Panagpungtot iti Kalsada​—Kasano a Madaeram?

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA

LUMATLATAK kadagiti padamag iti sangalubongan a warnakan ti pannakapukaw ti panagteppel ken ti ibungana a kinaranggas. Malaksid iti panagpungtot kadagiti trolley (a pangipeksaan dagiti suki nga agus-usar iti trolley, wenno cart ti taraon, iti pungtotda iti maysa ken maysa kadagiti supermarket) ken panagpungtot iti telepono (a maigapu iti teknolohia a mangipalubos iti tao nga aw-awagam a pagurayennaka tapno sungbatanna ti sabali pay nga awag), ti panagpungtot iti kalsada ti nakaallukoy iti atension ti tattao idiay Britania.

Nasaknap unay ti panagpungtot iti kalsada ta kunaen ti 1996 a damag maipapan kadagiti kababalin iti panagmaneho nga idiay Britania daytat’ “nakagtengen iti nakadadanag a kaadu, ta mapaspasaran ti gistay kagudua iti amin a tsuper ti sumagmamano a kita ti pannakaraut wenno pannakaabuso itay napan a tawen”! Nakarkaro pay ti impadamag ti maysa a surbey ti Automobile Association ket inreportna a “siam iti kada sangapulo a motorista ti agkuna a nagbalindan a biktima ti panagpungtot iti kalsada.” Makapainteres ta ti isu met la a surbey ti nagkuna nga “innem laeng iti kada sangapulo [a motorista] ti nangamin a napukawda ti panagteppelda bayat nga agmanmanehoda.”

Aniat’ pakaigapuan ti panagpungtot iti kalsada? No maysaka a biktima, aniat’ maaramidam a pakasalaknibam? No makaungetka iti wagas ti panagmaneho ti maysa a tao, aniat’ rumbeng nga aramidem? Kinapudnona, bayat a ti panagpungtot iti kalsada lumanlan iti sangalubongan, kasano a madaeram?

Puon ken Bungana

Saanen a kabarbaro dagiti naunget a tsuper. Maysa kadagiti nagkauna a managlabsing ket ti Ingles a dumadaniw a ni Lord Byron. Idi 1817, nagsurat iti nangilanadanna iti pannakirikiarna iti kalsada. “Nakarit” kano ti sabali pay nga agus-usar idi iti kalsada iti kabalio ni Byron. Kas resultana, daydi a lalaki ket pinapispisan ti dumadaniw.

Iti kaaduan a pagilian, bayat nga umadu ti lugan iti kalsada, kumaro ti pannakaupay dagiti tsuper. Idi dekada 1980 a dineskribir dagiti periodiko iti E.U. kas “panagpungtot iti kalsada” ti banag a nanggargari kadagiti naranggas nga insidente iti panagmaneho. Nupay saan a krimen, ti panagpungtot iti kalsada siuumiso a deskribirenna dagiti emosion kas ramut ti adu a naranggas a panagtignay dagiti motorista a ginargari ti wagas ti panagmaneho ti sabali a tsuper.

Ti siak ti umuna a kababalin linapunosna itan dagiti kalsadatayo. Ikonklusion dagiti managsirarak kadagiti kababalin iti panagmaneho a “dagiti mangirugrugi iti kinaranggas wenno kinauyong gistay kanayon a patienda nga isuda ket nalinteg a biktima ti antisosial a kababalin ti maysa a tao,” kuna ti The Times ti London. Kasano man ti kinakaskasero ti maysa a tsuper, mariknana nga isut’ nainkalintegan. Ngem no ti sabali a tsuper ket makaipakita iti bassit a kinaawan konsiderasion iti kalsada, rumsua ti pungtot iti kalsada.

Ti lumanlanlan a panagabuso iti droga, a nakasaksaknap kadagiti agtutubo, rubrobanna met ti panagpungtot iti kalsada. Ti panangabuso iti cocaine, sigun iti maysa a konsultant iti ospital, “mayasping iti iyiinum iti arak ken panagmaneho.” Dagiti tsuper nga agdroga masansan a nalabes ti panangmatmatda iti abilidadda. Kas resultana, dadduma a tsuper kaskaseroda. Agibar-ibar ti panagmaneho ti dadduma, sa din nasin-aw ti panagpampanunotda.

Usigem met, ti epekto ti panagapura iti tsuper. Ni Propesor Cary Cooper iti Manchester University kunana a ti danag ken panagapura iti inaldaw a panagbiag idi dekada 1990 ti nakaigapuan ti adu unay a panagpungtot iti kalsada. “Dagiti tsuper kumarkaro ti danagda ket umad-adu dagiti naranggas a panangraut,” kuna ti pannakangiwat ti Royal Automobile Club. Aminen ti maysa nga okupado nga ehekutibo iti relasion ti publiko a napapaut itan ti panagmanehona a mapan ken aggapu iti panggedan a saanen a managpabus-oy ita a kas idi. “Ita, nalakaakon a masuron ken marurod iti babassit a banag a diak idi ikankano,” impadamag ti The Sunday Times a kinunana. Nalabit kasta met ti mariknam. No kasta, ania ti maaramidam?

Liklikam ti Manggargari iti Panagpungtot iti Kalsada

Bigbigem a saan a perpekto ti dadduma a tsuper. Sigurado a pasaray malabsingda dagiti pagannurotan. Usigem daytoy a kinapudno no agmanehoka. Agsakbayka. Kas pagarigan, mabalin nga agmanmanehoka iti asideg ti igid ti kalsada, wenno iti slow lane a paset ti adu ti lane-na a highway. Ngem kalpasanna umadanikan iti junction nga ayan ti slip-road, wenno pagserkan a rampa, nga in-inut a mangpastrek kadagiti lugan tapno makikadua iti highway. Iti panangkitam iti masungadmo, makitam ti maysa a kotse a sumungsungad iti highway nga ayan ti pagserkan a rampa. Irasonmo kadi a tangay sika ti immuna nga adda sadiay, adda kalintegam nga agmaneho iti lane-mo? Apay ketdin nga agpabus-oyka iti umil-ilet a trapiko? Apay ketdin nga umakarka iti sabali a lane, no adda lugarmo iti dayta, tapno pabus-oyam laeng ti sabali a tsuper tapno makapan iti highway? Ngem panunotem, aniat’ mapasamak no ipapilitmo ti agtalinaed iti lane-mo ket taginayonem ti kapartakmo? Nalabit ti tsuper a kumadua iti highway kasta met laeng ti pampanunotenna. Kasapulan la ketdi nga adda agpabus-oy; ta no saan, dumteng ti didigra.

Nainsiriban nga agsakbay ken agmaneho buyogen iti konsiderasion ti tsuper a kayatna a liklikan ti manggargari iti panagpungtot iti kalsada. Agpabus-oy no kabaelanna, ken di agunget no di ikankano ti dadduma a tsuper ti impakitana a nadayaw a tignay. Pattapattaen ti pannakabagi ti Britain’s Institute of Advanced Motorists a 1 iti kada 3 a tsuper ket addaan parikut maipapan iti napeggad a kababalinda. Nupay dagitoy a tsuper nalaingda a mangimaniobra iti luganda, saan a nadayaw ti tignayda. Awaganna ida a “nalalaing a tsuper ngem dakes a motorista.”

Kaaduan a tsuper no dadduma dida ikankano ti dadduma a mangus-usar iti kalsada. Ngem saan a dayta ti rason tapno agtignayka metten iti kasta a wagas. Usigem dagiti posible nga ibungana. Sigurado a dimo kayat a ti kinasubegmo ti pakaigapuan ti dinnungparan. Dimo ipalubos a ti emosionmo ti mangkontrol kenka. Ibalakad ti maysa nga eksperto iti panagmaneho: “Masapul a dika pulos ibales wenno sungbatan ti nadamsak a panangraut iti kalsada.” Dika tultuladen dagidiay agpungtot iti kalsada!

Maysaka Aya a Biktima?

Gistay amin a tsuper nagbalinen a biktima ti panagpungtot iti kalsada. Ti panangiwagnes iti gemgem, ti panangipukkaw iti agkakadakes a sasao, ti nakarit a panagmaniobra agpayso a mangpaamak. Sigurado a ti panangliklik iti rinnanget isut’ kasayaatan a salaknib. Napabutngan ti maysa a biktima idi isut’ kayat nga unaan ti padana a tsuper. Kamaudiananna, isut’ naunaan ti makaunget a tsuper, nakiassibay, ken bimmuntog iti kasta unay nga uray la nagamkan ti biktima a di la ket ta agdinnungpar ti kotseda. Medio napaut a nagtultuloy daytoy ken nagsardeng laeng idi a ti biktima nagkurba iti sabali a ruta.

No makitam a ti dadduma a tsuper kayatdaka a lumbaan, ikagumaam a pabus-oyan ida. Liklikam ti panangipapilitmo iti kalintegam koma a pagpuestuan iti kalsada. No madlawmo a napasuronmo dagiti sabsabali, agpadispensarka. Agseniaska iti pakakitaan nga agpadispensarka iti dimo inggagara a nakasairanna. Laglagipem a ti naalumamay a sao pagbaw-ingenna ti pungtot.

Ngem no iti aniaman a rason, biktimaka iti panagpungtot iti kalsada, dika umingar. “Dika agibalbales,” ibalakad ti magasin a Focus. “Dika agitugot kadagiti banag iti kotsem a mabalin a maaramat kas napeggad nga armas.” Dadduma pay a singasing: Itulbekmo dagiti ruangan ken iserram ti tawtawa ti kotsem. Liklikam ti makipennerreng iti manangraut.

Saanen a kabarbaro dagiti singasing iti ngato no kasano a daeran ti panagpungtot iti kalsada. Maitunosda iti nabayagen a balakad nga impaay idi ni Ari David iti Israel: “Dika agalimuteng gapu kadagiti managdakdakes,” imbalakadna. “Dika met apalan dagiti agar-aramid iti kinakillo. Sardayam ti pungtot, ket lipatem ti gura.”​—Salmo 37:1, 8.

Nupay lumanlanlan ti panagpungtot iti kalsada, dika ipalubos a tumanor dayta kenka!

[Kahon/Ladawan iti panid 23]

Panangkontrol iti Panagpungtot iti Kalsada

Kuna ti Automobile Association a no maipapan iti panangpasardeng iti panagpungtot iti kalsada, “ti panangbalbaliw iti kababalin ket kas iti kapateg ti panagaramid kadagiti pangsumra.” Ti realistiko a panangmatmat agpadpada iti kinalaing nga agmaneho ken kinalaing dagidiay dadduma nga agus-usar iti kalsada ket nasken tapno madaeram ti panagpungtot iti kalsada. Nupay nakadkadlaw kenka dagiti kamali ti dadduma, dika liplipatan dagiti mismo a kamalim nga agmaneho. Bigbigem ti kinapudno nga adda dagiti tsuper a manglabsing kadagiti pagannurotan iti kalsada. No agmanehoka, siertuem a nasiputka. Ti pannakabannog degdeganna ti danag. Ti apagapaman a kinaawan ti konsentrasion mabalin a makapapatay dagiti ibungana.

Usigem met ti sumaganad a balakad, ket anagem no kasano a mainaig dayta iti proverbio ni masirib nga Ari Solomon.

• Madlaw kadi dagiti pasaherom ti pungtotmo? Nalabit isingasingda nga agkalmaka. Ipangagmo ti balakadda ket ibilangmo nga isuda dagiti mangiwanwanwan a tsuper. Laglagipem, ti naanat a kababalin makapasalun-at ken mabalin a literal a tumulong kenka tapno agbiagka a napapaut! “Ti natalna a puso isu ti biag ti lasag.”​—Proverbio 14:30.

• Panunotem ti mabalin nga aramiden ti sabali a tsuper, ket liklikam dagiti parikut. “Ti masirib a tao agbuteng, ket umadayo iti dakes, ngem ti maag iparangna ti kinatangsitna, ket agtaltalek.”​—Proverbio 14:16.

• Pagbaw-ingem ti pungtot babaen ti agpadispensar a senias wenno sao. “Ti naalumamay a sungbat pagbaw-ingenna ti pungtot.”​—Proverbio 15:1.

• Mabalin a pagannayasan dagiti dadduma ti agpungtot iti kalsada, ngem dika tultuladen ida. “Dika makigayyem iti tao a managpungtot.”​—Proverbio 22:24.

• Liklikam ti makimitir iti riri dagiti sabsabali. “Lisiam ti susik, iti sakbay ti riribuk.”​—Proverbio 17:14.