Panangaywan iti Anak—Relihion ken ti Linteg
KADAGITI kaso ti diborsio ken panangaywan iti anak, mabalin a napateg a banag ti relihion—ken nakarikrikut. Kas pagarigan, mabalin a tumaud dagiti saludsod a kas kadagiti sumaganad.
Masapul kadi nga amirisen ti hues ti testimonio a saan a maikari nga agaywan iti anak ti maysa nga ama wenno ina agsipud ta dayta nga ama wenno ina ket miembro ti maysa a relihion, nangnangruna no dayta ket minoridad a relihion? Masapul kadi nga amirisen ti hues ti testimonio maipapan iti narelihiosuan a pammati ken ar-aramid dagiti nagannak tapno maikeddengna no ania a relihion, sigun iti opinionna, ti kasayaatan para iti anak? Rumbeng kadi ngarud nga ibilinna a mapadakkel ti anak iti dayta a relihion ket paritanna a makipulapol ti anak iti dadduma a relihion?
Itatta, umad-adun ti makiasawa iti saanda a karelihionan ken saanda a kapuli. Isu a no agdiborsio dagitoy nga agassawa, nalabit dagiti annak naisinggalutdan iti dua a narelihiosuan a komunidad. No maminsan, ti maysa nga ama wenno ina a mairaman iti kaso a diborsio mabalin a nabiit pay a nagbalin a kameng ti relihion a naiduma iti relihion idi dayta nga ama wenno ina. Ti baro a narelihiosuan a pannakitimpuyog mabalin a natibker nga impluensia iti biag dayta nga ama wenno ina ken nakapatpateg kenkuana ngem saan a nakairuaman dagiti annak. Isu a tumaud ti sabali a saludsod, Maiparit kadi ti husgado iti ama wenno ina ti panangitugotna iti annak kadagiti narelihiosuan a serbisio daytoy a relihion gapu laeng ta naiduma dayta iti relihion a sursuroten idi dagiti nagannak?
Dagitoy ket narikut a saludsod. Kalikagumanna a ti hues amirisenna saan laeng a dagiti kasapulan ti anak no di ket dagiti pay pagimbagan ken kalintegan dagiti nagannak.
Dagiti Kangrunaan a Kalintegan ti Nagannak ken Annak
Pudno a mabalin a maimpluensiaan dagiti hues babaen kadagiti narelihiosuan a panangmatmatda a mismo. Ngem iti adu a daga saan a mabalin a baybay-an dagiti narelihiosuan a kalintegan ti ama wenno ina wenno ti anak. Dagitoy a daga mabalin nga addaanda kadagiti konstitusion a manglapped iti hues a mangiparit iti kangrunaan a kalintegan ti ama wenno ina a mangpadakkel iti anak, agraman ti pannakapaadal ti anak ken ti narelihiosuan a pannakaiwanwanna.
Kasta met, ti anak addaan iti kalintegan nga umawat iti kasta a panangsanay dagiti nagannak kenkuana. Sakbay ti nainkalintegan a pannakibiang ti hues iti narelihiosuan a pannakasanay ti anak, masapul a denggen ti husgado ti makakombinsir a pammaneknek a dayta a “partikular a narelihiosuan nga aramid mangipaay iti dagus ken nakaro a pangta iti pisikal a pagimbagan ti anak.” (Kuami ti italiko.) Dagiti basta panagduma ti relihion wenno uray pay ti panagsusik dagiti nagannak maipapan iti relihion ket saan nga umdas a mangikalintegan iti pannakibiang ti Estado.
Idiay Nebraska, E.U.A., ti nainkalintegan a takder nga innala ti ina a maysa kadagiti Saksi ni Jehova iti supiat maipapan iti panangaywan iyilustrarna no kasano a dagitoy a probision ti linteg salaknibanda agpadpada dagiti nagannak ken annak. Ti saan a Saksi nga ama dina kayat a tumabuno ti balasangda kadagiti narelihiosuan a serbisio dagiti Saksi ni Jehova idiay Kingdom Hall. Immanamong ti nababbaba a husgado iti ama.
Nagapelar ngarud ti ina iti Korte Suprema ti Nebraska. Inrupir ti ina nga awan ti pammaneknek iti dagus ken nakaro a pangta iti pagimbagan ti anak iti aniaman nga aktibidad dagiti Saksi ni Jehova. Pinaneknekan ti ina “a ti itatabuno ken pannakipaset kadagiti narelihiosuan nga aktibidad ti dua a nagannak ti . . . mangipaay iti pangibatayan ti anak iti pangngeddeng no ania a relihion ti kayatna inton makagteng iti edad nga addaanen iti pannakaawat.”
Binaliktad ti nangatngato a husgado ti desision ti nababbaba a husgado ket inkeddengna a “ti [nababbaba] a husgado inabusona ti panangikeddengna sigun iti pagayatanna iti pananglimitarna iti kalintegan ti agay-aywan nga ina a mangiwanwan iti narelihiosuan a pannakapadakkel ti menor de edad nga anakna.” Naan-anay nga awan ti pammaneknek a madangdangran ti anak babaen iti itatabunona kadagiti narelihiosuan a serbisio idiay Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova.
Ti Kalintegan Dagiti Saan nga Agaywan a Nagannak
No maminsan, dagiti nagdiborsio a nagannak padasenda nga usaren ti supiat maipapan iti narelihiosuan a panangsanay kas pamay-an ti panangkontrol kadagiti annak. Kas pagarigan, iti Khalsa v. Khalsa, maysa a kaso iti estado ti New Mexico, E.U.A., agpadpada a Sikh ti relihion ti nagannak idi nagkasarda. Ngem nabiit pay kalpasan a nagdiborsioda, nakomberte ti ina iti Katolisismo ket rinugiannan nga upayen dagiti annak a sumurot iti Sikhismo.
Nakarurod ti ama ket nagdarum gapu iti panangikagumaanna a makagun-od iti ad-adu nga autoridad a mangtarawidwid iti narelihiosuan a pannakasanay dagiti annak iti relihionna a Sikh. Kasano a sinungbatan ti nangbista a husgado ti kiddaw ti ama? Pinagkedkedanna ti kiddawna. Imbilin ti nangbista a husgado a “no kadua[na] dagiti annakna, saanda a mabalin ti makipaset iti aniaman nga aramid ti Sikh, boluntario man wenno saan, agraman ti aniaman nga aramid ti iglesia, ti panagkampo dagiti Sikh wenno ti pannakaawirda kadagiti pagaywanan dagiti Sikh bayat ti aldaw.”
Inyapelar ti ama daytoy a desision iti New Mexico Court of Appeals. Daytoy a nangatngato a husgado immanamong iti ama ket binaliktadna ti desision ti nangbista a husgado. Kinuna ti husgado a pagapelaran: “Dagiti husgado masapul nga ipangagda ti pagalagadan nga awan koma ti panangidumduma kadagiti relihion, ket makibiangda laeng iti daytoy sensitibo ken salsalakniban ti konstitusion nga aramid no adda nalawag ken natalged a pammaneknek iti pannakadangran dagiti annak. No makedngan daytoy, mapataud ti peggad a dagiti limitasion nga ipaalagad ti husgado salungasingenna ti wayawaya ti ama wenno ina nga agdayaw wenno mamatmatan a kasta ti epektona.”
Ti kasta a desision annurotenna ti nagadu a prinsipio a naipasdeken a naimbag iti adu a lugar. Amirisento ti nainkalintegan nga ama wenno ina dagitoy a prinsipio. Kasta met, ti Kristiano nga ama wenno ina siaannad a panunotenna a masapul ti anak ti makipulapol nga agpadpada iti ama ken inana, agraman ti obligasion ti anak a mangipakita iti panangraem iti ina ken amana.—Efeso 6:1-3.
Pannakiareglo iti Ruar ti Husgado
Nupay saan unay a pormal ti pannakiareglo ngem ti panangbista ti hues, saan koma a laglag-anen ti maysa nga ama wenno ina dayta. Aniaman a napagnumuan wenno pangngeddeng a naibanag iti kastoy a pannakaikeddeng ti panangaywan agbalin nga obligasion babaen kadagiti sumaganad a bilin ti husgado. Ngarud, nasayaat no agkonsulta ti ama wenno ina iti aduan kapadasanen nga abogado a mangtamtaming kadagiti linteg maipapan kadagiti parikut ti pamilia tapno masigurado nga amin a bambanag maipapan iti panangaywan ket mataming a siuumiso ken nainkalintegan.
Tunggal ama wenno ina masapul a maaddaanda iti tiempo nga agsagana a makiareglo. Ti ugali ken kababalin ti ama wenno ina bayat ti pannakiareglo dakkel ti impluensiana iti pagbanaganna. Masansan a nakaro ti panangpampanunot dagiti agdiborsio a nagannak iti rikriknada ta malipatanda dagiti kapapatgan nga isyu: Ania ti kasayaatan a pagimbagan ti anak? Ania ti kasapulan ti anak tapno dumakkel iti mental, emosional, ken pisikal?
Laglagipenyo nga iti panangmatmat ti linteg, ti kangrunaan nga isyu iti pannakiareglo ket, saan a narelihiosuan wenno dadduma pay a personal a pagsusikan, no di ket no kasano a makasarak dagiti nagannak iti pagtunosanda ket matinongda ti pagimbagan ti annak. Nalabit mapasaran ti maysa nga ama wenno ina ti panangidumduma iti relihion, wenno dadduma pay a panangidumduma, dagiti di inanamaen a saludsod, wenno pannakibiang a nairanta a mangrurod ken mangriro. Mabalin a maibutaktak ti pagkurangan ti tunggal ama wenno ina wenno masobraan pay. Nupay kasta, no agtalinaed a nainkalintegan dagidiay nairaman, maibanagdanto ti maysa a pamuspusan.
No dadduma, kasla maibayag ken makaupay ti panangareglo. Ti kasukatna ket naunday a panangbista ti husgado agraman ti nakababain a publisidad, gastos, ken ti makadangran nga epektona iti anak. Pudno a saan a tarigagayan dayta. Kas kadagiti amin a serioso a parikut iti biag, ti Kristiano nga ama wenno ina tarigagayanna a tamingen ti pannakiareglo a buyogen ti kararag, a laglagipenna ti napaltiingan nga awis nga “ikumitmo ti dalanmo ken Jehova, ken agpannurayka kenkuana, ket isu a mismo agtignayto.”—Sal. 37:5, NW.
Ngem no ngay di makapaginnareglo ket ti panangaywan ited ti hues iti maysa kadagiti nagannak? Wenno ania ngay no ti maysa kadagiti agdiborsio a nagannak ket nailaksid iti kongregasion Kristiano? Kasta met, kasano koma a matmatan ti maysa ti sugpon a panangaywan ken solo a panangaywan? Dagitoy a saludsod ken dagiti mainaig a prinsipio ti Biblia ket maisalaysay iti sumaganad nga artikulo.
[Kahon iti panid 6]
Dagiti Tallo a Napateg a Kalidad
Maysa a hues iti korte a mangtamtaming kadagiti kaso a mainaig iti parikut ti pamilia a pinagsaludsodan ti Agriingkayo! ti nagkuna a mairaman kadagiti napateg a kalidad a sapulenna iti ama wenno ina isu ti tallo a sumaganad:
Kinanainkalintegan—ti situtulok a panangipalubos iti kaaduan a pannakilangen ti ama wenno ina iti anak (no awan ti pisikal wenno moral a pangta iti anak)
Kinasensitibo—sipapanunot iti emosional a kasapulan ti anak
Panagteppel—natimbeng a panagbiag a makaipaay iti nakalma a kasasaad a sadiay rumang-ay ti anak
[Kahon iti panid 6]
Dagiti Pagannurotan iti Panangukom
Babaen ti panangipasdek kadagiti pagannurotan, dadduma a hues pinadasdan a linapdan dagiti di kasapulan a supiat maipapan kadagiti narelihiosuan a prinsipio ti maysa nga ama wenno ina. Kas pagarigan:
1. Maparegta koma ti napateg a relasion iti nagbaetan ti anak ken nagannak. Kinuna ni Justice John Sopinka iti Korte Suprema ti Canada a tunggal ama wenno ina masapul a mapalubosan a “mangaramid kadagidiay ar-aramid a makaparang-ay iti pakabigbigan iti katatao ti ama wenno ina [agraman ti panangalagad iti relihionna]. Ti sumarsarungkar nga ama wenno ina saan a mainanama nga agpammarang wenno mangipakita iti sinsinan nga estilo ti panagbiag bayat ti tiempo nga isasarungkarna.”
2. Ti panangparit iti sumarsarungkar nga ama wenno ina a mangisuro iti ubing kadagiti narelihiosuan a pammatina ket pananglabsing iti wayawaya ti ama wenno ina iti relihion, malaksid no adda nalawag, ken napaneknekan nga ebidensia ti nalawag ken nakaro a pannakadangran ti anak.
[Ladawan iti panid 7]
Ibaklay dagiti hues ti nadagsen a responsabilidad kadagiti kaso a mainaig iti panangaywan iti anak
[Ladawan iti panid 8]
Ti maysa a mangibabaet matulonganna dagiti nagannak a mangrisut kadagiti pagsusikanda nga awan ti naunday a panangbista ti husgado