Nasapulak ti ‘Maysa iti Sangariwriw’
TI New York Woodstock Music Festival idi 1969 ket isut’ kararagsakan a kanito iti karerak iti musika. Ti kasla baybay ti sangatauan ti naibennat aginggat’ madanon ti panagkita ti mata. Daytat’ mangtignay ti panagsiddaaw!
Siak idi ti gitarista ti baho ken kumakanta a kadua ni Sly ken ti Family Stone, maysa kadagiti agdindinamag a grupo a tumutokar kadagidi a tiempo. Maysa a nakapigpigsa nga ungor ti iyaanamong ti immay manipud karkarabukob ti kagudua milion a tattao a dumawdawat ti panangulit ti panagtokarmi.
Pudno a daytat’ nakaay-ayat a kanito, ngem daytat’ nakaad-adayo itan manipud iti nakalalagip a pasamak iti panagbiagko. Nakasarakakon ti natakkon a gameng, ti ‘maysa iti sangariwriw’ a sapul. Nupay kasta, sakbay a salaysayek dayta, palubosandak a mangilawlawag kadagiti bambanag a nangsukog ti panagbiagko.
Ti Panagbalinko a Tumutokar
Naiyanakak idi 1946 iti musikal a pamilia sadi Beaumont, Texas, ti kakaisuna nga anak ni nanangko. Ni nanangko ket maysa a pianista iti koro idiay simbaan, ket ni tatangko ti gitarista ti jazz. Di nagbayag immakar ti pamiliami idiay Oakland, California, a sadiay nangrugiak nga agsala ti tap idi agtawenak ti lima. Dua a tawen kamaudiananna, naadalko ti agpiano babaen ti panangiwanwan ni apongko a baket, a nangay-aywan kaniak kadagidiay umuna a tawtawen.
Idi agtawenak ti 11, inted kaniak ni tatangko ti gitarana ken amplifierna, ket sigagagarak a mangadal iti daytoy baro nga instrumento. Iti kamaudianan, naadalko ti agtokar ti tambor, ti klarinete, ken ti saxophone. Idi agtawenakon ti 13, addaanakon ti kabukbukodak a propesional a banda ti rock ’n’ roll a maaw-awagan The Five Riffs. Iti edad a 15, nangrugiak nga agtoktokaren kadagiti naitklabs kas paset ti Dell Graham Trio, a buklen ni nanangko nga adda iti piano, siak kas mangidadaulo ti gitara, ken maysa a tumatambor.
Iti kamaudiananna ni nanang ken siak ti nangbukel ti duo (wenno dua). Tapno maabbongan ti kaawan ti tumatambor, bambanogbogek ken kalkalbitek ti baho a kuerdas ti gitarak tapno makumpasan ti ritmona. Iti daytoy a pamay-an napatanorko ti kabukbukodan a naidumduma a panangbanogbog-ken-panangkutengteng nga istilo a panagtokar ti baho. Maysa a regular a suki nga agbuybuya ti nagsiddaaw a gapu itoy tineleponuanna ti maysa a para tokar ti plaka, a ni Sly Stone, ket pinilitna a mangdengngeg kaniak. Ti resultana ket, idi 1966, naitukon kaniak ti paset kas gitarista ti baho iti pito-piesa a bunggoy a naammuan kas Sly and the Family Stone.
Ti plakami a “Dance to the Music” ket nagbalin a nalatak iti nadumaduma a pagilian, ket nagbalinkami a kalalatakan a grupo a nangisit iti dayta a tiempo. Dadduma a hits ti daras a simmaruno, agraman ti “Hot Fun in the Summertime,” “Everyday People,” ken “Thank You for Letting Me Be Myself Again.” Sa dimtengen ti Woodstock Music Festival, a sadiay nagtokarkami a kaasibay dagiti dadduma nga internasional a nalalatak a tumutokar. Kalpasanna, nagtokarkami kadagiti 300,000 a tattao idiay Isle of Wight sadi Britania ken kadagiti 350,000 iti piesta musikal idiay Makinlaud nga Alemania.
Idi 1971 nakaawatak ti panangipangta a maibusor iti biagko. Kunada kaniak a bayat ti panagtokarko idiay Los Angeles Coliseum, siak ti paltoganda inton magtenganen ti aweng ti musika ken ti panagikkis dagiti tattao ti kangatuanna. Nagbutengak. Nupay kasta, naperdi dagiti elektroniko nga aruaten, ket ti promotor ti konsierto rimmuar ken kinanselarna ti pabuya. Nariknak a kasla bimmallaet ti Dios tapno salbaren ti biagko. Nagtarayak a mabutbuteng manipud estadium a nagsubliak idiay siled ti otelko, a sigaganat a nagimpake ket pimmanawakon iti siudad.
Daytoy nakabutbuteng a kapadasan ti nangokupado kaniak, uray idi nangbukelakon ti kabukbukodak a musikal a grupo a naawagan Graham Central Station. Ti maikadua nga album dagiti plakak iti daytoy a grupo ti nangimaldit iti abbongna kadagiti sasao a “Produced by God.” Saanko a ranta ti agbalin a manangtabbaaw, ngem dagiti sasao isarsarmingda ti riknak a siak ti insalakan ti Dios.
Ti Nagbalbaliwan ti Biagko
Idi 1973 nagam-ammokam ken ni Tina, maysa nga internasional a stewardess iti eroplano. Bayat a salsallapidenna ti buokko a preparasion kadagiti pabuya, masansan nga isarsaritak kenkuana ti pammatik iti Dios. Agarup iti daytoy a tiempo, nangrugi a makipagad-adal ti Biblia ti nanang ni Tina kadagiti Saksi ni Jehova.
Maysa nga aldaw nakita ni Tina nga aglulua ni nanangna. Agsangsangit ta awan uray maysa kadagiti annakna ti umimatang ti bautismona iti kumbension distrito dagiti Saksi ni Jehova idiay Oakland Coliseum. Inkari ni Tina a no dakkel la unay ti kaipapananna kenkuana a nakaimatang ti pamiliana, tumabunonto ni Tina iti bautismona iti Biernes.
Nagsiddaaw ni Tina iti nakita ken nangngeganna iti dayta nga aldaw ti Hulio idi 1974 a kalpasan daytoy tineleponuannak ket inallukoynak a tumabuno iti sesion ti Sabado. Ngem nabannogak unay a nagirekord iti rabii sakbayna. Iti Domingo, nagtelepono manen ni Tina ket indagadagna kaniak a tumabunoak. Nagusiusoak a makakita no aniat’ makapasiddaaw ken ni Tina, gapu itoy napanak.
Kuna ti polis a gapu ta awan ti tiketko a maipaay iti panagparada iti kumbension, saanak a makastrek iti paradaan a lote. Innayonna pay: “Dikanto met la kayat ti inka mangngegan sadiay!” Naikapisak bassit ket pimmanawak. Ngem iti kamaudianan pinanunotko a nasaysayaat dayta, nagpusiposak, ket nagsubliak. Idi makagtengak idiay Coliseum, sumagmamano laengen a minutos ti natda iti maudi a palawag.
Kas managpabuya iti kaaduan a paset ti biagko, madlawko no ania a kita ti umariwekwek. Namin-ano a darasen a napnapanak idiay Oakland Coliseum para iti dadduma a pasken, ngem daytoy ti naidumduma iti aniaman a nakitkitakon—60,000 a tattao a nagduduma ti rasada ken kasasaad ti panagbiag nga aglalaokda a sitatalna. Ti basta “pannakadlawko” iti umariwekwek ti nangkumbinsir kaniak a banag a napateg daytoy, talaga a ‘maysa iti sangariwriw’ a sapul!
Idi a panawak ti Coliseum, maysa a tin-edyer a babai, a gaput’ langak saan a narigatan a makakita a saanak a Saksi, ti immay kaniak ket impaiggemna kaniak ti libro a Kastoy la Ngatan ti Biag? Dayta la nga agpayso ti kasapulak! Idi madanonkon ti kotsek, inukagko iti panid 24 ket nakitak ti ilustrasion ti maysa a sisne, ti pawikan, maysa a puon ti kayo, ken sumagmamano a tattao. Idi maammuak a mabalin nga agbiag ti sisne iti aginggat’ 80 a tawen, a ti pawikan aginggat’ 150 a tawen, ken ti maysa a kayo iti rinibo a tawtawen, insaludsod ti libro: “Rumbeng aya ti ababa a biag ti tao?” Ti mensahe daytoy nga ilustrasion ket addaan dagus nga epektona kaniak.
Kalpasanna, nagadu ti insalsaludsodko ken ni Tina, ngem awan met ti ammona iti Biblia kas kaniak. Gapuna naikeddengmi a bisitaen ti babai a nangyadal iti nanang ni Tina. Idi pumanawkamin iti balayna, bimmaw-ingak ken ni Tina ket kinunak: “Daydiay a babai ket mangsusuitik! Awan ti kasta kasayaat! Kitaem, inton umay a lawas agbaliwton!” Ngem linawanlawas, isut’ nagtalinaed nga eksakto a parpareho, a sinungsungbatanna amin a salsaludsodmi a sikakalma nga agturong idiay Biblia.
Rinugianmi ken ni Tina ti regular a panagadal ti Biblia iti libro a Ti Kinapudno a Mangiturong iti Biag nga Awan Inggana. Di nagbayag, nupay kasta, tiempon ti panagdaliasatko a kaduak ti bunggoyko. Pinaregtadak a tumelepono kadagiti lokal a kongregasion iti tunggal maysa kadagiti adu a siudad a bisitaek iti intero nga Estados Unidos ket ikalikagumko nga adda koma mangyadal kaniak kadagiti sumarsaruno a kapitulo ti libro a Kinapudno.
Binisbisitak dagiti kongregasion manipud akinlaud a kosta agingga iti akindaya a kosta ken manipud amianan ken makintengnga a laud idiay Texas ken kadagiti umabagatan nga estado. Dagidiay nangidaulo ti panagadal ti Biblia kaniak ket naggapuda iti nadumaduma a rasa ken kasasaad ti panagbiag. Ngem sadinoman a napanak, isu met laeng ti mensahe. Nagsiddaawak unay a saanko laeng a nasarakan ti nakaskasdaaw a lokal a banag idiay Oakland Bay no di ket ti maysa nga intero a pagilian nga organisasion a pudpudno a nagkaykaysa iti naespirituan a panagtutunos.
Ti Naan-anay a Panagbalbaliw iti Biagko
Idi nagdaliasatak idiay Europa kalpasan ti panagdaliasatko ti E.U., intultuloyko ti pannakiad-adalko kadagiti Saksi sadiay. Idi makagtengak idiay Paris, tineleponuak ni Tina ket imbagak a kayatkon nga agkasarkami. Sumagmamano a lawas kalpasanna, idi Pebrero 1975, nagkasarkamin idiay Nevada. Kalpasan laeng ti lima nga aldaw a panagasawa, rinugiak manen ti panagdaliasat idiay Estados Unidos, ngem itan kimmuyog kaniakon ni Tina.
Idiay Brooklyn, Nueva York, binisitami ti internasional a hedkuarters dagiti Saksi ni Jehova. Karkarna ti kawesmi, a nakasuotkami ti nangisit nga agparis a bado nga addaan kadagiti sumilapsilap a nalabaga ken kasla pirak a dragon kadagiti saksaka ti pantalon ken kadagiti likudan ti jacketmi, a pagbabainanmi pay laeng agingga itatta no malaglagipmi dayta. Ngem trinatodakami a siaasi, ket awan nagsasao maipapan iti badbadomi.
Siak ken ni Tina ti nabautisaran iti kumbension distrito idiay Oakland idi Hulio 1975, eksakto a makatawen manipud iseserrekmi iti umuna a kumbensionmi iti isu met laeng a lugar. Ti namagbalin iti okasion nga ad-adda a makaparagsak isut’ kinapudno a dagiti dua a kakabsat a babbai ni Tina, ni Denise ken Shelia, ken ni mismo nanangko, nga aminda nangrugida met a makipagadal apaman a nakarugikami, ket naggigiddanda a nabautisaran. Sumagmamano a tawen iti kamaudiananna, ti apongko a baket, iti naganos nga edad nga 82, ket nabautisaran met.
Dagiti bambanag a maad-adalko ket nakamimminarda kadagiti abbong ti plaka iti sumagmamano nga album nga inar-aramid ti bunggoyko. Ti album ti 1976 ti napauloan Mirror a mangipakpakita iti abbongna ti retratok ken dadduma a miembro ti banda. Iti bangirna nagparangkami a nagatitiddog ti buokmi, nga addaan sunglasses (antipara a de kolor), ken dagiti uso a badbado, ngem iti bangirna ti ladawan iti espeho ti mangipakpakita kadakamin a nadalus, nga ab-ababan dagiti buokmi, ken ti nanumnumo nga estilo ti panagkawkawes.
Dagiti kanta ramanenna ti maysa a napauloan “Forever” wenno “Agnanayon.” Daytat’ naidedikar iti namnamak a makakitanto ken tatangko iti panagungar, inton ti biag nga agnanayon addanton iti sanguananmi. Dagiti sasao ti maysa kadagiti kanta ti mangisarsarming met kadagiti riknak kas kababautisar pay laeng a Saksi.
Panangtulong kadagiti Sabsabali
Nagadut’ gundawaymi a mangiranud ti pammatimi. Maysa nga organista ken tumatambor ti dimngeg ket indedikardan ti biagda ken Jehova. Dayta a tumatambor ket maysan a panglakayen ken regular payunir idiay West Hollywood Congregation.
Bayat ti panagdaliasatmi idi 1975, inkuyogko ti organistami a nangaskasaba a damdamona idiay nakabakbaknang, puraw-amin a paset ti Atlanta, Georgia. Bayat ti panagbalaybalaymi, bigla a nagsardeng dagiti kotse ti polisia, ket rimmuar dagiti polis a kayatda nga ammuen no aniat’ ar-aramidenmi sadiay. Maigiddato iti dayta, maysa a helicopter ti polisia ti nagparang met iti ngato ken immay iti batogmi sumagmamano laeng a pie iti ngato. Agparang a nakaawat dagiti polis ti report nga adda dagiti “mapagsuspetsaan a tattao” iti sangakaarrubaan, ngem idi nailawlawag ti misionmi kas saksi ni Jehova, binaybay-andakamin dagiti polis. Naisangsangayan dayta a pangrugian ti panangaskasaba para iti organistami!
Iti daytoy a panagdaliasat, a simmaruno iti bautismomi, nangaramidkami ti nagdakkelan nga audiovisual a pagpabuyaan nga addaan 4.6 metros a telon. Daytoy ti tampok ti pabuya. Kinasapulan dayta ti panangusar ti dua a dadakkel a kasla-trailer a trak ken dua a bus. Ti pabuya nga audiovisual ti mangipakpakita kadagiti nakabutbuteng a kasasaad ti lubong ken kalpasanna intudona ti solusion babaen iti Pagarian ti Dios. Dagiti slides ket ramanenna ti retretrato ti kumbension idiay Oakland Coliseum ken ti mismo a panagpabautisarmi. Daytoy ti napakuyogan ti toktokar, ket siak ti mangmangted ti komentario iti nagbabaetan dagiti kankanta.
Bayat ti naminsan a panagdaliasatmi, rimmuarak iti tay-ak ti serbisio idiay Hollywood, Florida, ket daydiay mangidadaulo ti grupo intudingnakami nga agtrabaho kadagiti ruruangan. Apaman latta, ta nangngegko ti maysa kadagiti plakak a patpatokarenda iti asideg a balay. Kimmatokak iti ruangan, ket dagiti tallo nga agtutubo a lallaki a nabartek kadagiti droga nagsiddaawda a makakita a sitatakder idiay ruanganda ti mismo a kumakanta iti kanta a dengdenggenda! Nanipud iti daydin naammuak a dua kadagitoy a lallaki ti nagbalinen a Saksi.
Idi 1979 immakarkam idiay Los Angeles iti maysa a dakkel a balay nga addaan ti swimming pool ken nataripato a minuyongan a mangtantannawag iti siudad. Nangibangonak ti kabukbukodak a 24-track recording studio iti abay dayta. Ti umuna a plaka nga inaramidko sadiay ket napauluan “One in a Million You,” a nasurok a sangamilion a kopia ti nalako. Di nagbayag kalpasanna naaddaanak ti pribilehio nga agserbi kas ministerial nga adipen, ket idi 1982, maysa a lawas laeng sakbay a maipasngay ni Latia, nga anakmi a babai, nadutokanak kas panglakayen.
Maysa a Domingo mangidadauloak ti Panagadal ti Pagwanawanan idi maysa nga agtutubo a lalaki a Hawaiiano ti simrek idiay Kingdom Hall ket miningmingannak a sisisiddaaw. Nakitkitanakon idiay Hawaii idi 1975 idi atiddog pay laeng ti buokko a managpabuya ti pop, gapuna isut’ nakellaat a makakita kaniak a nakabadon a sitatakneng ken mangidadaulo ti Panagadal ti Pagwanawanan. Nupay isut’ immakar idiay Los Angeles a panggepna ti makakuarta ti dakkel iti tay-ak ti musika, isut’ immanamong a makipagadal kaniak. Isu itan ti agserserbi iti kongregasionmi kas maysa a regular payunir.
Panamagbalin a Simple ti Estilot’ Panagbiagmi
Siak ken ni Tina sipupudno a maikunami a dakamit’ kararagsakan nanipud iseserrekmi iti amin-tiempo a ministerio kas payunir idi 1982. Ti kanayonan pay a panangpasayaat ti naespirituan nga irarang-aymi isut’ panamagbalin a simple iti estilot’ panagbiagmi. Busbusbosenmi ti 90 porsiento iti panawenmi idiay pagtaenganmi iti dua laeng a kuarto iti nagdakkelan a balay a makasapul ti serbisio dagiti hardinero ken katulongan a babbai tapno agandar a nasayaat. Saanmi a maus-usar a naan-anay ti Lincoln Town Car, ti 1955 Thunderbird, ti Cord, ti Mercedes-Benz, ti 7.6 metros a pagtaengan a parparangguyod, maysa a van, ken sumagmamano a motorsiklo. Gapuna kalpasan ti kumbension distrito idi 1985, inlakomi ti balaymi ken kaaduan kadagiti luganmi.
Aggigiankamin iti nanumo a balay, a nakita ni Tina a nalaklakana nga asikasuen bayat ti panagpaypayunirmi. Nupay agar-aramidak pay met laeng ti limitado a trabaho kas musiko, ti pudpudno a ragsakko itan ket um-umay manipud panagserserbi kas payunir ken pannakakita a rumangrang-ay iti naespirituan ti balasitangmi a ni Latia. Isut’ nangikeddeng kadagiti natibker a kalat agpapan pay kinaganusna ken masansan a sasawenna ti tiempo inton maisimbolonanto metten ti dedikasionna ken ni Jehova.
Maysa pay a bendision nga il-iliwek isut’ pannakakitanto manen ken nanangko babaen iti panagungar ken maibaga kenkuana amin dagiti pasamak nanipud ipapatayna a matalek kas regular payunir idi Abril 1987. Wen, imbes a maragsakan unay babaen ti panangparparagsak kadagiti ginasut a ribo a managayat ti musika, itan dakdakkel a pannakapnek ti magunggun-odak babaen ti panangaramid iti aginggat’ kabaelak nga agtulnog kadagiti sasao ti salmista: “Idaydayawyo ni Jah, dakayo nga il-ili! Kantaanyo ni Jehova iti baro a kanta, ken iti pannakaidaydayawna iti tallaong dagiti sasanto.” (Salmo 149:1)—Kas insalaysay ni Larry Graham.
[Ladawan iti panid 13]
Ditoy piesta ti Woodstock, nagtokarak iti imatang ti kagudua milion a tattao
[Credit Line]
John Dominis, LIFE MAGAZINE © Time Inc.
[Ladawan iti panid 15]
Kaduak ti asawak ken anakko