Namibia—Nalawa, Naliday, Makaawis
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! iti South-West Africa
“LEON! Adda leon iti pakarso!”
Bayat ti panagaweng ti ikkis, timman-awak iti tawa iti mobile homemi ket makitak dagiti trabahador nga agtartaray iti isuamin a direksion. Madanaganak, inawagak ti pamiliak, ket siaannad—nakaan-annad—rimmuarkami. Wen, adda sadiay. Maysa a dakkel, nangisit ti dutdotna a leon a magmagna iti sibay ti alad iti talged—ngem adda iti di umiso a sikigan! Nupay kasta, dimteng dagiti rangers ket kinulongda iti maysa a paset a sadiay nangaramidda ti maysa nga abut iti alad. Ket rimmuaren, nalabit nabang-aran a nakapanaw a kas met ti pannakabang-armi a nakakita kenkuana a pimmanawen!
Addakami iti pakarso iti Namutoni iti Etosha National Park, maysa a dakkel a parke iti Namibia (South-West Africa). Ngem saan a ti tarigagaymi a mangpennek kadagiti matmatami iti naturalesa ti nangiyeg kadakami iti daytoy a no dadduma di nasayaat a pagnaedan a lugar. Pudno, dagiti tattao ti nangawis kadakami ditoy.
Nupay no ti Namibia ket mamitlo a daras ti kadakkelna ngem ti Pederal a Republika iti Alemania, dayta addaan iti kabassitan a populasion iti lubong—nakurang pay a maysa a tao iti kada kuadrada milia. Ngem, dayta ti nasaknapan kadagiti nadumaduma a luglugar kadagiti babassit nga isla a mapagnaedan. Kas Saksi ni Jehova, addaankami iti napasnek a tarigagay a makagteng kadagitoy a naiputputong a lugar babaen iti mensahe iti “naimbag a damag iti pagarian.” (Mateo 24:14) Bayat iti adu a tawtawen ti pamiliak ken siak nangasabakami kadagiti Hindu ken Muslim a tattao iti Natal, Sud Africa. Daytoy ket nasurok a sangaribo a milias ti kaadayuna, iti sabali a sikigan iti kontinente. Ngem idi ti inaudi unay nga anakmi a babai naturposna ti high school, ginundawayanmi ti agserbi iti daga a sadiay adda ti pakasapulan kadagiti ad-adu pay a mangaskasaba iti Pagarian.
Gapuna nasarakanmi ti bagbagimi iti daytoy nalawa ken naliday a daga. Idin naammuanmi, nupay kasta, a ti Namibia addaan iti bukod a kinapintas. Ta, ditoy Etosha, kas pangarigan, ti maysa mabalin a makitana ti nakaskasdaaw a kinanadumaduma dagiti atap nga animal: ti grupo dagiti 12 wenno ad-adu pay a leon, arban dagiti ginasut a ribo a flamingos, arban dagiti 50 agingga iti 100 a wildebeests (gnu), ken ti di mabilang a zebras, springbok, ken impalas. Ta, iti maysa laeng a paglugnakan, makitami ti 3 a “pamilia” dagiti elepante—inna ken annak—nga agbilang amin iti 51!
Adtoy! Iti tuktok ti kayo a camel-thorn agparang ti atiddog, napintas a tengnged ti giraffe. Ket sadiay ti maysa a cheetah agtartaray iti tanap, a mangkamkamat iti napilina a biktima. Maysa a dakkel a kalakian a kudu nga addaan iti nagpintasan nga agrikrikos a sara ti rummuar manipud iti kasamekan nga addaan kadagiti dadakkel, nalitnaw a matmata. Ti gemsbok, wenno ornyx, nga addaan iti nalinteg, kaskasla dagum a sarsara, ti agtakder a kas ladawan a mangiwaragawag. Ditoy, met, nga agnaed ti natan-ok nga eland, ti kadadakkelan nga antelope ditoy daga. Anian a nagpaiduma iti adda iti asideg a Damara dik-dik, nga agtayag laeng kas iti bassit nga ay-ayam a nasurok la bassit a 12 pulgada (30 cm) ti kadakkelna! Ti Etosha pagnaedan pay ti mammano ngem napintas a nangisit ti rupana nga impalas.
Gagangay a Gameng
Ti nagan a Namibia ket naala manipud iti Namib Desert, a naiyunnat iti agarup 800 milias (1,300 km) agingga iti makinlaud a kosta iti Africa. Ditoy dagiti nalalawa a balbalay iti kompania idi, itan dagiti napno iti darat a shells, ti adda a nabaybay-anen nga ili ti mangipalagip iti apagkanito laeng a panagsapul iti diamante. Dagiti nagangganganen a tultulang ken dagiti nabaybay-anen a barko ti mangarkos kadagiti agsikko-sikko nga igid ti baybayna. Dagiti tambak a darat—ti kangangatuan iti lubong—ti agbaliwbaliw ti itsurana. Dagitoy ti pimmudno nga arapaap ti maysa a managretrato.
Ti Namibia ket napnapno kadagiti gameng iti naturalesa. Adu a diamante ti maur-urnong pay laeng manipud iti uneg ti kadaratan iti igid ti baybay. Iti adayu ti baybay, iti maysa a talon a maawagan Hoba, masarakan ti kadadakkelan a meteorite a naammuanen ti tao, nasurok a 60 a tonelada a landok ken nikel. Ti Tsumeb addaan iti maysa a minas a sadiay 184 a nagduduma a mineral ti masarakan—dadduma kadagitoy ti saan a masarakan iti sadinoman ditoy daga!
Iti abagatan, ti nabato a tanap ti kellaat nga agpababa iti nakaskasdaaw a Fish River Canyon, a maikadua laeng ti kadakkelna manipud iti Grand Canyon (E.U.A.). Dagiti dadakkel a dumerosas a batbato ti tumubo manipud iti sikigan ti ginget a bato. Dagitoy tumaudda manipud iti rose quartz, ket ti intero a maysa a turod ket buklen daytoy a napipintas a kristal. Iti abagatan iti canyon wenno ginget adda dadduma pay a gameng, ngem ti lugar ket nakapudpudot ken namaga. Dagiti “bushmen ken dagiti managsapul ti gameng,” kuna ti Illustrated Guide to Southern Africa, “isuda laeng dagiti makagteng iti daytoy a lugar.”
Ti Namibia addaan kadagiti adu a nagduduma a kita iti gameng, maysa kadagitoy isu ti “nangisit a diamante,” maysa a birngas iti karnero a Karakul. Ti Baybay Atlantico mangipaay met kadagiti adu a gameng. Dagiti kasla pirak a pilchards ken anchovies matiliwda babaen iti iket ket maisang-atda idiay pagdaklisan iti Walvis Bay. Dagiti crayfish (udang kadagiti bato) mailatada idiay Lüderits, ket rinibo a libra ti mailako iti tinawen kadagiti amin a paspaset iti lubong. Iti igid ti baybay masarakan dagiti “isla” (dagiti deskanso a kayo) a pagumokan dagiti tumatayab iti baybay ket ti napateg a guano (lugit) ti makolekta ken mausar nga abuno.
Addada adu pay a gagangay a pakaskasdaawan ken gamgameng: dagiti natatayag a batbato ken dagiti napipintas a napateg a batbato, kas iti amethysts, dagiti diamante, aquamarines, tourmalines, dagiti jaspe, ken tigerseyes. Wen, dagitoy ken dadduma pay a nakaad-adu a gameng iti uneg ti daga, kas iti uranium ken gambang, ti mamagbalin iti Namibia a naglawaan a kamalig iti gagangay a kinabaknang.
Dagiti Naespirituan a Kinabaknang
Nanipud idi nagserbikami idiay Namibia, ti pamiliak pulos a saan a nagsapul wenno nagminas kadagiti mineral wenno napateg a batbato. Ngem nakasarakkami iti pudno a gameng kadagiti tattao ditoy. Agnanaedkamin ditoy Tsumeb ket pasetkami iti maysa a bassit a kongregasion a buklen dagiti siam a nagduduma a nasionalidad dagiti Saksi ni Jehova. Maus-usar ti walo a pagsasao iti ummongmi. Anian a rag-o ti makipagserbi a kadua daytoy a grupo!
Siempre, ti panangasaba kadagita a luglugar mangipaay kadagiti parparikut. No agbalay-balaykami—wenno mapan kadagiti kalkalapaw—gagangay ti panangawitmi kadagiti literatura iti Biblia a nagduduma a pagsasao: Ingles, Afrikaans, Kwanyama, Nama, Ndonga, Aleman, Herero, Portuguese, ken Kwangali. Dayta ket saan a nalag-an nga awit, nangnangruna no ti kapudotna ket agarup 100 degrees Fahrenheit (38° C.)! Ket ngangngani di maliklikan, addanto ti agsaludsod: “Adda kadi awityo a naisurat iti pagsasao a Chimbundu?”
Daytoy ket maysa laeng a bassit a pakarigatan. Ti Namibia nakaro ti pannakabingaybingayna iti politika, ket kas met kadagiti dadduma iti lubong, dagiti tattaona maseknanda iti masanguanan. Ti panangiyeg kadagiti kakasta ti mensahe iti Biblia maipapan iti namnama ken pannakaliwliwa ket pudno a makapnek. Pudno a mariknami a kasla addakami iti nakaiyanakanmi a lugar iti daytoy nalawa, naliday, ngem makaawis, a daga.
[Ladawan iti panid 17]
Dagitoy a mulmula, a masarakan laeng iti Namib, mabalin nga agbiag iti 2,000 a tawtawen.
Welwitschia mirabilis
[Ladawan iti panid 18]
Agbiag dagiti seals iti baybay Atlantico iti Namibia