Osteoporosis—Di Madmadlaw a Sakit

Ti 19 anyos a ni Anna ket umim-imbagen iti sakitna nga anorexia nervosa (sakit a nainaig iti pannangan) idi bigla a naglusdoy gapu iti nakaro a sakit ti bukotna. Natukkol ti dua a paset ti durina isu a naksayan iti dua a pulgada ti katayagna. Osteoporosis ti makagapu iti dayta.

“NARUKOP a tulang” ti literal a kaipapanan ti “osteoporosis.” Naawagan kas di madmadlaw a sakit ta masansan nga awan dagiti sintoma ti panagrukop dagiti tulang agingga a nakarasrasin dagita nga uray la matukkol wenno maparpar no mapuersa, madungpar, wenno matumba ti maysa. Masansan a dagiti tulang iti patong, paragpag, duri, wenno pungupunguan ti matukkol. Ipagarup dagiti tattao a dagiti nakapsut ken babbaket laeng ti agsakit iti osteoporosis. Ngem ipakita ti kapadasan ni Anna a maapektaran met uray dagiti ubbing.

Mamagpeggad Unay iti Salun-at

Sigun iti International Osteoporosis Foundation, “adda matukkolan iti tulang gapu iti osteoporosis kada 30 a segundo iti European Union.” Iti met Estados Unidos, 10 milion a tattao ti addaan ti osteoporosis, ken 34 milion pay ti agpegpeggad gapu iti nalag-an a tulangda. Kanayonanna, impadamag ti U.S. National Institutes of Health a “1 iti kada 2 a babbai ken 1 iti kada 4 a lallaki nga agtawen iti 50 ken nasursurok pay ti matukkolan iti tulang gapu iti osteoporosis,” ken umad-adu dagita a bilang.

Kuna ti Bulletin of the World Health Organization nga iti sumaganad a 50 a tawen, manamnama nga agdoble ti sangalubongan a bilang dagiti matukkolan gapu iti osteoporosis. Naibasar dayta iti manamnama nga iyaadu dagiti babbaket ken lallakay. Kaskasdi a makapadanag dagiti ibungana. Adu ti mabaldado ken matay pay ketdi gapu iti osteoporosis. Dandani 25% kadagiti pasiente nga agedad iti 50 wenno nasursurok pay a matukkolan iti patong ti matay gapu kadagiti komplikasion iti las-ud ti makatawen kalpasan dayta.

Mapasaram Ngata?

Ipakita dagiti kabaruan a panagadal a dakkel ti posibilidad a matawid ti osteoporosis. No dagiti nagannak ket natukkolan iti tulang iti patong, mabalin a doble pay ketdi ti posibilidad a mapasamak met ti kasta kadagiti annakda. Ti maysa pay a pakaigapuan ti osteoporosis ket ti malnutrision kabayatan ti pannakaisikog, isu a nalag-an ti tultulang sipud kinaubing. Edad ti sabali pay a makagapu. Gagangay a rumasrasi ti tultulang dagiti natataengan. Dagiti sakit a kas iti Cushing’s disease, hyperthyroidism, ken diabetes padakkelenda met ti posibilidad nga ag-osteoporosis ti maysa.

No ag-menopause ti babbai, bumassit ti estrogen a mangpakired iti tulangda, isu a mamimpat nga ad-adu ti babbai nga ag-osteoporosis ngem kadagiti lallaki. No maikkat dagiti obario ti babai, bumassit ti estrogen-na isu a mabalin a nasapa nga ag-menopause.

Adda maaramidan tapno maksayan ti posibilidad nga ag-osteoporosis. Karaman kadagita ket ti panangbaliw iti kababalin iti pannangan ken iti estilo ti panagbiag. Rumukop dagiti tulang no bassit ti calcium ken bitamina D iti taraon. Posible nga ag-osteoporosis no adu unay nga asin ti maipauneg, ta umadu ti calcium nga iruar ti bagi. Rumukop met dagiti tulang no adu unay nga arak ti inumen ken masansan a saan a nasustansia ti taraon.

Kas nadakamaten, nag-osteoporosis ni Anna gapu iti sakitna nga anorexia nervosa. Gapu iti dayta a sakitna a nainaig iti pannangan, nagsagaba iti malnutrision, kimmuttong, ken simmardeng payen nga agregla. Kas resulta dayta, saanen nga agpataud ti bagina iti estrogen isu a rimmukop dagiti tulangna.

Ag-osteoporosis pay no kurang ti panagwatwat gapu iti estilo ti panagbiag. Dakkel met ti risgo nga iyeg ti panagsigarilio ta kissayanna ti mineral iti tulang. Sigun iti World Health Organization, agarup 1 iti kada 8 a pannakatukkol iti tulang ti patong ket maigapu iti panagsigarilio. Nupay kasta, ipakita dagiti panagadal a no maisardeng ti panagsigarilio, bumassit ti posibilidad a rumukop wenno matukkol ti tulang.

Panangliklik iti Osteoporosis

Bayat nga ubing wenno agtutubo pay ti maysa, masapul a mangaramiden kadagiti addang tapno maliklikanna ti osteoporosis. Ngamin, iti daytoy a panawen a maurnong ti 90% iti intero a dagsen ti tultulang. Ti calcium a nagpateg a sustansia tapno tumibker ti tultulang ket nangnangruna a maipempen kadagiti tulang. Dadduma kadagiti kangrunaan a gubuayan ti calcium ket gatas ken produkto a naggapu iti gatas, kas iti yogurt ken keso; de lata a sardinas ken salmon (kanen pati siitda); almond; oatmeal; lengnga; tokwa; ken nakaberberde a bulbulong ti natnateng.

Kasapulan ti bitamina D tapno ti calcium ket maagsep ti bagi. No mainitan ti kudil, agpataud dayta iti bitamina D. Ni Manuel Mirassou Ortega, a doktor iti internal medicine, ken miembro ti Mexican Bone and Mineral Metabolism Association, inlawlawagna: “Tapno maliklikan ti osteoporosis, makatulong ti inaldaw a panagkainaran iti 10 a minuto ta makaipaay dayta iti agarup 600 a yunit ti bitamina D.” Magun-odan met ti kasta a bitamina kadagiti taraon a kas iti ikan, dalem, ken duyaw ti itlog.

Nakapatpateg met ti panagehersisio tapno malapdan ti panag-osteoporosis. Bayat ti kinaubing ken kinaagtutubo, ti panagehersisio papigsaenna dagiti tulang. No met nataenganen, makatulong dayta tapno maliklikan ti ikakapuy dagiti tulang. Kangrunaan a mairekrekomenda dagiti kita ti ehersisio nga adda maidurduron, maguyguyod, wenno mabagbagkat ngem siguraduen a di mapuersa unay dagiti tulang ken susuop. Ti pannagna, panagagdan, ken uray ti panagsala ket simple ken epektibo nga ehersisio.a

Adu ti maaramidan tapno maliklikan daytoy di madmadlaw a sakit. Kas nakitatayon, karaman kadagita ti panangbaliw iti taraon ken estilo ti panagbiag tapno agtalinaed a nadagsen ken nakired dagiti tulang. Pudno a mabalin a marigatan unay nga agbalbaliw ti kaaduan kadagiti nairuamen a di agehersisio gapu iti estilo ti panagbiagda. Ngem nagadu ti magunggona dagidiay agregget nga agbalbaliw! Kangrunaan kadagita ket ti dida pannakaibilang iti minilion nga agsagsagaba iti osteoporosis iti intero a lubong.

[Footnote]

[Blurb iti panid 21]

Karaman kadagiti panglapped iti osteoporosis ket ti panangbaliw iti taraon ken estilo ti panagbiag tapno agtalinaed a nadagsen ken nakired dagiti tulang

[Kahon/Ladawan iti panid 19]

Ti osteoporosis ket panaglag-an ken panagrukop ti tultulang agingga a rumasida ken nalakadan a matukkol. Maeksamen dayta babaen ti low radiation scan a mangrukod iti kaadu ti mineral iti tulang.

[Dagiti Ladawan]

Nasalun-at a tulang

Osteoporosis

[Credit Line]

© BSIP/Photo Researchers, Inc.

[Ladawan iti panid 20]

Makatulong ti ehersisio tapno maliklikan ti osteoporosis

[Dagiti Ladawan iti panid 20]

Dagiti almond ken produkto a naggapu iti gatas ket nabaknang iti calcium