Panangtimbeng iti Panagsikog​—Siasinot’ Mangikeddeng? Dakayo wenno ti Iglesia?

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! iti España

“TI MAYSA nga ubing ket maysa nga anghel nga impaay ti Dios. No ad-adu ti anakmo, ad-adu ti pammaneknek a ti Dios bembendisionannakayo ken us-usarennakayo a maipaay iti dayagna.”

Dagitoy a sasao ti lokal a padi ti parokia immukuok a naimbag ken ni Joaquim. Isut’ awanan iti trabaho. Isu ken ti asawana, ni Lourdes, addaandan iti innem nga annak. Kasano a mabiagda pay ti sabali? Dagiti panagkedkedna ti pinaulimek ti pakdaar a: “Ti panangliklik iti panagnginaw ket basol. Mailaksidka no aramidem dayta!” Situtulnog, impasngay ni Lourdes dagiti sangapulo pay nga annak, nupay masapul nga ibturan daytoy a napanglaw a Portuguese a pamilia ti rigat iti kinapanglaw.

Ti padi ket ul-ulitenna laeng ti kangrunaan a sursuro a Katoliko, a ti panagasawa masapul a nabunga ket tunggal agasawa masapul a “situtulokda unay a mangabrasa kadagiti annak” a mabalin a dumteng. Nupay kasta, kadagiti nabiit pay a tawtawen adu a Katoliko ti mangiyeb-ebkas iti panagduadua maipapan iti opisial a pagalagadan ti iglesia maipapan iti daytoy a banag.

Maysa a Pranses a Katoliko nga ina iti sangapulo kinunana: “Para kaniak, ti sursuro ti Romano Katoliko ket saan a praktikal itatta kadagiti gagangay nga agtutubo nga agasawa nga agtarigagay nga agbiag a naasawaan sigun iti imatang ti Dios!” Kasta met laeng ti rikna nga inyebkas ni Kitty Parker manipud California: “Inkeddeng ti asawak ken siak a pilien ti panangtimbeng ti panagsikog kalpasan ti nawatiwat a panagsarita, panagbasbasa ken panagkarkararag. Daytat’ immuna nga isisiasimi iti iglesia.” Ni Judy Ford iti Paignton, Inglatera, mariknana a “ti pangngeddeng masapul nga aramiden ti maseknan a pamilia, a di agbuteng iti pannakatubngar manipud iti Iglesia.”

Adu a napasnek a Katoliko ti mangim-imtuod iti bagbagida: ‘Iti daytoy a panawen iti aglablabes a populasion, nasaknap a kinapanglaw, ken ti umad-adu nga il-ili dagiti kalkalapaw, ti kadi koma iglesia ti mangikeddeng no umiso wenno di umiso ti espesipiko a pamay-an ti panangtimbeng ti panagsikog?’ Siasino koma ti imdengan ti maysa a Katoliko? Ti papa, ti kura paruko, wenno ti konsiensiana?

Saan Laeng a Maika-20-Siglo nga Isyu

Dagiti nagannak nabayagen a sinapsapulda dagiti praktikal a pamay-an a manglimitar iti bilang dagiti annakda. Iti nasuroken a dua ribo a tawtawen a napalabas, sinarita ni Aristotle ti kinapateg iti panangtimbeng iti iyaadu ti populasion tapno pabassitenna ti panagsaknap iti kinapanglaw. Tuktukoyenna ti dadduma a pamay-an ti panangtimbeng iti panagsikog a nalatak idi kaaldawanna. Kadagiti adu a dagdaga ti aramid a mangitantan iti panangpusot iti sumagmamano a tawen nakatulong met a nangipababa iti kasansan ti panagpasngay. Nupay kasta, maysa kadagiti gagangay unay a porma iti panangtimbeng iti populasion, a maar-armid pay laeng kadagiti dadduma a pagilian itatta, isu ti panangpapatay kadagiti maladaga. Ti di kaykayat nga anak, masansan maysa a babai, ket awan asi a mapapatay.

Kadagiti nabiit pay a tawtawen, gapu iti naparang-ayen a panangaywan iti salun-at, ti gagangay nga ina kadagiti dadduma a pagilian nga Africano addaan iti agingga iti walo nga annak. No ti kaadu ti annak idiay India (ngangngani lima nga annak iti tunggal ina) agtultuloy iti agdama a kasasaadna, dayta a pagilian maaddaanton iti populasion a ngangngani maysa a bilion bayat ti panaglabas ti siglo.

Adu kadagitoy a dumakdakkel a pampamilia ti mapmapan kadagiti awanen ti panginanamaan a nakapuspuseken a dadakkel a siudad iti Third World, kas iti Calcutta ken Mexico City. Ti naud-udi mabalin a maaddaan iti manipud 26 milion agingga iti 36 milion a tattao inton tawen 2000. Kas banagna, ti kaaduan kadagitoy a napanglaw a nasnasion aramidenda ti dadduma a porma iti panagplano iti pamilia.

Kabayatanna, iti adu a pagpagilian iti Laud, a sadiay dagiti klinika iti panagplano ti pamilia ket nasaknapen, bimmassiten iti kasta unay ti panagpasngay. Dagiti pamay-an ti pananglapped iti panagsikog us-usarenen ti kaaduan nga agasawa, aniaman ti relihionda. Dagiti ig-iglesia a Protestante kaaduanna ipabiangda ti parikut iti panangtimbeng iti panagsikog iti konsiensia dagiti agasawa a maseknan. Nupay kasta, idi 1930, ni Papa Pio XI pinagbalinna a pormal ti agdama nga opisial a sasaaden ti Katoliko, isu a pinatalgedan ni Papa Paulo VI ken impaganetget ti agdama a papa, ni Juan Paulo II.

Parikut dagiti Napasnek a Katoliko

Kasano a mailawlawag ti opisial a pagalagadan a Katoliko maipapan iti panangtimbeng iti panagsikog? Iti simple a panangisao, dayta kunaenna a dagiti laeng “gagangay” a pamay-an ti panangtimbeng ti panagsikog ti maanamongan. Ti “gagangay” a pamay-an ket dineskribir ni Papa Juan Paulo II a kas “panangawat kadagiti ritmo iti kinabunga ti tao ken iturong . . . ti panagbalin a nagannak sigun kadagitoy a ritmo.” Dadduma a porma ti pananglapped iti panagsikog ket maiparit.

Nalawag, adu a Katoliko ti makasarak a ti pamay-an a ritmo ket saan a praktikal. Gapuna, maobligarda a mangpili iti idiktar ti konsiensiada wenno ti doktrina ti iglesiada. Iti kaaduan a Makinlaud a pagpagilian, dagiti praktikal a Katoliko agannayasda a manglabsing iti bilin ti papa, uray no didan inus-usig ti kararuada. Pudno daytoy uray pay kadagiti pagpagilian a kaaduanna ti Katoliko.

Inlawlawag ti maysa a padi a Pranses: ‘Ti panangisaad iti nakangatngato a pagalagadan, saan a kas linteg, ngem iti naan-anay a kaipapanan, agturong iti kaadda iti agpareho nga ig-iglesia: Iti maysa a dasig isu dagidiay a mangipasdek iti linteg ken ti minoridad a mangtungpal. Iti sabali a dasig, isu ti kaaduan a mangaramid ti inggat’ kabaelenda wenno mangikeddeng pay a mangdominar kadagitoy a naririkut a prinsipio.’ Idiay España nasurok a 60 porsiento ti di mangikankano kadagiti sursuro iti iglesia maipapan iti panangtimbeng ti panagsikog uray pay nasurok a kagudua kadagitoy ti mangibilang kadagiti bagbagida a kas Katoliko. Idiay Italia ti nabiit pay a panagsaludsod impamatmatna a nakurkurang a 2 porsiento ti piho a mangitunos iti bagbagida iti opisial a sasaaden ti iglesia.

Daytoy a nagdakkelan a pagdumaan iti isursuro ti iglesia ken ti kaaduan nga ar-aramiden dagiti Katoliko ket saanen a nakaskasdaaw gapu kadagiti nagduduma a kapanunotan nga inyebkas dagiti obispo, papadi, ken dagiti teologo maipapan iti daytoy a parikut. Nupay no dagiti sasao ti papa ket nalawag, adu a nangangato ti saadna a tattao ti iglesia saan a nalawag ti pannakaawatda iti banag, a dadduma ti sipapanayag a mangbusor pay iti opisial a sursuro. Kabayatanna, dagiti lokal a papadi, a masapul a mangbalakad kadagiti agasawa, masansan a saanda a mangaramid kadagiti moral a pangngeddeng maipapan iti daytoy. Gapuna ti kangrunaan a parikut ket, Addada kadi sigurado a nadiosan a pannursuro a mainaig iti panangtimbeng iti panagsikog?

Ania ti Panangmatmat ti Biblia?

Dagidiay a bumusor iti pananglapped iti panagsikog masansan nga isitarda ti pammilin ti Biblia a naited kada Adan ken Eva: “Agbungakayo ket agadukayo, ket punuenyo ti daga.” (Genesis 1:28, Douay) Nupay kasta, kas napaliiw ti Españot a mannurat a ni Ricardo Lezcano: “Kasla maisuppiat ti panangiyaplikar kadagiti 4 bilion a tattao ti isu met laeng a pormula a naiyaplikar laeng kadagiti dua a nagnaed iti planeta.” Daytoy a bilin ket nalawag a mainaig iti naisangsangayan a kasasaad nga adda iti dayta a tiempo.

Awan ti masarakan a pannakaisalaysay ti Biblia iti panangtimbeng iti panagsikog. Nupay no kondenaren ti Biblia ti seksual nga imoralidad, dayta dina isuro a ti laeng panagpaadu ti mamagbalin a legal iti panagdenna ti agasawa. (Idiligyo iti Proverbio 5:15-20; 1 Corinto 7:2, 3.) Maipapan itoy a banag, ngarud, kas kadagiti dadduma nga awan ti Nainkasuratan a panangiwanwan, tunggal agasawa masapul a mangikeddengda a maitunos iti konsiensiada. Ti panangipasdek iti personal a pagalagadan iti naimbag ken dakes ket “panaglablabes iti addan a nailanad.”​—1 Corinto 4:6, The New American Bible, maysa a patarus a Katoliko.

Daytoy dina kaipapanan a tunggal porma iti pananglapped iti panagsikog ket maawat iti imatang ti Dios. Nalawag ti panangibaga ti Biblia nga ipatpateg ti Dios ti biag ti di pay naipasngay ket makitana ti bagina a di pay nabukel. (Salmo 139:13-16; Jeremias 1:5) Iti sidong ti Linteg Mosaico, uray pay ti maysa a di ingagara a namataud iti ipapatay ti di pay naipasngay ket mapatawan iti nadagsen a dusa. (Exodo 21:22, 23) Ngarud, manipud iti panangmatmat ti Dios, matubngar ti aborsion, ken kasta met ti aniaman a sabali a pamay-an wenno panangagas a mangkettel iti biag kalpasan ti pannakainginaw.a

Gapuna, ti basta pinatin dagiti adu a napasnek a Katoliko​—a ti panagplano ti pamilia ket nasaysayaat a maipabiang iti tunggal agasawa​—isu ti nalawag nga ipamatmat ti Biblia.

Ni Joaquim, ti Portuguese nga ama a nadakamat a nasaksakbay, nakagteng iti kasta a konklusion kalpasan ti personal a pannakapadas kadagiti pakarigatan ken sakit ti nakem iti panangsurot iti doktrina a Katoliko maipapan iti panangtimbeng ti panagsikog. Rinugianna ti nagsukimat iti Biblia tapno ikeddengna no dagiti dadduma a sursuro iti iglesia ket basta “bilbilin [laeng] dagiti tattao” imbes a “ti bilin ti Dios.”​—Mateo 15:3, 9, Dy.

Itan, kas maysa a Saksi ni Jehova, ikagkagumaannan a suroten saan a ti idiktar dagiti tattao, no di ket, dagidiay idiktar ni Jesu-Kristo. (1 Corinto 2:16) Apay a dikay mangaramid iti umasping a panangsukimat? Dagiti Saksi ni Jehova iti lugaryo maay-ayodanto a tumulong kadakayo.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 24]

Agsusuppiat a Timtimek

◼ Humanae Vitae (Encyclical of Pope Paul VI, 1968). Ti aramid ti agasawa masapul a “naan-anay a natauan, interamente ken naan-anay a silulukat iti baro a biag.”

◼ Pope Juan Paul II. “Ti pananglapped iti panagsikog, a nainkalintegan a maipato, ket naan-anay a maiparit, ta iti aniaman a rason, pulos a di maikalintegan. Ti panangpanunot wenno panagsao iti naiduma kaiyariganna a kunkunaen a mabalin nga addadanto kasasaad a nainkalinteganton ti saan a mangbigbig iti Dios a kas Dios.”

◼ Español a kardinal Narcisso Jubany Arnau. “[Pudno a] nadagsen a basol ti ingagara a panangliklik iti kinabunga.”

◼ Dagiti obispo a Pranses a Katoliko iti suratda iti kongregasion (1986). “Idiktar ti nakaugalianen a kinasirib ti panangikeddeng no ania ti kapapatgan a rebbengen iti imatang ti Dios iti daytoy a partikular a kaso. Ti agasawa masapul nga ikeddengda kalpasan ti napaut a panangpampanunot.”

◼ Katoliko a teologo Charles Curran. Kalpasan ti 1968 a surat ti papa maipapan iti panangtimbeng iti panagsikog, ni Curran ken dadduma a 600 a de adal a Katoliko ken propesional iti iglesia nangipaulogda iti sao a nangiwaragawag a dagiti agasawa ‘nainkalintegan ti panangsurotda iti konsiensiada.’

◼ Maysa a lakayen a Pranses a padi. “Ti iglesia ipilitna ti agsao kadagiti termino a mangpukaw iti panamati iti dayta. . . . Itultuloyna ti mangipaulog kadagiti nainget a linteg a narigat a matungpal.”