Osteoporosis—Ti Sakit a ‘Narasi a Tulang’
“Ti osteoporosis ket maysa a kasasaad a nagbassit dagiti tisyu ti tulang ta nakalaklakada a mablo uray mapuersa la bassit. Ti tao nga agsakit iti osteoporosis mabalin a mablo ti pungupunguan wenno patongna no matumba iti yelo wenno matukkol ti paragpagna no maarakup a nakair-irut. . . . Kinapudnona, mabalin a bassit unay ti tisyu ti tulang ta mablo ti duri ti maysa a tao babaen laeng ti panangtengngelna iti bagina.”—“Osteoporosis—A Guide to Prevention & Treatment,” nga insurat ni John F. Aloia, M.D.
AGSAGSAGABAKAYO kadi iti osteoporosis? Daytoy sakit nga iyiingpis ti tulang gagangay kadagiti babbai a nalpasen a nag-menopause. Ngem, mabalin a mapasamak met kadagiti ubbing pay a babbai ken kadagiti lallaki. Sigun iti U.S. National Institutes of Health, ti osteoporosis apektaranna ti “15-20 milion nga indibidual idiay Estados Unidos.” Tunggal tawen idiay Estados Unidos, ti osteoporosis ti pakaigapuan iti agarup 1.3 a milion a pannakabullo dagiti lallakayen nga agedad iti 45 ken laklakay pay. Ti magasto iti daytoy iti tinawen ket $3.8 bilion.
Ilawlawag ti Health Tips, maysa a publikasion ti California Medical Education and Research Foundation: “Nupay dagiti sintoma ti osteoporosis ad-adda a madlaw iti kinalakayen, ti panagrukop dagiti tulang aktual a mangrugi iti edad a 30-40 sakbay a mapasamak ti damo a pannakabullo. Kalpasan ti edad a 35 agpada a mangrugin nga umingpis ti tulang ti lallaki ken babbai. Bayat a lumaglag-an ken uming-ingpis dagiti tulang, nalaklaka a mabullo ken mabaybayag nga agimbag agsipud ta ti bagi saanen a kas idi ti kapartakna nga agpataud iti baro a tulang. Saan nga ammo ti eksakto a pakaigapuan ti osteoporosis, ngem ti kurang a calcium ken bitamina D iti taraon, bimmassit nga estrogen kadagiti babbai ken ti di umdas nga ehersisio mabalin met a pakaigapuanna.”
Kuna ti libro nga Understanding Your Body—Every Women’s Guide to a Lifetime of Health a maysa kadagiti kadawyan a sintoma a mainaig iti menopause isu ti panagrukop ti tulang. Kunana: “Ti osteoporosis, literal nga aragaag a tultulang, ket gagangayen ken nakaro nga an-annayen dagiti babbai kalpasan ti menopause.”
Kuna ti panagsirarak a mabalin a lapdan ken agasan ti osteoporosis. Maysa a pamay-an a manglapped isu ti panangsiput a ti bagi addaan husto a kaadu ti calcium agraman ti bitamina D, a nasken tapno maagsep ti calcium. Maysa pay a pamay-an a panglapped isu ti regular nga ehersisio a pannagna wenno panag-jogging.
Kinuna ni Dr. Carol E. Goodman iti Geriatrics: “Maipatungpal koma ti panangatur iti postura ken dagiti makapabileg nga ehersisio—ket masapul a naingettayo a mangtungpal kadagitoy a kas ti panagtomartayo iti agas. Ti modelo a programa ti ehersisio para iti lakayen a pasiente nga addaan osteoporosis mabalin a nalaka a maawatan, nalaka a tuladen, ken natalged.”
Nupay di mapaimbag ti osteoporosis, adda dagiti baro nga agas nga agpaay iti dayta. Kasta met, nalabit malapdan dayta babaen iti umiso a taraon, umdas nga ehersisio, ken para iti dadduma, ti theraphy a panangsukat iti hormone. Tapno talaga nga epektibo, masapul a maaramid dagitoy nga addang sakbay a mangrugi nga agrukop ti tulang ken masapul a maitultuloy iti intero a panagbiag.
[Kahon iti panid 17]
Salaknib a Maibusor iti Osteoporosis
1. Calcium
2. Bitamina D
3. Silnag ti init
4. Nasayaat a postura
5. Panangannad iti bukot
6. Ehersisio
7. Di panagsigarilio
[Kahon iti panid 17]
Calcium Kadagiti Gagangay a Taraon
Calcium iti Taraon (miligramo)
Awan tabana a gatas, 1 a tasa 300
Cheddar cheese, 1-pulgada kubiko 130
Yogurt, 1 tasa 300
Baka, manok, ikan, 170 gramo 30-80
De-lata a salmon, 85 gramo 170
Tinapay, binukel, innapuy, 1 tasa 20-50
Tokua (soybean curd), 100 gramo 150
Almonds, 1/2 tasa 160
Walnuts, 1/2 tasa 50
Broccoli, 1 lip-ak 150
Spinach, 1 tasa 200
Bulong ti turnip, 1 tasa 250
Dadduma a nateng, 1 tasa 40-80
Apricots, nabilag, 1 tasa 100
Dates, napakebbet, 1 tasa 100
Rhubarb, 1 tasa 200
Dadduma pay a prutas, 1 tasa 20-70
Naggapu iti Understanding Your Body, nga insurat ni Felicia Stewart, Gary Stewart, Felicia Guest, ken Robert Hatcher, panid 596.
[Kahon iti panid 17]
Dadduma a Bambanag a Pakaigapuan ti Osteoporosis
Dagiti Tinawid
Kinababai
Saan a kinangisit
Taga makin-amianan a Europa ti kaputotam
Kinapudaw
Kinarapis
Kinabassit (157 centimetro wenno basbassit pay)
Estilo ti Panagbiag
Panagbilag iti init, kurang a tallo nga oras iti makalawas
Bassit ti maipauneg a calcium
Adu ti maipauneg a caffeine ken/wenno phosphate
Tomtomaren nga Agas
Dagiti antacid nga addaan aluminum
Thyroid wenno levothyroxine
Steroid (cortisone)
Dilantin (napaut a panagtomar)
Furosemide (pagpaisbo)
Saksakit
Nasapa a panag-menopause
Amenorrhea (saan a panagkadawyan)
Anorexia nervosa
Hyperthyroidism (sobra a thyroid)
Sakit ti bekkel wenno bato
Diabetes
Kinakurang ti lactase (di kayat iti gatas)
Bowel disease (colitis, ileitis)
Alkoholismo
Pannakaidalit wenno di pannakagaraw a napapaut ngem tallo a lawas
Rheumatoid arthritis