“Extraterrestrials”—Nabayagen nga Arapaap

DAGITI moderno-aldaw a mannurat iti science-fiction saanda nga inimbento ti kapanunotan nga adda dagiti extraterrestrials. Agarup 23 a siglon iti napalabas, maysa a Griego a pilosopo a managan Metrodorus ti nangisuro nga imposible ti maymaysa laeng a napagnaedan a lubong a kas maysa a dakkel a tay-ak nga addaan iti maymaysa laeng a baribar a mais. Ni Lucretius, maysa a Romano a dumadaniw idi umuna a siglo K.K.P., ti nagsurat a “kadagiti dadduma a paset iti law-ang addada dadduma a daga ken dagiti nadumaduma a rasa ti tao.”

Daytoy a sursuro, a maawagan ti adu a lubong, saan nga anamongan ti Kakristianuan iti adun a siglo. Ngem manipud 1700 agingga iti umuna a paset ti siglotayo, kaaduan nga edukado a tattao, agraman dagiti kalalatakan a sientista iti historia, natibker ti panamatida nga adda biag kadagiti dadduma a lubong. Kinapudnona, maysa nga edukador iti agtengnga nga 1800 ti kasta unay ti pannakaatakena idi pinadasna ti mangisurat iti maysa a diario a mangilibak iti doktrina.

Kasla magagaran a mamati dagiti tattao kadagiti extraterrestrials, uray maibatay laeng iti sangkabassit a pammaneknek. Idi 1835 insurat ti maysa a reporter iti diario a nakasarak dagiti astronomo ti biag idiay bulan. Insuratna a dagiti karkarna nga animal, dagiti naisangsangayan a mulmula, ken uray pay dagiti babassit a tattao a nagpayak, nga agtayabtayab ken makita nga agsensenias, ket nakita amin iti maysa a teleskopio! Adut’ nangbasa iti diariona. Adut’ nagtultuloy a namati iti estoria uray pay idi naibutaktak dayta a maysa a panangallilaw.

Manginanama met dagiti sientista. Idi arinunos ti 1800’s, nakumbinsir ti astronomo a ni Percival Lowell a makitana ti maysa a narikut a sistema dagiti kanal iti rabaw ti planeta a Mars. Inyaramidanna ida ti detaliado a mapa ken nangisurat kadagiti liblibro maipapan iti sibilisasion a nangibangon kadakuada. Idiay Francia, ti Academy of Sciences sigsiguraduenna nga adda biag idiay Mars ta nangitukon iti gunggona iti umuna a tao a makisarita iti aniaman nga extraterrestrials malaksid dagiti agnanaed iti Mars.

Dadduma ti nangisingasing kadagiti naisangsangayan a gakat a makisarita kadagiti parsua kadagiti asideg a lubong, a kas iti panangsindi kadagiti dadakkel nga uram iti Disierto ti Sahara agingga iti panangimula kadagiti geometrikal ti itsurana a kabakiran a lumasat iti Siberia. Idi 1899 maysa nga imbentor nga Americano ti nangibangon iti maysa nga antena nga addaan iti bola a suer iti tuktok ket nangipatulod kadagiti nabibileg nga elektrikal a kilap a mangipaay iti senias kadagiti taga Mars. Nagamak dagiti tattao, ket nagsilnag ti lawag iti 50 kilometros iti aglawlaw, ngem awan ti sungbat manipud iti Mars.

Napnuan ti Namnama

Nupay no baro ti teknolohia iti panangsapsapul itatta iti biag kadagiti dadduma a lubong, adda banag a di nagbalbaliw: Manginanama pay laeng dagiti sientista a saan nga agmaymaysa ti sangatauan iti uniberso. Kas insurat ti astronomo a ni Otto Wöhrbach iti Aleman a diario a Nürnberger Nachrichten: “Dandani awan ti sientista a mangad-adal iti pisikal a lubong a di mangibaga iti wen no mapagsaludsodan no addada extraterrestrial a biag.” Ni Gene Bylinsky, autor iti Life in Darwin’s Universe, kastoy ti kunana: “Addanto aldaw manipud itatta, no mapapati dagiti astronomo iti radio, maysanto a pagilasinan manipud kadagiti bituen ti agraniag a lumasat iti di maipagpagarup a law-ang a mangipatingga iti kinalidaytayo iti uniberso.”

Apay a sigurado unay dagiti sientista nga adda biag kadagiti dadduma a lubong? Mangrugi ti pananginanamada kadagiti bituen. Nakaad-aduda—binilion ti adda iti galaksitayo. Ngarud mangrugin ti panangipagarup. Sigurado, adu kadagidiay a bitbituen ti addaan met kadagiti planeta a mangrikrikos kadakuada, ket mabalin a timmaud ti biag iti dadduma kadagidiay a lubong. No suroten dayta a panagrason, impagarup dagiti astronomo nga addada manipud rinibo agingga iti minilion a sibilisadion iti mismo a galaksitayo!

Napateg Kadi Dayta?

Aniat’ pakaidumaanna no adda biag wenno awan iti ruar ti Daga? Bueno, marikna dagiti sientista nga aniaman ti sungbat addaan iti kasta unay nga epekto iti natauan a pamilia. Kunaenda a ti pannakaammo a datdatayo iti uniberso isuronanto ti sangatauan a mangipateg iti biag ditoy gaput’ kinanaisangsangayanna. Iti kasumbangirna, kuna ti maysa a mabigbigbig a sientista a ti sabali a sibilisasion ket mabalin a minimilion a tawen a narangrang-ay ngem ti sibilisasiontayo ket mabalin nga iramanda ti adu a kinasiribda kadatayo. Mabalin a suruandatayo a mangagas kadagiti saksakittayo, mangipatingga iti polusion, gubat, ken ti panagbisin. Mabalin nga ipakitada pay no kasano ti panangparmek iti ipapatay!

Awanen ti sakit, gubat, ipapatay—dayta a kitat’ namnama napateg iti nariribuk a tiempotayo. Awan duadua a napateg met kadakayo. Mabalin nga umanamongkayo, nupay kasta, a nasaysayaat ti awan a pulos ti namnamana ngem ti agpannuray iti ulbod a namnama. Napateg ti panangsapultayo, ngarud, no pudno ti namnama dagiti sientista no kunaenda a ti uniberso aduan kadagiti napagnaedan a lubong.

[Blurb iti panid 5]

Pudno aya ti namnama dagiti sientista no kunaenda a ti uniberso aduan kadagiti napagnaedan a lubong?