No Di Matengngel Dagiti Wara

KITAENYO ti aglawlaw ti pagtaenganyo. Masekepankayo aya gapu kadagiti wara? Mabainankayo aya no ti maysa a gayyem masiripna ti uneg ti klosetyo? Marigatankayo aya a mangsapul kadagiti espisipiko a banag gapu ta naiseksek iti lansad dagiti nabunton a naurnong a sanikua? No kasta, dikay agmaymaysa.

“Napaneknekanen a ‘managidulinak,’” kuna ni Ralph. Kuna pay ni Leon: “Malmalmesak kadagiti kawes, diario, liblibro a naurnongko iti nasurok a 15 años.” “Ti laeng panangpanunot iti panangdalus iti dayta bannogennak sakbay a makarugiak,” insennaay ti sabali pay a biktima iti wara.

Dadduma nga ubbing dumakkelda iti maysa a nawara nga aglawlaw. Kuna ti maysa kadagita a tao: “Agingga iti malagipko, kankanayon a pakdaarak dagiti tattao no aniat’ namnamaenda iti damo pay laeng nga iyaayda iti balaymi. Ibagak kadakuada nga OK ti panangyakarda iti bambanag tapno adda mapagtugawanda.” Uray pay dagiti nataengan mabalin nga agkedkedda a mangawis iti sinoman iti ruar ti pamilia a bumisita ta saan a presentable ti balay.

Masansan di mabigbig dagiti tattao no kasano a nakaurnongdan kadagiti bambanag agingga a mapasanguandan iti iyaakar. No ti maysa awan ti kanayon a programana a mangtengngel iti wara, ti iyaakar ad-adu pay a tiempo ti busbosenna—ken nangina.

Ngem para kadagiti adu, ti panangdalus iti wara saan laeng a basta panangibelleng kadagiti bambanag. Adu a lapped ti masapul a maparmek nga umuna.

Apay a Di Basta Maibelleng?

Iti sumagmamano a tiempo, ti sikologo a ni Lynda W. Warren ken ti clinical social worker a Jonnae C. Ostrom impagarupda nga amin dagiti managwara ket nataengan a tattao, a nakalasat iti depression idi 1930’s. Ti panagurnong, pagarupenda, “ket maysa a mammano ken di makadangran nga inanamaen a mapasamak.” Nupay kasta, kalpasan ti panangadal iti dayta a banag, impadamagda: “Nasdaawkami a makaammo iti ubbing a kaputotan dagiti pack rats, a naipasngay nabayag pay kalpasan ti 1930s. . . . Itan mamatikami a ti kasta a kababalin ket gagangayen ket, nangnangruna no daytat’ nakalablabesen, mabalin a pataudenna dagiti parikut kadagiti pack rats ken dagidiay a nasinged kadakuada.”a

Kasano kakaro ti magtengan dayta? “Ni Ostrom nakitanan dagiti nagsina nga agasawa gapu iti wara,” kuna ti magasin a Health. Dadduma a tattao agturongda kadagiti propesional a manangbalakad maipaay iti tulong. Kinapudnona, ti magasin a Health awaganna ti panangbalakad iti personal a panagurnos a kas “rumangrang-ay a tay-ak a dagiti agserserbi mabalin nga agsingirda iti agingga iti $1,000 [E.U.] iti inaldaw a mangaramid iti kankanayon a paar-aramid dagiti innatayo kadatayo: panangdalus iti kuartotayo.”

Mabalin nga awan ti parikutyo a kas ti kinakaro dayta. Kaskasdi, mabalin a masarakanyo a narigat a parmeken dagiti sumaganad a lapped nga adda iti baet dagiti mapagduaduaan a banag ken ti basuraan:

◻ Mabalin a kasapulanto iti masanguanan. (“Nasaysayaat nga idulin dayta ngem ti agbabawinto kamaudiananna.”)

◻ Adda sentimental a pategna. (“Inted ni Iket Mary daytoy kaniak.”)

◻ Addanto pategna. (“Mabalin nga addanto pakausaranna iti umay nga aldaw.”)

◻ Awan ti perdina. (“Napintas pay laeng daytoy nga ibelleng.”)

Ti resulta? Kuna ti Psychology Today: “Umadu nga umadu ti alikamen ken kasta met ti parikut a pataudenna.”

Gapuna kasano a matengngelyo ti wara?

No Sadinot’ Pangrugian

Idi napagsaludsodan no kasanot’ riknana no maysa a bagio ti dumteng ket dadaelenna amin malaksid iti sumagmamano a sanikua, kinuna ti maysa a babai: “Ti mariknak iti kapanunotan a mapukaw ti isuamin ket bang-ar—mawayawayaanak iti amin a warak nga awan ti pakadanagan a mangpili ken mangidian iti sanikua.” Daytoy iyilustrarna laeng a ti panangpili ken panangidian ket mabalin a karit.

“Dagiti managwara addaanda ti dua a parikut,” kuna ti konsultant a ni Daralee Schulman. “Ti alikamen nga addan iti balay ken ti umayto pay.” Imbes a dalusan, isingasingna ti panangbusbos iti 15 minutos iti inaldaw a mangurnos iti maysa a lugar iti maminsan. Daytoy ket ad-adda nga epektibo a pamay-an ti panangtaming iti wara iti uneg ti pagtaenganyo. Ngem ti ngay “alikamen a dumteng”?

Sakbay ti pananggatangyo iti aniaman a banag iti pagtaenganyo, imtuodenyo ti bagiyo: ‘Pudno aya a kasapulak dayta? Sadino ti pangikabilak iti dayta?’ Usarekto aya dayta? Ni Daralee Schulman kunaenna a babaen ti panangimtuod kadagita a salsaludsod, “75 porsiento iti alikamen nga iserrekyo iti balayyo, dikayto usaren.”

Idiay hedkuarter iti Watch Tower Society ken sanga nga opisinana, dagiti agnaed sadiay mainanama a salimetmetanda dagiti kuartoda nga awan ti warana ken limitaran ti bilang dagiti pangarkos a bambanag iti rabaw ti tunggal muebles wenno shelf iti dua wenno tallo. Daytoy palakaenna ti panagdalus ken ad-adda a makaay-ayo a buyaen. Dagiti papel, magasin, liblibro, bag ti libro, instrumento ti musika, alikamen a pagay-ayam, kawes, plato, ken dadduma pay a bambanag ket saan a mabaybay-an a nakawara. Kinapudnona, awan ti mabaybay-an iti daplat ti kuarto malaksid no muebles dayta. Daytoy pudno a modelo iti asinoman a mangayat a mangparang-ay iti aglawlaw nga awan ti warana.

Saan a Makita—Ket Adda iti Kloset

“Iti maysa laeng nga aldaw, madalusakon ti apartmenko,” kuna ni Joan, “ngem dagiti kloset kankanayon a didigra.” Daddumat’ mangusar iti kloset a lugar a pagibasuraan, basta iyakar laeng ti wara iti lugar a di makita. Ti parikut kumaro bayat nga umad-adu ti maikabil iti lugar nga agtalinaed ti kalawana.

Ti kadi klosetyo masapul a maikkatan kadagiti naurnong a warana? Isingasing ti magasin a Good Housekeeping: “Magun-odan dagiti sistema ti panangurnos iti kloset kadagiti nadumaduma a materiales ken alikamen a mabalin a maibagay iti aniaman a lugar. Mangusar iti maysa a mangparmek iti kurang a pagidulinan iti balayyo.” Gapuna dikay aramiden ti klosetyo a pagikabilan kadagiti basura. Taginayonenyo dayta a naurnos.

Natimbeng a Panangmatmat kadagiti Sanikua

“Dagiti sanikuak ti mangiparangarang kaniak, paset ida ti kinataok,” kinuna ti maysa a babai. “Dagiti alahasko ti liwliwak,” kuna pay ti sabali. “Basta pagay-ayatko dagiti singsing ken kuentasko.” Ngem ti sabali a babai kasta unay ti panangbusorna a kunaenna: “Kastoyak—daytoy ti kinataok ket dikay maibelleng dayta!”

Maisupadi iti dayta, kinuna ni Jesu-Kristo: “Ti biag ti tao di mapatalged babaen iti sanikuana, uray no adaan ti ad-adu ngem ti kasapulanna.”—Lucas 12:15, The Jerusalem Bible.

Gapuna paregtaen ti Biblia ti natimbeng a panangmatmat iti sanikua ti maysa. Makatulong met iti kinaurnos, a pagbalinen daytoy a kasapulan kadagidiay agserbi kas panglakayen iti kongregasion.—1 Timoteo 3:2.

Apay a dikay rugian nga iyaplikar ti dadduma a singasing nga adda iti ngato iti maysa a lugar a mail-iletankayo iti pagtaenganyo? Babaen iti inaldaw a panangikagumaan ken ti natimbeng a panangmatmat iti sanikuayo, mabalin a tenglen ti wara.

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 22, 23]

Panangpili ken Panangibelleng

Ti sumaganad isut’ dadduma a makatulong a singasing maipapan kadagiti espisipiko a bambanag a nalaka laeng a mangipaay iti wara iti pagtaenganyo no dikay naannad.

Babasaen: Marigatankayo aya a mangibelleng kadagiti daanen a magasin wenno diario? Nalaka kadi a maawis ti matayo iti maysa a paulo, a mangiturong iti panangikunayo iti bagiyo: ‘Basaekto daytoy iti maysa nga aldaw’? Imbes nga idulinyo ti intero a magasin wenno diario, kartibenyo ti artikulo a makapainteres ket ikabilyo iti folder a namarkaan iti “Basaento.” No diyo mabasa dayta iti kalalainganna a kabayag ti tiempo—nalabit sumagmamano a lawas—ibellengyon.

Kawes: Ti kadi wardrobe yo umadu nga umadu iti tinawen, ngem dikay met isusuot ti kagudua dagiti kawesyo? Daddumat’ mangibaga iti bagida: “Napintas daytoy kaniak—no kumuttongak iti sangapulo a libra.” Daytoy agbalin a lisisensiayo a mangidulin iti aniaman ken ti isuamin iti klosetyo. Tapno malapdan ti nakaad-adu a kawes, no adda diyo isusuot iti interon a tawen, ikabilyo dayta iti maysa a kahon a markaanyo iti “Pagduaduaan” wenno basta reserba maipaay iti temporario a panggep a mangidulin iti kawes a dikay pay naikeddeng no idulinyo wenno ibellengyo. Kalpasanna, no di pay laeng maisuot kalpasan ti ababa a tiempo, ipadawatyon wenno ibellengyo dayta.

Sursurat: Ibellengyo dagiti sursurat iti inaldaw. Dagiti personal a sursurat ken dadduma a sursurat a kayatyo nga idulin masapul a maisalansan iti espisipiko a lugar. Mabalin nga adda folderyo para iti binulan a panangisalansan ket ibellengyo dagiti nagyanna kalpasan iti makatawen tapno adda lugar dagiti sursurat iti baro a bulan. Ti prinsipio ket, salansanen, saan nga urnongen. No makaawatkayo iti adu nga adbertismen a surat, ikeddengyo a dagus no kasapulanyonto dayta. No saan, ibellengyo dayta. No agduadua, ikabilyo iti kahon a “Pagduaduaan” iti makalawas. No di masapul iti dayta a tiempo, ibellengyo.