Panagtignay Sigun iti Kasayaatan a Pagimbagan ti Anakyo

ANIAMAN ti pagbanagan ti suppiat iti panangaywan, kaskasdi a dagiti ubbing kasapulanda ti ayat ken panangiwanwan agpadpada dagiti nagannak. Kalpasan ti panangited ti hues iti pangngeddengna, dagiti nagannak addaanda pay laeng iti rebbengen a tumulong kadagiti annakda a mangparmek kadagiti pagbanaganna. Nupay no ti pannakabista iti korte ket narigat para kadagiti nagannak, ad-adda pay a rigat iti emosional ti ipaay dayta kadagiti annak.

Kas pangarigan, idi ni Mary Ann ket innem a tawen, ti korte ti nangited ken tatangna iti pannakaaywanna. Ngem kadagiti simmaruno a sangapulo a tawen, nakidangadang nga awan sardayna ni nanangna tapno maalana ti ubing a babai. Nupay no nakapuyen iti emosional kalpasan ti nasurok a 40 a panagparang iti korte, inlawlawag ni Mary Ann ti solusionna. “Apay a didak pagguduaan,” insingasingna. “Ni nanangko kukuana ti sangok ket ni tatangko ti likudak.”

Nalawag, ti napaut a legal a pannakidangadang ket saan a kanayon a kasayaatan a pagimbagan ti ubing. Inlawlawag ti direktor ti klinika a timmulong ken Mary Ann: “Nangina ti kankanayon a pannakabista agpadpada iti ekonomia ken iti personal a kasasaad.”

Dagiti Ubbing Addaanda Pay Laeng iti Singgalut kadagiti Dua a Nagannak

Nupay no adda dagiti naisina nga agasawa, awan dagiti naisina nga annak. Ti singgalut dagiti ubbing iti dara ket saanto a pulos a maikkat ti hues. Tapno maapresiar ti parikut ti ubing, panunotenyo no ania ti riknayo no dakayo kas nagannak makalikagumankayo nga agpili kadagiti annakyo? Siasino ti ubing a pilienyo? Siasino ti baybay-anyo? Awan kadagiti nagannak wenno kadagiti annak ti mapasanguan iti kasta a pangngeddeng. Gagangay, dagiti annak inay-ayatda nga agpadpada dagiti dadakkelda, gapuna ti pannakapilit a mangaramid iti panagpili pataudenna ti nasaem a panagsuppiat iti kinasungdo.

Iti kangrunaan a teksto maipapan iti daytoy a tema, ti Beyond the Best Interests of the Child, dagiti autor impakitada a ti kasta a panagsuppiat iti kinasungdo “mabalin a maaddaan iti makadadael a pagbanagan babaen ti panangdadaelna iti positibo a relasion ti ubing kadagiti dua a naganak.” Kas pangarigan, ni Julie, maysa nga anak manipud iti nabingaybingay a pagtaengan, inlawlawagna: “Addaanka ti maysa a naganak idiay pagtaengan a pudno nga inay-ayatmo, ket inay-ayatmo met ti maysa. Nakarigrigat no dagasennakamin ni Tatang iti ngudot’ lawas. Kumitaak kenkuana, ket kalpasanna kumitaak ken Nanang, ket ammok a kagura ni Tatang ni Nanang. Maamakak a mangipakita iti aniaman a riknak iti siasinoman kadakuada.”

Bigbigenyo ti emosional a singgalut ti anakyo kadagiti dua a nagannak. Tunggal naganak masapul a raemenna ken dayawenna ti sasaaden ti sabali a naganak iti biag ti ubing a maipaay iti nasalun-at a pannakapatanor ti personalidad ti ubing. Padasenyo a kitaen dagiti positibo a paspaset a sadiay agpadpadakayo a makaipaay iti pagimbagan ti ubing. Dikay kunkunaen a tunggal banag nga aramiden ti dati nga asawayo ket automatiko a dakes. “Rebbengen ti tunggal maysa a parang-ayen ti ladawan iti sabali a naganak iti imatang ken kapanunotan iti ubing, wenno ti mangliklik iti panangbabalaw a mabalin a mangdadael iti dayta,” inlawlawag ti maysa a korte idiay Texas. Daytoy kasapulanna ti panangpabassit dagiti nagannak kadagiti personal a panagsuppiatda tapno mangipaay iti lugar kadagiti kasapulan ti ubing.

Ikagumaan ti Panangrisot

Sakbay ti ipapan idiay korte, sukimatenyo dagiti amin a pamay-an iti panagsarita ken ti posible a panangrisot. Dagiti panagdarum ket kasla gubat; mangibatida kadagiti nasaem a sugsugat ken piglat iti emosion a mabalin a pulos a din maimbagan. Ti panagtungpal iti linteg ket masapul nga alaen laeng no dagiti amin a pamay-an iti nainkalintegan a panagsarita ken ti panangipamusposan ket napadasen ket saan a nagballigi. Iti Sermonna idiay Bantay, nangited ni Jesu-Kristo iti kangrunaan a legal a prinsipio nga addaan iti praktikal a pateg: “Makikappiaka iti madaras iti karinggormo.”​—Mat. 5:25.

Ti pagbanagan ti pannakabista ket pulos a mapagduaduaan. Nasarakan dagiti hues nga iti nagbaetan ti 80 ken 90 porsiento kadagiti kasoda iti panangaywan ramanenna ti dua a manangipateg a nagannak, nga awan kadakuada ti makuna a di maikari. Daytoy ti masansan a mamagbalin nga imposible ti maysa a nagsayaatan a pannakasolbar. “Di ngarud pagduaduaan a masansan ti kasta a mahistrado maupay iti panangpalintegna kadagiti bambanag,” inlawlawag ti The Custody Handbook, ni Persia Woolley, “ket imtuodenna kadagiti nagannak no apay, . . . a saanda a risoten ti banag iti nagbaetanda met laeng.”

Adu a korte ti diborsio ti addaan kadagiti probision a maipaay iti agasawa a mangrisot kadagiti bagbagida met laeng ti panangaywan kadagiti annak. Dagiti nagannak sigurado nga ammoda ti kasayaatan a kasapulan ken kasasaad dagiti ubbing ket mabalinda nga ikeddeng no ania nga urnos ti mangipalubos iti tunggal naganak a maaddaan pay laeng iti nainkalintegan nga impluensia iti biag dagiti annakda. Babaen iti legal a tulong, adu a nagannak ti nakaaramid a sangsangkamaysa iti maawat nga urnos ti panangaywan, agraman ti agkadua a panangaywan kadagiti kaso a sadiay ti panangaywan mabalin a pagramanan. Kinapudnona, 90 porsiento kadagiti kaso iti panangaywan ti narisot sakbay pay laeng ti ipapan dagiti naganak idiay korte.

Ti maysa a nasanay a mangibabaet ti mabalin a tumulong a mangrisot uray pay ti karirigatanen a kasasaad. Kas pangarigan, maysa a nakaro unay ti panagringgorda nga agasawa ti nagplano nga agnaed iti 5,000 kilometros ti kaadayu iti nagbaetanda kalpasan ti panagdiborsioda. Kaskasdi, tunggal maysa tarigagayanna ti mangaywan kadagiti dua nga annakda. Ti mangibabaet imbagana kadakuada: “Masapul nga adda ti panagtinnulong ditoy. Aginnayat ti maysa ken maysa kadakayo idi, gapuna kitaentayo no ania ti maaramidantayo tapno dagiti annakyo saanda a mapukaw a naan-anay ti maysa kadakayo.” Maysa nga urnos ti naaramid nga agpadpada dagiti nagannak ket mabalin a maaddaanda pay laeng iti napateg a paset iti panagbiag dagiti annakda.

Ti panangibabaet, siempre, ket isu laeng ti maysa kadagiti sumagmamano a pamay-an ti panangrisot iti suppiat iti panangaywan iti ubing a din agdangadang iti korte. Ti pakaisentruanna isu ti panangaramid ti urnos a maipaay iti agdama imbes a pasublien ti napalabas. Ti kangrunaan a kalat iti panangibabaet isu ti tumulong kadagiti agasawa a mangibanag iti nainkalintegan kadakuada a katulagan (nga awan ti asinoman a makarikna a nangabak wenno naabak) isu a pakagunggonaan dagiti annak. Nupay no daytoy ket saan a remedio dagiti amin a kaso, daytoy ket pamay-an a mabalin a makaekonomia ti dakkel a gastos​—pinansial ken emosional​—iti maysa a dangadang iti korte. Ti pudno a panangikagumaan a mangrisot mabalin a lapdanna ti nakaro unay a panagringgor ken mangipalubos kadagiti annak a mangtaginayon iti pannakaisinggalutda nga agpadpada kadagiti dadakkelda.

No Kasano ti Pannakagteng iti Tulagan

Nalawag, no ti maysa a pamilia ket masinasina ket dagiti agasawa agsinada, awan ti maaddaan iti naan-anay a panangtengngel iti ubing. Agpadpada dagiti nagannak a masapul nga agbalin a nainkalintegan ken situtulok a mangaramid kadagiti panangipalubos. Ti panangibabaet kasapulanna ti pannakisarita. Ti pannakisarita kaipapananna nga awan ti naganak a makagun-od iti isuamin a tarigagayanna.

Dikay liplipatan a ti ubing addaan ti kalintegan nga umawat iti pannursuro nga agpadpada manipud kadagiti nagannak. Ngarud, maysa a kinakurang ti panagpampanunot no ti maysa a naganak kalikagumanna ti panangiparit iti panagatender ti ubing wenno pannakipasetna kadagiti relihiuso, kultural, wenno sosial nga ar-aramid ti sabali a naganak no ti ubing ket kadua dayta. Kasta met, saan met nga umiso para iti naganak a mangala iti naan-anay a panangtengngel iti ar-aramid ti ubing iti eskuelaan ken kadagiti dadduma pay nga ar-aramid, pannakilangen, panaglinglingay, wenno ti edukasion kalpasan ti segundaria nga awan ti panangusig iti pannursuro ti sabali a naganak ken ti indibidual a panagpili ti ubing.

Kas pangarigan, iti adu a suppiat iti panangaywan a sadiay ti maysa a naganak ket maysa a Saksi ni Jehova ket ti sabali saan, ti agasawa nakagtengda iti natalna a panangrisot babaen ti panagtulagda a ti saan a Saksi a naganak ket maaddaan iti nawadwad a tiempo a kadua dagiti ubbing iti intero a tawen, agraman kadagiti bakasion ken dadduma a tiempo a naisangsangayan ti kinapategna iti saan a Saksi. Dagiti nagannak nagtulagda a mangipalubos iti maysa ken maysa a maaddaan iti pannursuro iti edukasional, sosial, ken medikal nga isyu a mangapektar kadagiti ubbing. Ta ngamin, agpadpada dagiti nagannak a nangiyeg iti ubing ditoy lubong ket iti kasta addaanda iti gagangay a kalintegan a maaddaan iti makuna iti pannakapadakkelna.

Ti naganak a Saksi masapul a paregtaenna ti ubing a mangraem iti kalintegan ti saan a Saksi a naganak ken maaddaan kadagiti bukodna a relihiuso a panangmatmat ken mangiyebkas iti panangapresiarna kadagiti kinamanangngaasina ken sagsagutna. No agpadpada dagiti nagannak a mangusig ti kasayaatan a maipaay kadagiti annakda, ti panangmedmed ken kinanainkalintegan mabalin a ringbawanna ti emosion ken ti nasugatan a kinatangsit.

Iti kaaduan a kaso dagitoy a pannakisarita ket makapakapuy iti emosion. Gapuna, nasaysayaat no ti linteg wenno dagiti dadduma pay a pannakabagi ti mangaywan ti panagsasarita. Daytoy a tulong mabalin a masansan nga ikkatenna ti kaaduan a di pagkikinnaawatan maipapan kadagiti espesipiko a bambanag iti panangrisot.

Ti Divorce Mediation Center idiay Charlotte, North Carolina, ti nangidilig kadagiti agasawa a pinilida ti agsarita kadagiti kasoda kadagidiay agasawa a nangpili ti ipapanda idiay korte kas agbinnusor. Naan-anay a 93 porsiento kadagiti grupo a naibabaet ti nangiyebkas iti pannakapnek kadagiti nagbanaganda, no idilig iti 56 porsiento laeng kadagidiay a nagdangadang idiay korte!

Ngem ania ti mabalin a maaramidan no ti dati nga asawayo agkedked a makisarita a buyogen ti naimbag a panggep wenno kalikagumanna ti relihiuso a pananglapped a saan a mabalin a mapagsaritaan? Ngarud masapul ti panagsagana a mapan idiay korte.

No Masapul a Mapan iti Korte

Kadagiti kaaduan a kaso, ti kaadda iti nalaing nga abogado a nasanay kadagiti kaso iti panangaywan ket nasken iti naballigi a pagbanagan.a Ti kaadda iti aduanen ti kapadasan nga abogado iti pangrugian pay laeng mabalin a masansan lapdanna dagiti nangingina a biddut. Kasta met, ti nalaing nga abogado mabalin a makaimpluensia pay a makaipaay iti panangrisot sakbay ti pannakabista. Uray pay bayat ti pannakabista, ti maysa nga asawa mabalin a matignay a makisarita iti maysa a panangrisot. Ti maitutop a katulagan iti aniaman a tukad iti pamay-an ket nasaysayaat ngem ti kapilitan a panagdangadang.

Ti pannakaammo no ania ti sapsapulen dagiti ukom iti panangaramidda iti pangngeddeng ket makatulong. Maysa a surbey dagiti 80 a mahistrado idi 1982 ti nakasarak a ti umuna iti listaan ket (1) ti mental a kinatalged ti tunggal naganak ken (2) ti panangibaklay ti tunggal naganak ti responsabilidad iti ubing. Tapno matulongan dagiti korte iti panangikeddeng kadagiti kinapudno, maysa a propesional iti mental a salun-at ti mabalin a mangsaludsod kadagiti nagannak ken dagiti annak. Ti sikolohikal a pangngeddengna ti masansan a mangporma ti pangngeddeng iti korte.

Dagita a panangipapan ket saan a pagamkam. Uray pay no ti pammati ti Kristiano ket maikabil iti pannakasukimat, awan ti rason nga agbalin a manangikalintegan wenno saan a makitinnulong. “Maammuan koma dagiti isuamin a tattao ti kinanainkalinteganyo,” irekomendar ti Biblia.​—Filipos 4:5.

Laglagipenyo, bayat dagita a panangipapan dayta ket saan a tiempo ti panangipaay iti sermon ti Biblia. Dayta ti tiempo ti panangdeskribiryo ti naan-anay a saklawen dagiti ar-aramidyo a kadua ti anakyo, agraman ti panaglinglingay, sekular nga edukasion, tiempo ti bakasion, urnos ti pannakipagkita iti sabali a naganak, ken dagiti sosial nga ar-aramid a kadua dagiti gagayyem ken kakabagian. Sungbatanyo dagiti salsaludsod a buyogen ti kinapudno ken nalawag. Panunotenyo a siaannad ti banag tapno mailawlawagyo iti positibo ken simple a termino no kasano ti panangaywanyo iti emosional ken pisikal a pagimbagan ti anakyo.

Ti isu met laeng a prinsipio agaplikar no mapagsaludsodankayo idiay korte. Babaen iti naan-anay a panagsagana mabalinyo a deskribiren, a saan a padpadasen ti mangasaba wenno mangipaay iti sermon, dagiti adu a pamay-an a “ti nasayaat a sursuro” iti Sao ti Dios ti namagbalin kadakayo a maysa a responsable a naganak.​—2 Timoteo 4:3.

Panangaramid ti Kasayaatan iti Kasasaad

No dadduma, nupay adda panangikagumaanyo a mangaramid ti kasayaatan, ti maysa nga ukom mabalin a mangikeddeng ti maibusor kadakayo. Dagiti Kristiano naparegtada nga “agtulnogda kadagiti gobierno ken kadagiti autoridad kas agtuturay” ket “saanda a mannakiringgor, [no di ket] agbalinda a rasonable.” (Tito 3:1, 2) Gapuna, ti maysa a Kristiano ipangagna ti bilin ti korte.

No dikay mapnek iti bilin ti korte, mabalinyo a repasuen dagiti kapanunotanyo iti maysa nga abogado. Mabalin a tarigagayanyo ti agapelar iti pangngeddeng iti maysa a nangatngato a korte. Kadagiti dadduma a pasamak, mabalin a sapulenyo ti pannakabalbaliw ti bilin manipud iti korte kalpasan ti sumagmamano a tiempo no agbalbaliw dagiti kasasaad. Ngem masapul a makibagaykayo iti bilin no la ketdi maitutop dayta.

Uray pay ti maysa a bumusor a pangngeddeng dina kaipapanan a napukaw ti aminen. Ti panagbiag dagiti nagannak nga agpadpada ken dagiti annak ket agbalbaliw. Mabalin nga addanto pagsayaatanna, nupay di namnamaen. Ti panagan-anusyo mabalin a magunggonaan a sibabaknang.

Nupay no ti tiempoyo a kadua ti anakyo kas bumisbisita a naganak ket limitado, kaskasdi nga addaankayo pay laeng iti napateg nga impluensia iti panagbiag ti anakyo. Dagiti annak nga agtultuloy a maaddaan iti kanayon a nasinged a pannakilangen agpadpada kadagiti nagannak saan laeng a basbassit ti panagsagabada manipud iti diborsio no di ket ad-adda a dumakkelda nga agbalin a nataengan ken natimbeng nga adulto. Gapuna ikagumaanyo a taripatuen ti relasionyo iti anakyo.

Mabalin a maimpluensiaanyo ti relihiuso ken moral nga ipatpateg ti anakyo babaen kadagiti bukodyo a nasasayaat nga ulidan. “Ti nalinteg a tao magna iti kinamatalekna. Naragsakto dagiti annakna iti kalpasanna.” (Proverbio 20:7) Uray pay no awan ti sao mabalin nga adu ti maaramidanyo a mangporma iti puso ken isip ti anakyo. Madlawnanto ti pamay-an ti panangtratoyo kadagiti dadduma, dagiti kangrunaan a kalatyo iti biag, ken dagiti rikriknayo maipapan iti Dios.

Kinapudnona, ti panagtignay sigun iti kasayaatan a pagimbagan iti anakyo kasapulanna ti napudno nga ayat. Ti ayat “saan nga agimbubukodan,” kuna ti Biblia. “Saanna nga ikankano ti maysa a pannakaranggas . . . [no di ket] isuamin inanamaenna, isuamin ituredna. Ti ayat saan a maibus uray kaano.” (1 Corinto 13:4-8) Ti kasta nga awan agumna nga ayat mabalin a sibabaknang a makagunggona. Maysa nga 11-años nga ubing a babai a dagiti nagdiborsio a dadakkelna ti nakasursuro a nangiyun-una iti pagimbaganna ngem ti bukodda a di pagkinnaawatan ti nagkuna: “Agyamanak unay iti kinaimbag ta inayatdak dagiti dadakkelko iti maitutop a panagayat tapno ayatek ida nga agpadpada!”

[Footnote]

[Kahon iti panid 13]

Pagimbagan ti Panangrisot dagiti Nagannak a Mismo Imbes a Mapan iti Korte

◼ Awan ti ad-adda a makaammo iti kasapulan dagiti annak ngem dagiti nagannak; gapuna, isuda ti adda iti kasayaatan a kasasaad a mangikeddeng no ania ti kasayaatan a pagimbagan dagiti annak.

◼ Dagiti annak mammano a mariknada a masapul ti “pannakiayonda” ket, ngarud, masapul nga agpilida kadagiti nagannak.

◼ Ti panangibabaet gagangay a mangipaay iti napasayaat a gundaway iti komunikasion, iti kasta mabalin a posible a mangngegan a naan-anay dagiti pakaseknan ken kasapulan agpadpada dagiti annak ken nagannak.

◼ Ti pananggun-od iti maysa a katulagan lapdanna ti adu a sakit ti nakem a tumaud no mangipaalagad ti korte iti mabalin a pagpilian a pangngeddeng isu a masapul a suroten nga agpadpada dagiti nagannak.

◼ Adda basbassit a gastosda iti abogado.

[Kahon iti panid 14]

Pudno a Magunggonaan dagiti Ubbing!

Kas ipakita dagiti dua a sumaruno a kapadasan, pudno a magunggonaan dagiti ubbing no dagiti nagdiborsio a nagannak risotenda dagiti dida pagkinnaawatan ket usigenda ti kasayaatan a pagimbagan dagiti annakda.

“Kanayon a maragsakanak no makitak ni tatangko,” kinuna ti maysa nga agtutubo a babai nga adda iti nasapa pay a 20’s. “Saan a ti inaramidmi ti napateg, kas ti basta panangkitami kenkuana. . . . Dagiti ngudot’ lawas nga iyaayna ket padpadaananmi, agsipud ta ammok nga aniaman a dakes a mapasamak idiay eskuelaan ket mapagsaritaanmi, ket tulongannak. Daytoy ket nalaklaka a pakisaritaan ngem ken ni nanang, nupay, siempre, inay-ayatko unay ni nanang. Addada dagiti bambanag a nalaklaka a pakisaritaan ken ni nanang​—mabalin a mapanunotyo no ania​—ngem addada dagiti bambanag a kayatko a pakisaritaan kenkuana. Kas iti maikadua nga asawa ni nanang, kas pangarigan. Pudno a dikam agkatunosan. Ni tatang ket nangited iti nasayaat a balakad kaniak maipapan iti no kasano ti panagbalin a nataktika, ket kasapulak dayta. . . . Adut’ utangko kenkuana, ket agyamanak unay kenkuana ta kanayon nga addaanak ti dua a nagannak, nupay no nagdiborsioda.”

Maysa nga agtutubo a lalaki a managan Donald ti nangilawlawag: “Pagarupek a ti pannakakitak ken ni tatangko iti maminsan laeng ti maysa a lawas ket pabilgenna ti panagtarigagayko kenkuana. Gapuna no isut’ makitak, naannad nga agimdengak ken mangipangag. Kankanayon a tarigagayak ti mangtulad ken tatangko. Madlawko nga inay-ayatna ni Jehova a Dios, ket kankanayon a kayatko nga aramiden ti inaramidna. Kaskasdi, nagunggonaanak manipud kadagiti nasayaat a kababalin ni nanangko. Isut’ nainggayyeman unay, ket isut’ mannakilangen iti kasta unay, mannakisarita kadagiti tattao. Isut’ mannakibagay ken awan idumdumana. Daytoy ti nangtulong kaniak a makapagballigi iti kinamanagbabainko.”

[Dagiti ladawan iti panid 10]

Maysa nga ubing ti nagkuna: “Addaanka ti maysa a naganak iti pagtaengan a pudno nga inay-ayatmo, ket inay-ayatmo met ti sabali”