Ti Kadaanan a Teknolohia—Pagsidsiddaawan Itatta
“TI ILI ti Turfan, nga adda iti maysa kadagiti natikag, di pulos a mapagnaedan a paset ti daga, kanayon a nalangto dagiti mulana, gapu iti teknolohia a 2,000 a tawen ti kabayagnan,” kastat’ impadamag ti The Globe and Mail ti Toronto, Canada.
Ti Turfan ket pagaammo saan laeng a kas nadagaang a siudad ti Tsina no di ket kas maysa kadagiti kabaraan ken katikagan a disso ditoy daga. Ti agarup 180,000 a populasionna ket agnanaed iti makin-amianan a pingir ti Tanap ti Turfan, a paset ti Disierto ti Takla Makan. Awan a pulos ti tudo, ket gapu iti nabara unay a panniempona, ti arbis ket agalingasaw a dagus sakbay nga agdisso iti daga. Kabayatan ti kalgaw, masansan a ti temperatura ket dumanon iti 54 degrees Celcius no addaka iti linong.
Ngem, adda dadakkel ken babassit a kayo a nanglikmot iti Turfan, ket sinaknapanda ti agarup 3,200 nga ektaria. Dagitoy ti mangsalaknib kadagiti umili iti kanayon a panagalipugpog ti darat iti aglikmut ti ili. Mangrugi dagiti alipugpog idiay Disierto ti Takla Makan ket mangitayabda iti nawadwad unay a darat nga umdas a manggabur kadagiti patakder ken narukbos a tay-ak. Gapuna, salakniban dagiti dadakkel ken babassit a kayo ti baresbes ti siudad maibusor kadagiti makadadael a puersa ti disierto.
Nupay di makaay-ayo ti aglikmut gapu kadagiti alipugpog ken nabara unay a panniempona, narang-ay ti Turfan kas sentro ti agrikultura. Addaan nawadwad ken nadumaduma a taraon, kas iti dates, ubas, melon, granada, peras, apricot, mansanas, tarong, sibuyas, ken trigo ken dadduma pay a bukbukel, agraman ti kasayaatan ti amuratna a kapas ti Tsina. Nabayagen a nalatak ti Turfan gapu iti kalidad ken kinanadumaduma dagiti apitna. Narang-ay daytoy a nadam-eg nga ili iti rinibon a tawen.
Ania daytoy 2,000 a tawen ti kabayagnan a teknolohia a naballigi unay iti laksid ti di makaay-ayo nga aglawlaw? Kuna ti The Globe and Mail nga utang ti siudad ti panagballigina iti “kadaanan a sistema ti irigasion a maysa kadagiti kasayaatan ken manayon a gapuanan ti inhinieria ti sangatauan.” Kuna pay ti diario: “Ti palimed ti kinarang-ayna ket gaput’ nakaskasdaaw-pannakadisenioda nga usok ti irigasion ken bubbubon—a maaw-awagan iti lokal a pagsasao ti Uigur kas karez—a pagayusan ti danum manipud iti naabbongan-yelo a kabambantayan ti Tian Shan, 80 a kilometro [50 milion] iti amianan a laud.” Mabalin a maabbatan ti danum sakbay a madanonna ti kanal iti siudad no awan dagiti ginasut nga usok a mangbukel iti irigasion iti uneg ti daga.
Nabayag idin a nakaaramid dagiti Uigur iti bukodda nga irigasion, ket umasping met iti dayta ti inusar dagiti immuna a Persiano. Kuna ti The Encyclopædia Britannica: “Nakapataud dagiti Persiano iti paggapuan ti danum iti uneg ti daga babaen ti panagaramidda iti usok, wenno kanats, kadagiti turod, a ginasgasut a pie ti kaunegda manipud iti rabaw, ken naun-uneg pay ngem iti 12 a milia (19 a kilometro).” Pudno unay, daytoy daan a teknolohia ket pagsidsiddaawan uray ita, gaput’ panangpadanumna iti maysa kadagiti kadagaangan, ken katikagan a disso iti daga.
Nupay ti daan ken baro a teknolohia mapagbalinda dagiti disierto a napintas a hardin, iti asideg unayen a masanguanan, babaen iti gobierno ti Pagarianna, pagsabongento ni Jehova ti isuamin a disierto ditoy daga, a mangparagsak iti natauan a pamilia. Kuna ti mammadtona: “Ti let-ang ken ti namaga a daga naragsakdanto, ket ti tay-ak a langalang agragrag-onto, ken agsabongto a kas iti rosas. Isu agsabongto iti nawadwad, ken agrag-onto a buyogen pay ti ragsak ken kankanta. Ti dayag ti Libano maitedto kenkuana, ti kinadeggang ti Carmelo ken Saron. Makitadanto ti kinadayag ni Jehova, ti kinadaeg ti Diostayo.”—Isaias 35:1, 2.