Dagiti Gangannaet—Apay Umakarda?

“NARIGAT a panunoten dagiti peggad a sangsanguenmi kadagiti rumangrang-ay a pagilian . . . ken dagiti rigat a sanguenmi ditoy inakaranmi nga ikagumaanmi ti agballigi ken mangsuportar kadagiti pamiliami idiay pagilianmi.” Kastat’ insurat ni Elizabeth, maysa nga immakar nga Africana, iti editor ti magasin a National Geographic. Dagiti sasaona ipalgakda ti kangrunaan a rason no apay a minilion a tattao ti sitatallugod a mangpanaw kadagiti kakabagianda tapno mangrugi iti baro a biag iti ganganaet a pagilian.

Siempre, tunggal immakar adda bukodna a rason no apay nga immakar. Dadduma, kas ti babai a nadakamat iti ngato, mabalin nga immakar tapno malisianna ti narigat a kasasaad ti panagbiag iti pagilian a naggapuanna. Iti librona a Population, Migration, and Urbanization in Africa, ilawlawag ni William Hance dagiti bambanag a kas iti sakit, peste ti insekto, saan a nadam-eg a daga, tikag, pannakalayus, bisin, gubat, ken panagriringgor dagiti tribo kas dagiti kangrunaan a makagapu iti ipapanaw ti kaaduan manipud idiay Africa. Dadduma a paset ti daga nga addaan iti umarngi a nakalkaldaang a kasasaad agbalinda met a pagtaudan dagiti adu nga umakar a tattao.

Nupay kasta, inlasin dagiti sosiologo ti tarigagay nga aglisi kadagiti mangirurumen a kasasaad ti panagbiag kas paset laeng ti rason iti iyaakar itatta.

Mangiduron-Mangguyod nga Epekto

Ti pakaawisan nga agturong kadagiti pagilian a mangitukon iti nasaysayaat a gundaway iti biag ket maysa met a pakatignayan nga umakar. Daytoy, agraman ti tarigagay a malisian ti dakes a kasasaad, pataudenna ti mangiduron-mangguyod nga epekto. Dagiti rigat iti lugarda a mismo makaiduron ket dagiti gundaway iti gangannaet a daga mangguyod, wenno mangallukoy ti maysa a tao nga umakar. Alaenyo a pangarigan ni Nguyen Van Tue, maysa a gagangay a nagkamang a Vietnamese idiay Japan. Nupay no nagsagaba iti kasta unay bayat ti panangsarangetna ti kinagangannaetna, inamin ni Nguyen: “Mapnekak. Kaduak ti pamiliak ket sibibiagkami amin ken nasalun-at iti maysa a pagilian nga addaan wayawaya ken tagtagiragsakenmi ti talna.”

Ti pangawis ti ekonomia isut’ maysa kadagiti kapipigsaan a mangparegta iti yaakar. Iti panangisalaysayna ti komunidad nga Italiano iti maysa nga ili nga Ingles, kuna ti autor a ni John Brown iti librona a The Un-melting Pot: “Kankanayon a ti kangrunaan a panggep isut’ panagsapul ti kuarta.” Innayonna pay nga inaramidda daytoy babaen ti panagtrabahoda a “sigagaget ken sisasayaat.” No sukimaten ti maysa ti kasta unay a nagdumaan ti sueldo kadagiti nagduduma a pagilian, mainanama nga umakar dagiti tao. Iti panagkomentona maipapan kadagiti trabahador a Mexicano idiay Estados Unidos, ipalgak ti National Geographic a “ti maysa nga oras a panagtrabaho iti abagatan iti beddeng [ti E.U.] mangipaay kakalima inggat’ iti kakasangapulo iti sueldo nga awatenna idiay Estados Unidos.”

Ti Panangguyod ti Pamilia ken Gagayyem

Siempre, adut’ umakar tapno as-asidegda iti pamilia ken gagayyem nga immun-unan nga immakar. Adu a Soviet a Judio, kas pangarigan, ti immakar idiay Israel agsipud ta mariknada a natalgedda no aduda. Daddumat’ sisasagana pay a makigasanggasat iti sininasina ti riribuk a West Bank iti Israel.

Ti pammaregta dagiti gagayyem ken kakabagian allukoyenna dagiti adu nga umakar. Nairekomendar ti Australia kadagiti adu a mainanama nga umakar. Itan dandani 22 porsiento iti populasionna ti naiyanak a gangannaet.

Idi simmarungkar a naggaput’ Estados Unidos, imbaga ti immakar a taga Barbados iti gayyemna: “Mabalin a nagsayaaten ti kasasaadmo ditoy Barbados,” ngem imbagana nga “agsaysayang . . . ti tiempo” ti gayyemna nga agtalinaed iti isla. Adu a tawen kalpasanna, inamin ti gayyemna a dagitoy a sasao ti nangimula ti bin-i ti di pannakapnek, a kamaudiananna nakagapu iti yaakarna.

Daksanggasat ta, masansan a ti laeng pangnamnamaan a paset ti ladawan ti naiparang kadagiti mainanama nga umakar. Kinuna ni Ron, maysa nga agtutubo a lalaki nga immakar idiay Canada tapno malisianna ti kumarkaro a riribuk idiay Sud Africa: “Dagiti gagayyem ken kakabagian agannayasda a mangibaga kenka kadagiti amin a nagimbag a bambanag . . . ket kaawatan a lisianda dagiti negatibo a bambanag.”

Aniaman ti nakatignayan iti yaakar, kaaduanna, kasta unay ti panagsagaba ti gangannaet. Bayat a maawatanda a naimbag ti naan-anay a kaipapanan ti yaakar, nabileg ti tarigagay dagiti dadduma nga agawid. Gapuna, kasano a makabagay ti gangannaet iti baro nga aglawlawna bayat ti panangsarangetna iti iliwna, pannakaisina iti pamilia, pannakaiduma ti kultura, naiduma a pagsasao, ken adu pay a mainaig a parparikut?

[Blurb iti panid 6]

Ti pangawis ti ekonomia isut’ maysa kadagiti kapipigsaan a mangparegta iti yaakar

[Blurb iti panid 6]

“Mapnekak. Kaduak ti pamiliak ket sibibiagkami amin ken nasalun-at iti maysa a pagilian nga addaan wayawaya ken tagtagiragsakenmi ti talna.”—Maysa a taga Vietnam nga adda idiay Japan

[Blurb iti panid 7]

No sukimaten ti maysa ti kasta unay a nagdumaan ti sueldo kadagiti

nagduduma a pagilian, mainanama nga umakar dagiti tao

[Ladawan iti panid 7]

Para iti baro nga immakar, kasla nakaskasdaaw ken narigat dagiti isuamin a banag