Ti Imbestigasion ti Canada iti “Namulitan a Dara”

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Canada

UMAD-ADU a biktima ti namulitan a dara idiay Canada ti matmatay gapu iti AIDS. Apay nga umad-adu? Nasurok a sangaribu a taga Canada ti naakaran iti virus ti AIDS manipud “namulitan a dara” ken produkto ti dara idi dekada ’80. Dagitoy a makapadanag a kinapudno ti nangtignay iti gobierno pederal a mangipasdek iti Commission of Inquiry on the Blood System in Canada. Ti panangimbestigar iti publiko ti mangikeddeng iti kinatalged ti sistema ti dara iti Canada.

Natudingan ti maysa kadagiti mapagraraeman unay a senior judge iti pagilian kas komisioner ti imbestigasion. Mangang-angay ti komision kadagiti pannakabista iti intero a Canada. Nangrugi dagiti bista idiay Toronto idi Pebrero 14, 1994, ket natudingan ni Honorable Mr. Justice Horace Krever ti Ontario Court of Appeal a mangireport kadagiti natakuatanna iti las-ud ti naikeddeng a tiempo ken mangisingasing kadagiti pangpasayaat.

Nagapelar iti hues ti maysa a naulila nga ina a natay ti anakna iti AIDS gapu iti namulitan a dara: “Pinapatayda ti anakko ket ti la naganabko isu daytoy nga imbestigasion. Pangngaasiyo ta ipategyo dayta.” Kayatna unay a makita a maipatungpal ti naannad nga imbestigasion tapno maaramid dagiti nasken nga addang a pangliklik kadagiti peggad a mainaig iti pannakayalison ti dara. Saan la nga isu ti ina a natayan iti anakna gapu iti namulitan a dara. Nangngegan ti komision ti makasair-puso a testimonia maipapan itoy a trahedia a nanggudas ti biag ti adu a taga Canada.

Impadamag dagiti paulo ti damdamag iti Globe and Mail ti Toronto: “Pungtot, Lulua Bayat nga Ibaga Dagiti Biktima ti Mainaig-Dara a Pagamkan”; “Ti Imbestigasion iti Dara Denggenna Dagiti Makapaseggar a Testimonia”; “Naibinsabinsa ti Kinaignorante Dagiti Doktor”; ken “Impadamag ti Imbestigasion iti Dara a Minatmatan Dagiti Opisial a Bassiusit ti Peggad ti AIDS.”

Kinuna dagiti biktima a nakaala iti HIV manipud dara a saanda a napakdaaran maipapan kadagiti peggad. Iti sumagmamano a kaso, dida pay ketdi ammo a nayalisonanda iti dara agingga idi naammuanda a naakaranda gayamen iti virus ti AIDS.

Maysa a tin-edyer nga addaan AIDS ti nakaala iti HIV manipud iti pannakayalison ti dara kabayatan ti operasion nga open-heart idi tallo pay laeng ti tawenna. Nagusar kadagiti produkto ti dara ti maysa a lalaki a positibo iti HIV nga addaan iti saan a grabe a hemophilia sakbay iti 1984 idi agay-ay-ayam pay laeng iti hockey. Binalbaliwanna koma ti estilo ti panagbiagna no naammuanna dagiti peggad. Nayalisonan ti maysa nga ina iti namulitan-HIV a dara idi 1985, ket ita isuna, ni lakayna, ken ti uppat-tawenna a balasitangna ti naakaran.

Adda makasair-puso a testimonia ti tattao a naakaran manipud maysa laeng wenno dua nga unit ti dara. “Tapno sumayaat laeng ti kolorna,” sipapait a kinuna ti maysa a babai iti pannakayalison a nakaakaran ni lakayna iti HIV. Ita, isut’ addaan metten iti virus.

Bayat nga umad-adu a saksi ti mangpaneknek, naiturong ti atension iti sabali a trahedia nga adu ti apektaranna​—hepatitis manipud dara. Sigun iti The Globe and Mail, mapattapatta nga “agingga iti 1,000 a taga Canada ti matay iti tinawen iti hepatitis C.” Kuna pay ti periodiko nga “agingga iti kagudua kadakuada ti mabalin a naakaran iti sakit manipud pannakayalison ti dara.”

Imbaga ti maysa a lalaki no kasano a naakaran iti hepatitis C manipud iti pannakayalison ti dara kabayatan ti pannakaopera ti bukotna idi 1961. Kalpasan ti pannakaoperana, nagbalin a regular a managidonar iti dara. Natakuatanna idi 1993 nga adda cirrhosis ti dalemna. “Kasano ngayen dagiti tattao nga immawat iti dara nga indonarko kadagidi amin a tawen a diak ammo nga adda kastoy a sakitko?” inyimtuodna iti imbestigasion.

Dimngeg a naimbag ni Justice Krever iti nasurok a sangagasut a taga Canada a ti biagda ket dinadael ti HIV ken dadduma a trahedia maigapu kadagiti namulitan a dara. Pinaneknekan dagiti eksperto iti medisina nga imposible a pagbalinen a naan-anay a natalged ti suplay ti dara manipud iti pannakayakar ti sakit ken dadduma a peggad. Binigbigda dagiti serioso a peggad ken di umiso a panagaramat a mainaig iti dara. Pinaneknekan ni Dr. J. Brian McSheffrey, medikal a direktor ti serbisio a panangyalison iti dara iti rehion, nga iturongna ti atension iti parikut babaen iti panagkunana kadagiti palawagna: “No kasapulan a mangyalisonka [kas maysa a doktor], kamali la ketdi ti aramidem a diagnosis wenno kamali ti panangagasmo.”

Adda dagiti pammabasol a mainaig iti politika ken sinnalisal kadagidiay awagan ti komite ti gobierno a “dagiti kangrunaan a partido nga addaan paset” iti $250-milion-iti-kada-tawen a sistema ti suplay ti dara iti Canada. Kasta unay ti pannakababalaw ti Red Cross ken dagiti ahensia ti gobierno. Kasla awan ti mapabasol iti narikut a sistema ti dara iti nasion.

Matarigagayan Unay a Panagsupadi

Maisupadi iti makapaupay a pammaneknek, naidatag ti naragragsak a report ken ni Justice Krever idi Mayo 25, 1994, idiay Regina Saskatchewan. Imbaga ni William J. Hall, agtawen iti 75 a lalaki nga addaan nakaro a hemophilia, no kasano a sibaballigi a tinamingna ti kasasaadna babaen iti pannakaaramat dagiti kasandi ti produkto ti dara. Sa awan AIDS-na. Kas maysa a Saksi ni Jehova, liniklikan ni Mr. Hall ti dara ken dagiti produkto ti dara maigapu iti narelihiosuan a konsiensiana.​—Kitaenyo ti kahon iti panid 22.

Adu pay ti maipaay nga impormasion. Impawayway ti gobierno ti imbestigasionna agingga iti arinunos ti 1995. Addanto ngarud panawen ti komision a mangusig kadagiti epektibo a panangagas a di mangusar iti dara iti rinibu a pasiente nga adulto ken ubbing a Saksi ni Jehova. Dagitoy a pagpilian ket agaplikar met iti dadduma pay a pasiente.

Adda eksperto nga ebidensia dagiti doktor a mangus-usar kadagita a kasandi a mairanudda iti komision. Kinuna ni Dr. Mark Boyd ti McGill University iti The Medical Post idi 1993: “Talaga nga adda rumbeng a pagyamanantayo kadagiti Saksi ni Jehova agsipud ta naiparangda kadatayo iti pamay-an a makapagballigitayo uray awan mayalison a dara.” Kinuna ti maysa a komision ti presidente iti E.U. idi 1988: “Ti kasisiguraduan nga addang a panglapped no maipapan iti suplay ti dara isut’ pulos a di panangyalison iti pasiente iti dara ti sabsabali, no mabalbabalin.” Babaen iti panagtulnogda iti linteg ti Dios nga “itultuloyyo ti umadayo . . . iti dara,” nabendisionan dagiti Saksi ni Jehova iti “kasisiguraduan nga addang” maibusor iti namulitan a dara ken dadduma a peggad ti pannakayalison ti dara.​—Aramid 15:20, 29.

Kasapulan ti Edukasion

Nakalkaldaang ta saan a napakaammuan ti kaaduan a biktima ti pannakayalison ti namulitan a dara maipapan kadagiti kasandi a nanglapped koma iti trahediada. Saan a naikkan dagiti pasiente iti pagpilian a nainsiriban a pammalubos (informed consent)​—nga awaten dagiti peggad ti dara wenno usaren dagiti nataltalged a kasandi.

Ipalgak ti ebidensia iti saklang ti komision a nasken a maisuro dagiti doktor ken ti publiko maipapan kadagiti kasandi ti mayalison a dara. Adda dakkel a naitulong ti kasta nga imbestigasion ti nangato a turay ti gobierno iti Canada. Dagiti singasing ni Justice Krever ket makaisagana iti wagas a mangpapardas kadagiti kasapulan a panagbalbaliw iti kababalin ken edukasion iti medisina ti Canada maipapan iti pannakaalagad ti panangyalison. Dagiti matakuatan ti Commission of Inquiry ket paginteresanto ti isuamin a mayat a mangliklik kadagiti peggad a kakuykuyog dagiti panangyalison ti dara.

[Kahon iti panid 22]

NATAMING TI HEMOPHILIA NGA AWAN TI DARA

Imbaga ni William J. Hall ti Nipawin, Saskatchewan, iti komision no kasano ken no apay a tinamingna ti nakaro a hemophilia-na nga awan dagiti produkto ti dara. Adtoy ti sumagmamano a salaysayna manipud kadagiti naisurat a testimoniana iti korte:

◻ “Naammuan dagiti nagannakko nga addaanak iti hemophilia idi naminsan a limteg ti ramay ti sakak agingga iti patongko, ket na-diagnose dayta dagiti doktor kas hemophilia. . . . Siguro maysa idi ti tawenko.”

◻ “Pulos a diak pay nangipapauneg iti dara wenno aniaman a produkto ti dara. . . . Maikontra dayta iti narelihiosuan a patpatiek a mangipauneg iti dara agsipud ta patiek a sagrado dayta.”

◻ Ti sumaganad isut’ nasaona maipapan iti kabsatna nga addaan met iti hemophilia: “Saankam nga agpada iti pammati [relihion], isu a nagpayalison iti dara ket natay gapu iti hepatitis.”

◻ Maipapan iti duodenal ulcer idi 1962: “Kinuna ti doktor a, no diak agusar iti dara, matayak. . . . Naagasanak a naimbag [nga awan dara] idiay ospital.” Nakontrol ti panagpadara.

◻ Maipapan iti operasion idi 1971 tapno maisubli ti nablo a patong: “Basta naannad daydi nga operasion nga awanan dara. . . . Naballigi ti operasion.” Idi agangay, impakita dagiti naulit-ulit a pannakasukimat ti dara nga awan Factor VIII (clotting factor) iti darana.

◻ No kasano ti panangtamingna: “Kinaannad . . . , iti estilo ti panagbiag.” Inramanna ti panagdieta, panaginana, panagehersisio, ken naannad a panangagas kadagiti letteg, sugat, ken panagpadara.

◻ “Patiek ti panag-relax ken ti panangmennamenna iti naimbag a bambanag nga impaay ti Dios kadatayo ken ti pananglipat kadagiti pakadanagantayo. Agparang a dakkel ti maitulong daytoy.”

Ni William Hall ket agtawenen iti 76 ken maysa a Saksi ni Jehova.

[Ladawan iti panid 20]

Ni Justice Horace Krever, ti mangidadaulo iti komision

[Credit Line]

CANPRESS PHOTO SERVICE (RYAN REMIROZ)

[Ladawan iti panid 21]

Nagdaliasat da William ken Margaret Hall iti 370 kilometro tapno dumatag iti saklang ti Commission of Inquiry