.
Napuspusek a Siudad
Ti kangrunaan a parikut isu ti balay. Kas panangibaga ti pagiwarnak iti Sud Africa a The Star: “Dagiti industrial a kalkalapaw idiay Britania idi panawen ni Reina Victoria ken dagiti pagnaedan dagiti skuater ita agdama a Sud Africa addaanda ti isu met laeng a nagtaudan—dagiti tattao sumangpetda nga agsapul iti trabaho kadagiti dadakkel a siudad nga awanan kadagiti balbalay a mangpadagos kadakuada.”
Dagiti il-ili nga Africano di agbayag nakapuspusekdan, ket tumauden dagiti kalkalapaw. Ti naminsan naulimek nga il-ili agbalindan a nakaro a pagtaudan ti krimen ken kinaranggas. Dagiti balbalay ti basta saan a nakaparpartak a maibangon tapno umdas a manglaon iti kankanayon a panagsangpet dagiti tattao. Dagiti compounds a naibangon a pagtaengan dagiti agtartrabaho a lallaki saanda met a dadakkel a makalaon kadagiti assawada ken annakda. Dagiti gobierno ngarud bassit laeng ti maaramidda no di ti panangipaalagad iti panangtimbeng iti iyaadu ti umay kadagiti siudad. Ngem dagiti linlinteg ti nangpataud iti panagrurod, ket adu ti di mangipangag kadakuada—uray pay no dayta kaipapananna ti kanayon a panagamak iti pannakaaresto.
Dagiti kabbaro nga agtaeng iti siudad di agbayag mariknadan ti epekto ti biag iti siudad kadagiti pamiliada. Dagiti lallaki ti masansan a mapilit nga agtrabaho iti overtime. Dagiti assawa a babbai, met, agtrabahodan, a panawandan dagiti annakda a bukodda. Umadu dagiti delingkuente nga ubbing bayat a dagiti ubbing a di maay-aywanan agpasiarda kadagiti kalkalsada iti adu nga or-oras.
Nasinasina a Pampamilia
Siempre, saan nga amin nakikadua iti ipapan kadagiti siudad. Agarup dua a kakatlo kadagiti nangisit a populaison iti Sud Africa, kas pangarigan, ti agnanaed pay laeng kadagiti aw-away. Nupay kasta, isuda, met, mariknada dagiti panangdadael ti industrialisasion. Adu a lallaki ti nangpanaw kadagiti pampamiliada tapno umakarda nga agtrabaho iti pamay-an a tinawen a kontrata. Dagiti epekto daytoy ti makadadael. Saan laeng a mabaybay-an dagiti ubbing nga awan ammada no di ket dagiti lallaki ken dagiti assawada ti maisarang iti pannakasulisog iti imoralidad. Pudno, kadagiti adu a dadakkel a compounds a pagnanaedan dagiti rinibo a trabahador, ti imoralidad—agraman homoseksualidad—nakasaksaknap.
Kasta met, adu a lallaki ti magargari nga agtrabaho iti overtime tapno manayonanda pay ti sapulda. Ngem daytoy kadi a sapul gunggonaanna dagiti pamiliada idiay pagtaenganda? Saan a kanayon. Adu ti mangipakita iti bassit laeng a pannakaseknan kadagiti pamiliada ket sayangenda dagiti kuartada. Ti kinauloda ket kumapuy nga agbalin nga adayo a manangipaay iti taraon.
Kasta met mapasamak ti pannakasinasina ti pamilia no dagiti nagannak, gaput’ mabigbigda ti nakapuy a namnama a maipaay kadagiti annakda kadagiti aw-away, ibaonda ida kadagiti il-ili tapno agtrabaho wenno manggun-od iti nasayaat nga edukasion.
Ngem nalabit ti maysa kadagiti kadadakkelan a kinadakes a sinagaba ti pamilia isu ti panangbaybay-a kadagiti lallakayen a nagannak. Iti tradision, dagiti lallakayen kanayon a manamnamada ti panangaywan ti pamilia, ket dagitoy, met mangipaayda iti adu iti naespirituan ken moral a pagimbagan ti pamilia. Ti ugali iti Laud a panangikabil kadagiti lallakayen ken babbaketen kadagiti institusion ti saan idi a mangmangngegan idiay Africa! Ngem ti pamay-an ti panagbiag kadagiti siudad ti nangpakapuyen iti daytoy a tradisional a panagraem kadagiti lallakayen. Masansanen a mabaybay-anda bayat a dagiti agtutubo ti mapan kadagiti siudad. Ipadamag ti The Star: “Iti nabiit pay a gimong idiay Lagos [Nigeria], dagiti opisiales iti salun-at kunaenda a dadduma a parparikut dagiti lallakayen ket resulta iti saan a pannakarikna a kasapulan ida ken paset ida ti kagimongan.”
No Kasano Makapagballigi dagiti Kristiano a Pampamilia
Nalawag, ti industrialisasion mangiparang iti serioso a karit kadagiti Kristiano. Kasano a naliklikanda ti pannakasilo iti nakagulgulo a pananggun-od iti kinabaknang? Adu ti nangipalubos iti kapanunotanda a mamolde kadagiti sasao ni Jesus iti Mateo 6:33: “Ngem, itultuloyyo a biruken nga umuna ti pagarian ken ti kinalintegna, ket amin dagitoy a [namaterialan] a bambanag mainayondanto kadakayo.”
Ti panangiyaplikar iti daytoy a prinsipio saan a nalaka. Ngem uray dagiti managpaliiw nakitada ti praktikal a gunggonana. Kuna ni Norman Long iti librona a Christianity in Tropical Africa: “Dagiti Saksi ni Jehova, nupay kasta, dida makita a ti sekular nga estilo ti panagbiagda ti naisina iti relihiuso nga ar-aramidda. . . . Tapno agbalin a miembro . . . kaipapananna ti naespirituan nga irarang-ay ken ti panangikari iti baro a biag, ngem dayta kaipapananna ti praktikal a pannakaammo iti panagbiag iti daytoy a lubong.”—Kuami dagiti italiko.
Tapno iyilustrar, maysa a Saksi idiay Lesotho ti napilit ti kasasaad iti ekonomia nga agtrabaho iti minas idiay kabangibang a pagilian. Kalpasanna nangasawa iti maysa a babai a taga Lesotho ngem isut’ imbatina ket nagsubli idiay minas. Nupay kasta, di nagbayag isu ken ti asawana, nabigbigda a ti kasta nga urnos ti saan a maitunos iti Nakristianuan a pagalagadan.
Gapuna isut’ gimmatang iti dua a segunda manon a makina ket impatulodna iti asawana. Kabayatanna, maysa a kaduana nga empleado ti nangisuro kenkuana nga agdait iti kawes. Idi nalpasna ti kontratana iti minas, isut’ nagawid a makipagtrabaho a kadua ti asawana, isu a nakairugin a mangaramid iti nalatak a kita iti palda. Ti bassit a negosio rimmang-ay, ket di nagbayag ti sabali pay a lima a Kristiano a lallaki ken babbai ti nakikaduan kadakuada. Daytoy ti namagbalin kadakuada nga agtaeng a kadua dagiti assawada ken tumulong iti bassit a lokal a grupo dagiti Saksi ni Jehova nga agbalin a dua a narang-ay a kongregasion.
Ngem dagiti ngay Kristiano a pampamilia nga agnanaeden kadagiti siudad? Kasano a mataginayonda ti panagkaykaysa ti pamilia? Dadduma ti nakasarak a nalaklaka ti makagun-od iti paset-tiempo a trabaho wenno iyimpleoda dagiti bagbagida kadagiti siudad. Babaen iti pananggundaway kadagitoy a gundaway, masansan a dagiti Saksi masarakanda a nasaysayaat ti panangtimbengda kadagiti tiempoda ket maikkanda dagiti pamiliada iti kasapulan nga atension. Ngem dagiti ngay ulo ti pamilia a masapul nga agtrabaho iti amin-tiempo? Masansan a masarakanda a babaen iti panangliklikda iti overtime ket saanda a kalkalikaguman nga agtrabaho met ti asawada, mabaelanda a maaywanan ti kasapulan ti pamiliada iti umiso a pamay-an.
Ti Masanguanan?
‘Minilmilion pay ti mapan kadagiti siudad’ ti padto dagiti eksperto iti panagbiag iti siudad. Kunada pay a dagiti rumangrang-ay a pagpagilian sangsanguenda ti parikut iti “ad-adda pay nga isasangpet dagiti umakar, ti nababa a kasasaad ti panagbiag, ti kinaawan ti pagtrabahuan ken kinakurang ti pagtaengan.” Gapuna ti masanguanan ti agparang a nalidem a maipaay iti biag ti pamilia idiay Africa.
Nupay no ti panangiyaplikar kadagiti prinsipio iti Biblia makatulong iti maysa tapno makapagballigi iti rigat ti industrialisasion, ti manayon a solusion dumtengto inton ti nailangitan a gobierno ti Dios sublatennanton ti panangaywan iti ar-aramid ditoy daga.—Mateo 6:10.
[Dagiti ladawan iti panid 16, 17]
Ti aw-away ti Africa wayaanna ti industrialisado nga Africa