Panangmatmat iti Lubong
Agpegpeggad nga Annak
Dagiti nagannak a mangipateg iti mental ken emosional a salun-at dagiti annakda masapul a salaknibanda ida manipud kadagiti makadadael a programa iti TV, mamakdaar ni Dr. Gerard Lesser, maysa nga autoridad iti lubong maipapan iti sikolohia ti ubing. Sigun ken ni Lesser, dagiti naganus nga is-isip dagiti agtutubo saanda a mailasin dagiti saan a pudno kadagiti pudno a makitada iti TV. Ti report iti Evening Herald iti Dublin napaliiwna: “Dagiti kinaranggas iti komiks ken dagiti nakaro a panangallukoy a mainaig iti panangipakaammo iti TV ken kadagiti programa dagiti ubbing kas kadagiti space cartoons ket agpadpada a mangimpluensia kadagiti nalaka a maallukoy a managtulad.” Namakdaar a ti inaldaw a panagbuya iti kinaranggas ken panangpapatay iti telebision ket kasla panangipasiar kadagiti ubbing kadagiti kalkalsada iti Belfast wenno Beirut.
Magnetiko a Panagpababa
Ti magnetiko a tay-ak ti daga ti kankanayon a maisarang iti pannakariribuk babaen iti radiasion ti init. Ti panaggil-ayab ken dagiti magnetiko a bagio a patauden dagiti sunspots mabalin a mangipaay iti biddut kadagiti kompas a sumagmamano a degrees. Gapuna, ti inaldaw a panangsipsiput kadagiti magnetiko a paulo ti mabalin a makaipaay iti pakdaar iti aniaman a nakaro a pannakaisiasi iti nabigasion iti angin ken baybay. Dagiti panangipadto kadagiti magnetiko a panagandar ket isagsaganan dagiti geopisiko idiay British Geological Survey idiay Edinburgh, Scotland, a maipaay iti mabalin nga industrial, komersial, ken namilitaran a pakausaran. Inadaw ti The Times iti Londres ni Dr. David Kerridge, maysa a miembro iti grupo ti panagsirarak idiay Edinburgh, kas agkunkuna a “ti koriente a tignayen ti panagduduma ti magnetiko a tay-ak mabalin a mangpataud iti pannakadadael wenno pannakasinga dagiti linea ti telepono, dagiti kable ti telebision, dagiti elektroniko nga alikamen, dagiti linea ti koriente ken dagiti senias ti automatiko a riles.”
Naladaw Unayen a Naresita
Dagiti “Egipcio idi ugma nagsakitda met iti kaaduan kadagiti saksakit ken pakadangran a mangsaplit iti moderno a tao,” kuna ti The Wall Street Journal. Kasano a naammuan daytoy? “Babaen ti panangusar iti CT (computed tomography) a mangsukimat. Dagiti mangsukimat alaenda dagiti buya ti paspaset [dagiti nabalkot a mummy] a kas kadagiti naiw-iwa a tinapay, isu a bangonen dagiti kompiuter kas nagkatlo ti buyana a ladawan ti mummy nga adda iti uneg.” Ti panangikkat iti balkot dagiti mummy ket mangaramid iti autopsia kaipapananna ti panangdadael kadakuada. Ket dagiti X-ray, nupay nasayaat ti panagkurrida kadagiti tultulang, dida mangipaay kadagiti nalawag a ladladawan iti naluklukneng a tisyu ti bagi. Babaen iti pangsukimat (scan), dagiti dodoktor naresitada dagiti tumor, bato ti basisaw, diabetes, panagtangken dagiti urat, dagiti igges, pannakarumek ti tulang, ken dagiti dadduma pay a saksakit. Ngem “maipaay kadagitoy a pasiente,” kuna ti Journal, “naaramid dagiti panangresita a naladawen iti 3,000 a tawen.”
Daddadakkel nga Allon
Dagiti allon idiay makin-amianan a daya nga Atlantico dumaddadakkelda. Ti nasurok a 25 a tawenen a rukod dagiti allon iti makin-abagatan a laud a pungto ti Inglatera ipalgakna ti promedio a katayag a 25 porsiento, kuna ti pagiwarnak iti siensia a Nature. Dagiti sientista, nupay kasta, ket dida ammo no apay. Kalpasan ti didan panangibilang iti di umiso a panangrukod ken panagbalbaliw ti panniempo, impudno ti maysa a managsirarak: “Awan ti nalawag a panangilawlawag.” Dagiti epekto, nupay kasta, ket nalawag. Nupay no dagiti managay-ayam iti allon (surfers) pagay-ayatda dagiti dadakkel nga allon, ti industria ti lana ken gas masirsirmatada ti ad-adu a gastos ta ti nangatngato ken nabilbileg a pagsunda ken andamio ti kasapulan tapno makaibtur iti panangbaot dagiti dadakkel nga allon.
Dagiti Nalabes ti Panaginumna iti Italia
No tuktukoyen dagiti inumen a de alkohol, ipadamag ti Il Corriere della Sera, maysa a pagiwarnak iti Milan, a “nasurok a lima a milion nga Italiano ti uminum iti mamindua ti kaadua ti maibilang a kalalainganna.” Sigun iti WHO (World Health Organization), ti inaldaw nga inumen dagiti lallaki nga alkohol saan koma a lumbes iti 60 gramo (a laonen iti agarup uppat a baso iti arak wenno iti maysa ket kagudua a litro iti beer), ket 30 gramo para kadagiti babbai. Adu nga eksperto ti mangirekomendar a dagiti babbai naan-anay nga adaywanda ti alkohol iti panawen ti panagsikog. Nupay kasta, napattapatta nga idiay Italia 9.2 porsiento iti populasion ti uminum iti 120 gramo nga alkohol iti inaldaw! Ti kasta a pattapatta ti mangikabil iti Italia a maikadua idiay Europa ken maikawalo iti lubong iti panagusar ti alkohol. Ti kasta a nalabes a panaginum ket makuna a responsable iti 30 porsiento kadagiti maawat iti ospital idiay Italia. Mainayon pay, kunaen ti WHO a ti panangabuso iti alkohol ket mainaig kadagiti 40 porsiento nga aksidente iti kalsada, 50 porsiento kadagiti homisidio, 25 porsiento kadagiti panagbekkel, ken 20 porsiento kadagiti aksidente a mainaig iti pagtaengan ken iti pagtrabahuan.
Pannakariribuk ti Ubing
Dagiti managsirarak idiay University of Wisconsin idiay Estados Unidos innaigda dagiti makariribuk a paspasamak a kas ti panagsina dagiti nagannak iti nasapa a panagubing iti saksakit a kas ti angkit, arthritis, ken leukemia. Sigun iti report iti magasin nga American Health, ti sikologo a ni Christopher Coe “inanamaenna a ti pannakaisina kadagiti nagannak ti mabalin nga addaan iti nangnangruna a negatibo a pagbanagan kadagiti agtutubo nga ubbing” ket “mabalin a pagtaudan iti nairuamen a pannakalapped.” Isingasingna nga “uray ti pagaywanan iti aldaw a maipaay kadagiti maladaga nga ub-ubing pay ngem innem a bulan ket mabalin a napeggad.” Nagserra ni Dr. Coe a “tapno mapasayaat ti salun-at, masapul nga ikagumaan a pasayaaten ti emosional a kinatibker dagiti annaktayo.”
Managayat wenno Managtaraken?
Idiay Britania agbalbalinen a nalatak ti panagaangat dagiti aso uray pay no dayta ti di palubosan ti linteg iti sangagasuten a tawtawen, kuna ti RSPCA (Royal Society for the Prevention of Cruelty to Animals). Babaen ti kaadda iti maysa laeng nga organisado a panagaangat iti tunggal ngudot’ lawas, a masansan a pakairamanan dagiti Americano a pit bulls wenno Staffordshire bullterriers, ti Britania napartak a mapukpukawnan ti panangakemna a maysa a nasion a managayat iti animal. Imbes ketdi, “datayo ti maysa a nasion a managtaraken kadagiti animal,” kuna ti inspektor ti RSPCA a ni Charles Marshall, nga innayonna pay a ti pagannayasan iti ad-adda a kinaranggas iti animal ket maysa a “pagilasinan iti naranggas a panawen a pagbibiagantayo. Dagiti naranggas a videos, naranggas a panawen.”
Mapanka iti Kuton
Dagiti tattao mapmapanda iti kuton kadagitoy nga al-aldaw saan laeng a maipaay iti kinasirib—kasta met tapno makagun-od iti salun-at ken bumaknang. Dagiti managsapul iti kinabaknang “nasarakanda a dagiti puraw a kuton, wenno anay, mabalin a mangiturong kadakuada kadagiti napapateg a metal nga adda iti uneg ti daga,” kuna ti The Daily Yomiuri iti Tokyo. Kasano a kasta? Bayat a ti insekto ket kumali iti uneg nga agsapul iti danum, mangiyegda kadagiti daga iti rabaw. Babaen ti panangsukimat ti mapataud a bunton naiturong dagiti managsapul iti kinabaknang kadagiti mineral nga adda iti uneg ti daga. Maysa a mannalon idiay Sud Africa ti makuna a nakadlaw kadagiti rumimrimat a babassit a lawag manipud iti maysa a bunton. Ti panangsukimat impakitana a ti pagtataudanna ket dagiti babassit a rubi, isu a nangiturong kenkuana iti kinabaknang a brilliante a naikali iti uneg ti daga. Idiay China, nupay kasta, ti panaginteres ket kadagiti insekto a mismo. “Dagiti Insik nga eksperto iti salun-at,” kuna ti Asiaweek, “kunaenda a ti pulbos a naaramid manipud kadagitoy a managtrabaho nga insekto ket mabalin nga agas iti rheumatoid arthritis ken dagiti adu a dadduma pay a saksakit.” Ti namekmek a parsua ket makuna a nabaknang iti protina ken zinc. Mainayon pay, “dagiti pagaramidan iti arak idiay Peking ken Jiangsu Province nangpatpatauddan kadagiti ag-agas iti adun a tawtawen,” kuna ti report.
Sawen Laeng ti Kinapudno?
Kadagiti Briton a korte siam kadagiti sangapulo a naidarum ti agulbod, kuna ni John Hosking, tsirman iti British Magistrates’ Association. Kaskasdi, amin ti agsapata a mangibaga iti kinapudno nga addaan pay iti relihiuso wenno sekular a sapata. Dagiti manangitandudo ken dagiti bumusor iti sapata a maisapata iti Biblia ken kadagiti dadduma a sagrado a liblibro aminenda a ti kasta a panagisapata dina linapdan ti panagulbod. Sigun iti The Independent iti Londres, uray dagidiay a mangpabor iti panamagtalinaed kadagiti relihiuso a sapata patienda a mangituktukonda laeng kadagiti managsapata iti “gundaway nga agsardeng ken agpanunot maipapan iti kinainget ti ar-aramidenda.” Apay nga adda ti kasta a kinakurang iti kinamapagtalkan? Sigun ken Hosking, “adda idi tiempo a dagiti tattao managbutengda iti Dios ket madusada no agulbodda. Ngem saanen a kasta itatta.”
Biag ti Pusa
Nubenta porsiento kadagiti pusa a naagasan idiay Siudad ti Nueva York a maipaay iti ‘high rise syndrome,’ pannakatnag iti sumagmamano a grado iti semento, ket nagbiag. Sigun iti Journal of the American Veterinary Medical Association, dagiti beterinario nangibulosda ti maysa a pusa nga acrobat kalpasan ti 48 nga oras a pannakatnagna iti dandani 155 metros (agarup 32 a grado) a nagbanag iti maymaysa laeng a pannakadangran. Ania ti makagapu iti kasta a naisangsangayan a paglaingan? Dagiti medikal nga eksperto isitarda ti abilidad ti pusa a saan nga umirteng dagiti piskelna tapno ti sakana maiyunnat a kasla nakaidda. Kalpasanna, iti kasla parachute a panagdisso, bumaba ti animal a nakaunnat a naimbag ti bagina, isu nga agserbi a kas air brake ket pabassitenna ti epekto ti pannakaitupakna. Ti gyroscopic reflex ti tumulong iti animal nga agdisso babaen kadagiti uppat a sakana.