Panangmatmat iti Lubong
Kagura dagiti Obispo dagiti Pananglapped
Dagiti obispo a Romano Katoliko idiay Estados Unidos itultuloyda ti makidangadang a maipaay iti ad-adu a wayawaya a mangipatarus kadagiti sursuro ti iglesia a maipaay kadagiti Americano a Katoliko. Iti kaudian a panagsasarita, ti National Conference of Catholic Bishops ti nangbotos iti 205 kontra 59 a di mangawat iti naisingasing a policy paper iti Vaticano a mangpakapuy iti autoridadda nga agtignay kas maysa a grupo. Inkeddengda a “masapul a dayta ket masukatan iti sabali a plano.” Maysa nga obispo ti nangipadis iti singasing ti Vaticano iti “maysa a kotse a nausar a saanen a matarimaan, kasano man ti kaadu ti gastosen a kuarta iti dayta.”
Mammapatay a Ginggined
Kalpasan iti ngangngani 20 a tawtawen, dagiti opisiales nga Insik impanayagda iti publiko a ti maysa a ginggined a ti rukodna iti Richter scale ket 7.7 ti nanggunggon iti makin-abagatan a Probinsia ti Yunnan idi 1970 ket pinapatayna ti agarup sangapulo a ribo a tattao. Ti impormasion naipalgak idi kinorehirda ti bilang dagiti natay iti maysa a ginggined iti dayta met laeng a lugar idi napalabas a Nobiembre 6, isu a nangdangran kadagiti 4,015 a tattao ken nangibati kadagiti 300,000 a tattao nga awan ti pagtaenganna. Ti narebisar a bilang dagiti natay a maipaay iti ginggined idi 1988 ket 730 a tattao, bimmaba iti 938.
Awan Darana a Transplants
Maysa a nabiit pay a panagadal ti nakasarak a dagiti immawat iti panangimula iti bato a saan nga immawat iti panangiyalison iti dara sakbay ti panangopera addaanda ti panagandar ti organo a kas met laeng kadagiti pasiente nga immawat iti panangiyalison. Dagiti managsirarak idiay University of Minnesota impadisna dagiti Saksi ni Jehova, a nagkedked iti panangiyalison iti dara a maipaay iti narelihiusuan a rason, iti maysa a pagibasaran a grupo dagiti saan a Saksi ni Jehova a nakaawat kadagiti bato agraman ti panangiyalison. Dagiti nasarakanda ket naipablaak idi Hunio 1988 a bilang iti Transplantation.
Napeggad ti Pannakilugan
Nupay no dagiti mannakilugan nalaka laeng ti bayadanda a kuarta, adda ti nailinged a gastos a mabalin a saanda a makuenta—ti biagda! Sigun iti polis nga Aleman, 57 a mannakilugan, lallaki ken babbai, ti napapatay idiay Pederal a Republika ti Alemania idi nagbaetan ti 1980 ken 1987. Ti sabali pay a 40 “ngangngani dida nalisian ti panangikagumaan a pannakapapatay,” kuna ti pagiwarnak nga Aleman a Frankfurter Allgemeine Zeitung. Ti pannakilugan ket napeggad nga aramid.
Naranggas a Paglinglingayan
Ti maysa a lawas a panangiprograma iti telebision idiay Francia ti nangipaay iti 670 a panangpapatay, 15 a panangrames, 27 a panangtutuok, ken 20 nga eksena iti sekso. “Inaldaw a dagiti [managbuya iti telebision] nasaksianda dagiti ad-adu a panangpapatay ken panangraut ngem iti maar-aramid iti siudad a kas iti Paris iti maysa a tawen,” kuna ti linawas a Pranses a pagiwarnak a Le Point. Ania dagiti pagbanagan iti panagbuya kadagita a kinaranggas? Maysa nga opisial ti polis ti nagkomento: “No napagsaludsodan, dagiti manangrames ti masansan a masdaaw a ti panangrames ket iparparit ti linteg. Kadagiti dadduma a pamay-an ti telebision ti mangluklukat iti pamay-an ti panangpanunot kadagita a bambanag a kas inaldaw a paspaset ti panagbiag.”
Mangusar ti Kompiuter nga ‘Apo iti Hades’
Dagiti ladladawan iti Enma, ti diosa a Hapones a mangiturturay iti Hades ken mangipatpato no dagiti tattao ket nasayaatda wenno dakesda, ket saanna a mabutbuteng dagiti ubbing a Hapones tapno agtulnog a kas idi. Ngarud, maysa a padi idiay Tokyo planona ti mangusar iti kompiuter tapno pagbalinen nga ad-adda a nakabutbuteng ti Enma idiay Hojoin Temple. Ti Enma, a 3.5 metros ti katayagna, ket mabalinen nga agtignay no mangisingit iti sinsilio ket maysa kadagiti 12 a karkararag ti napili. Ti nauyong a nalabaga a rupana ket kellaat nga agsilnag, ket gumluong a mangiyimtuod ti salsaludsod a kas iti, “Maibagayo kadi a dikay pulos nagul-ulbod? Pulos kadi a dikay nangpampanunot iti dakes maipapan kadagiti dadduma . . . ?” Inanamaen ti padi a dagiti salsaludsod ni Enma ti mangtignayto kadagiti tattao a mangparang-ay iti personalidadda.
“Train Surfing”
Dagiti agtutubo idiay Rio de Janeiro, Brazil, innaladan ti maysa a makapapatay a kabbaro nga ay-ayam: ti “train surfing.” Gapu ta dida kabaelan ti ag-“surfing” iti baybay, agsapulda iti ragsak babaen iti panagtakderda iti nakaparpartak a tren. Ti aramid masansan nga agbanag iti panagbekkel. Bayat a dagiti paandaren ti koriente a tren agtarayda iti kapartak nga agingga iti 120 kilometros iti kada oras, dagiti surfers masansan a mapurosda wenno makorienteda kadagiti kable ti koriente. Iti uneg ti 18-bulan, agarup 200 ti napapatay, a dagiti 500 a sabsabali pay ti nasugatan. Ti prosecutor iti Estado pabasolenna ti implasion ken dagiti sosial a parparikut iti di panangikankano dagiti agtutubo iti peggad ti “ay-ayamda.” Umanamong ti natayan nga ama: “Agsagaba iti kasta unay dagiti taga Brazil nga agtutubo, dida makita ti rason nga agbiag.”
Malapdan nga Ipapatay
Ti kangrunaan a makagapu iti mabalin a malapdan nga ipapatay idiay Britania ket isu ti tabako ken ti alkohol, kuna ti hepe ti medikal nga opisial a maipaay iti gobierno ti Britania, ni Sir Donald Acheson. Ti nabiit pay a nairuar a reportna nga, On the State of the Public Health for the Year 1987, ipakaammona met dagiti awan gawayna a biktima dagitoy dua a peggad—ti di pay naipasngay iti aanakan, dagiti saan a mannigarilio a makalang-ab iti asuk manipud kadagiti dadduma a tattao, ken dagiti biktima dagiti nabartek a panagmammaneho.
Awan Inaduanna
Nupay adu a Rumangrang-ay a Pagpagilian ti makidangdangadang iti iyaadu ti populasion, “ti iyaadu ti naipasngay idiay Australia bimmaba iti 11 a por siento iti baba ti zero nga irarang-ay iti populasion idi napan a tawen,” kuna ti The Sydney Morning Herald. Ania ti kaipapanan dayta? Dayta kaipapananna a “ti populasion ti Australia ket napartak ti panaglakayda ket bumassit” no saan a gapu iti iyaakar, kuna ti Herald. Sigun iti report, dagiti estadistika a maipaay iti napalabas a 12 a tawtawen impakitana a ti kapartak ti panagpasngay iti Australia ket adayo a nababbaba ngem ti ipapatay. Ti umad-adu a pagannayasan kadagiti babbai nga itantan ti panaganak tapno makapagtrabahoda a maipaay iti namaterialan a sanikua ket naisitar a kas maysa a makagapu iti panagbaba iti kaadu ti maipasngay.
Polusion iti Uneg
Dagiti nasayaat ti pannakapapudotna a pagtaengan ket mangipapaayda iti kangrunaan a parikut iti salun-at. Ti rason? Serraanda dagiti makarugit a bambanag iti uneg, kuna ti diseniador ti patakder a taga Canada ken managsirarak iti aglawlaw. Kunaenna a “dagiti pagdalus, bangbanglo, pangpabanglo ti angin, pagdisimpektar, pagpasileng, paglampaso ken pagpigket mabalin a pataudenda ti panaggagatel iti kudil,” kuna ti The Toronto Star. Ni Dr. William Chodirker, kangrunaan nga immunologo ken agserserbi a maipaay iti allergy idiay University Hospital idiay Londres, Ontario, kunana nga agarup 15 porsiento iti populasion ti agsagaba manipud iti allergy kadagiti bambanag iti uneg ti pagtaengan. Itudona ti angkit a kas ti gagangay unay a parparikut iti medisina a tignayen dagiti bambanag iti pagtaengan. Kadagiti di mastrek ti angin, nasayaat ti pannakapapudotna a pagtaengan, ti sistema ti pagpapudot ken pagpalammiis isirkulona dagiti makarugit a bambanag ken pakaruenna ti parikut.
Kumarkaro ti Rabies
Pito laeng a pagpagilian ditoy lubong ti nagtalinaed nga awanan ti rabies, ipadamag ti The Independent iti Londres. Lima ti adda iti Northern Hemisphere (Britania, ti Republika iti Ireland, Sweden, Iceland, ken ti mainland Norway) ken dua (Australia ken New Zealand) ti adda iti Southern Hemisphere. Nupay kasta, dagiti nabiit pay nga iruruar ti sakit ti nangtignay kadagiti autoridad iti Scandinavia a mangikabil iti pagilianda iti ngatuen ti Arctic Circle iti naan-anay a panagsipsiput tapno lapdan ti panagsaknap ti sakit. Ti rabies ket gagangayen kadagiti luglugar iti intero nga Arctic, agraman ti Greenland, Siberia, ken Alaska. Nupay dagiti taraken nga an-animal ken dagiti reindeer ket nalawag a saanda pay a naapektaran, dagiti red foxes, polar foes, mink, ken wolverines ket biktima ida ti agsaksaknap a sakit.
Mangraut a Dudon
“Ti kadadaksan a saplit ti dudon iti lubong” iti kakapat ti siglo ket dumandanonen iti makin-amianan nga Africa, a mangdaddadael iti aniaman a mulmula a madalananna, ipadamag ti The Economist iti Inglatera. Naggapu iti Ethiopia tallo a tawenen iti napalabas, ti rimsua a dudon pagpegpeggadennan ti 65 a pagpagilian. Ti UN Food and Agriculture Organization pattapattaenna a ti saplit agtultuloyto iti sabali pay a dua a tawen sakbay ti pannakapasardengna. Gapu iti kinarawetda, ti umakar a dudon iti disierto kabaelanna nga ibusen ti inaldaw a taraon a kas ti bukodna a kadagsen. Gapuna, ti 1 kuadrado kilometro a paset iti pangen, a naglaon iti agarup 500 a dudon, “kanenda ti inaldaw a taraon a kas ti kanen ti maysa a bario iti 500 a tattao iti makatawen,” kuna ti The Economist.