Panangmatmat iti Lubong
Pangta iti Narelihiosuan a Wayawaya Idiay Europa
Iti nabiit pay a komperensia ti warnakan idiay Washington, D.C., E.U.A., kinuna ni Massimo Introvigne, maysa a Romano Katoliko nga eskolar manipud Turin, Italia, a maur-urnongen dagiti kontra sekta a listaan wenno report iti sumagmamano a pagilian. Dagiti organisasion a napuntiria kas “napepeggad a sekta” iramanna dagiti Baptist, Budista, Katoliko a karismatiko, Hasid a Judio, Saksi ni Jehova, Quaker, ken ti Young Women’s Christian Association (YWCA). Dakamaten ti report ti Alemania ti 800 a grupo; dakamaten ti report idiay Belgium ti 187; ket ti report idiay Francia dakamatenna ti 172. Insurat ni Introvigne nga idiay Francia “naikkat dagiti mannursuro manipud kadagiti eskuelaan ti publiko kalpasan ti adu a tawen gapu laeng ta miembro ida dagiti Saksi ni Jehova.” Kas impadamag ti serbisio ti panagipadamag a Compass Direct, inyebkas ni Introvigne ti panagdanagna iti panangitandudo ti publiko kadagiti kontra kulto a movimiento. Kinunana: “Nakalawlawagen a dagitoy a movimiento ti manungsungbat iti pannakairakurak dagiti mangallilaw ken masansan a sidadata nga ulbod nga impormasion maipapan kadagiti minoridad a relihion, ken ti mangidumduma a panangmatmat ti lubong.”
Dagiti Automatiko a Tawa
Nakaaramid dagiti managsirarak idiay University of Sydney sadi Australia iti automatiko a tawa nga agserra no sumungad ti nababa ti tayabna nga eroplano. No limmabasen ti pagtataudan ti arimbangaw, aglukat manen ti tawa. Ti mikropono iti ruar, a tulongan ti software a naikabit iti tawa, malasinna ti partikular a kapigsa ti dadduma a makasimron nga arimbangaw, agraman ti uni ti dadakkel a trak. Ipamatmat dagiti pannubok a makissayan dagitoy a tawa ti arimbangaw iti agarup 20 a decibel, a mainanama nga umdas a mangipasiguro iti nargaan a turog. Kuna ti magasin a New Scientist: “Maysa kadagiti dakkel a pagimbagan ti sistema ket agpadpada a masalakniban dagiti pasdek manipud arimbangaw ken mabentilasionanda a din kasapulan a maikabit dagiti nangingina nga air conditioning.”
Ti Epekto ti Telebision Kadagiti Ubbing
“Dagiti cartoon ken video game ti ad-adda a mangimpluensia iti kababalin dagiti ubbing nga agtawen iti 6 agingga iti 12 ngem ti eskuelaan, agsipud ta linawas a mangbusbosda iti aginggat’ 38 nga oras nga agbuya iti telebision no idilig iti 23 nga oras iti siled a pagadalan,” kuna ti periodiko ti Mexico nga El Universal. Kinuna ti managsirarak a ni Omar Torreblanca nga isursuro ti telebision kadagiti ubbing no ania a kababalin ti tuladenda kadagiti partikular a kasasaad—ngem saan nga ammo ti ubing a nasayaat wenno dakes dagidiay a kababalin. Inlawlawagna: “No makitkita ti ubing ti cartoon wenno pelikula a maysa kadagiti karakterna ket naparautan sa nasayaat ti nagbanaganna, posible unay a daytoy nga aramid ti tuladento ti ubing.” Impamatmat ti imbestigasion ni Torreblanca nga “iyaplikar dagiti ubbing ti inaldaw a masursuroda iti telebision iti inaldaw a panagbiagda ngem saanda nga iyaplikar dagiti masursuroda iti eskuelaan, agsipud ta ibilangda ti panageskuela kas obligasion laeng.”
Mabalin a Paatiddogen ti Panagbiag Babaen ti Pannagna
Ti inaldaw a pannagna talaga a mapaatiddogna ti panagbiag ti tao, kuna ti Asiaweek. Ti 12-tawen a panagadal impamaysana ti 707 a di mannigarilio a lallaki nga agtawen iti 61 agingga iti 81 a makapagna pay laeng idi. Dagidiay “nagna iti uray 3.2 a kilometro (dua a milia) iti kada aldaw—uray no iti kalalainganna a kapartak—napabassitda iti 50% a peggad ti pannakatay manipud iti amin a pakaigapuan,” kuna ti report. Dagidiay saan a nagna ket 2.5 a daras a nalaklaka a natayda nanipud iti amin a kita ti kanser ngem kadagidiay nagna iti di kumurang a dua a milia iti kada aldaw. Natakkuatan ti panagadal, a naipablaak iti The New England Journal of Medicine, nga uray ti pannagna iti kagudua laeng a milia iti kada aldaw pabassitenna ti bilang dagiti matay. Iti napalabas, kinuestion ti sumagmamano nga eksperto iti panagehersisio ti kinapateg ti kasta a saan unay a makabannog nga ehersisio. Ita, kuna ti baro a panagadal: “Ti panangparegta kadagiti lallakay ken babbaketen a magnada mabalin a makagunggona iti salun-atda.”
Ti Musika Tulonganna ti Ubbing
Ti panangisuro iti tallo wenno uppat ti tawenna nga ubbing nga agtokar ket makatulong kadakuada nga agrason ken agpanunot, kuna ni Gordon Shaw, propesor iti physics idiay University of California, Irvine. Iti daytoy nasapa nga edad, nalaka a mabukel dagiti koneksion ti neuron iti utek, ket indemostra dagiti managsirarak a ti regular a panagensayo iti uray sangapulo a minuto laeng iti kada aldaw ti tumulong a mangpataud iti “napaut nga irarang-ay ti panagrason ken panagpanunot ti ubing.” Iti siam a bulan a pannubok, dagiti ubbing a nagadal nga agpiano ket naidilig kadagiti grupo a nagadal nga ag-computer wenno pulos a saan a nagsanay. Dagidiay nagadal nga agtokar iti piano simmayaat ti naalada iti pannubok ti kinasaririt iti 35 a porsiento, idinto ta ti dua a grupo ket nangipakita iti bassit wenno awan a pulos a nagrang-ayan, kuna ti Sunday Times ti London.
Ekolohia iti Aplaya
Posible kadi a madadael ti aplaya no sobra ti panangdalus iti dayta? Wen, kuna ti pannakaadal ti Swansea Bay, idiay Wales. Ti igid ti baybay ti sekreto ti nasalun-at nga aplaya, a pakaurnongan ti mamindua a kaadu dagiti tedtedda iti inaldaw nga atab. Dagiti tedtedda mabalin nga iramanna ti kaykayo, tumtumpaw a kayo, algae, ruot, ken uray pay dagiti natay nga animal, nga amin ket nailaok iti ruot ti baybay. Daytoy a panaglalaok ket pagaaripunuan dagiti bassiusit nga animal nga awanan duri a makatulong iti pannakarunot dagiti malunglungsot a mula, a mayangin ken mayallon sa mailaok iti darat. Ti igid ti baybay ket mangipaay met iti pagtaraon dagiti tumatayab ken animal a kas iti vole, marabutit, hare, ken uray dagiti lobo. Ti ibabassit ti bilang dagiti tumatayab a tumapog a mangmangan iti igid ti baybay ti nangpaalerto kadagiti manangitalimeng iti aglawlaw iti kinapudno a ti regular a panangdalus iti aplaya ti mangdadael iti delikado a kinatimbeng ti ekolohiana. Tarigagayan ti adu a pagay-ayatda ti aplaya ti saan a realistiko ti kinadalusna nga aplaya. Ireport ti The Times ti London a namnamaen pay ketdi ti maysa a sangaili a maikkat dagiti babassit a bato iti kadaratan.
Ti Kaadu ti Taraontayo iti Sangalubongan
Napanunotyo kadin no kasano kaadu ti inaldaw a kankanen ti sangalubongan a populasion? Impadamag ti Griego a periodiko a To Vima ti sumagmamano a makaklaat nga estadistika maipapan iti inaldaw a taraon. Iti intero a lubong, dua a bilion nga itlog ti mapataud ken makan—umdas tapno mangaramid iti omelet a kas iti kadakkel ti puro ti Cyprus! Kankanen ti lubong ti 1.6 milion a tonelada a mais. Popular met ti patatas, 727,000 a tonelada kadagita! Innapuy ti kangrunaan a kankanen ti dakkel a paset ti populasion ti daga, buyogen ti 1.5 a milion a tonelada [a pagay] a mapatpataud iti inaldaw. Iti daytoy, 365,000 a tonelada ti kankanen dagiti Tsino. Ti 7,000 a tonelada a naanger a bulong ti tsa ti mangpunno iti agarup tallo bilion a tasa. Tagtagiragsaken dagiti mabigbigbig a tattao iti lubong ti 2.7 a tonelada a caviar. Mangmangan ti ordinario nga adulto iti Makinlaud a lubong iti 4,000 a calorie iti kada aldaw—no idilig iti maisingasing a 2,500 a calorie—idinto ta idiay Africa 1,800 laeng ti promedio.
Dagiti Agtartrabaho nga Igat
Mapagtrabaho dagiti igat tapno subokenda ti kalidad ti danum idiay Japan, kuna ti The Daily Yomiuri. Lima tawenen ti napalabas, natakkuatan ni Propesor Kenji Namba iti Hiroshima University a nadumaduma ti reaksion dagiti igat iti babassit a panagbalbaliw ti kalidad ti danum. Dagiti makadangran a substansia kas iti cadmium wenno cyanide pabannayatenda ti panagbitek ti puso ti igat, idinto ta dagiti mangpataud kanser a trichloroethylene papartakenna ti panagbitek ti pusona. Mailaklakon ti makina a mangus-usar iti daytoy naisangsangayan a kinasensitibo. Agyan ti igat iti acrylic a tubo iti makina. Bayat nga agayus ti danum iti tubo, imonitor dagiti electrode a naikabit iti tubo ti kapartak ti panagbitek ti puso ti igat, ket aniaman a panagbalbaliw ti ipakaammo ti maysa a beeper iti teknisian. Dagiti igat a napili para iti daytoy a trabaho ket naala kadagiti espesial ti kinadalusna a danum ken binulan a masukatan tapno mataginayon ti kinaumiso.
Dagiti Safety Belt ken Ipapatay Gapu iti Aksidente ti Lugan
Nabiit pay a winaswas ti Constitutional Chamber of the Supreme Court ti Costa Rica ti linteg a mangipaannurot iti kapilitan a panagusar iti seat belt, iti panangibilinna a linabsingna dagiti pannakagarantia ti personal a wayawaya, kuna ti The Tico Times iti San José, Costa Rica. Nanipud idi naipaannurot, ti porsiento dagiti tsuper iti pagilian nga agus-usar iti seat belt ket bimmaba manipud iti 87 a porsiento iti 44 laengen a porsiento, idinto ta immadu dagiti aksidente ken ti imbungana nga ipapatay. Nangilungalong ti Highway Safety Council iti Costa Rica iti madagdagus a panagregget a mangkissay iti kaadu dagiti madangran, ngem sayang dayta a panagregget no saan nga ag-seat belt dagiti pasahero, kuna ti report. Kuna ti pannakabagi ti Council a ni Manfred Cervantes: “Talaga nga ikagkagumaanmi nga ipaawat kadagiti tattao a masalaknibanda ti bagida ken maispalda ti mismo a biagda no agbalinda a responsable a tsuper.”
Dagiti Matmatay Gapu iti Panagsigarilio
Agsigsigarilio ti agarup 1.1 a bilion a tattao iti intero a lubong, kuna ni Propesor Judith Mackay, iti Asian Consultancy on Tobacco Control. Kas naipadamag iti British Medical Journal, iti maikasangapulo a sangalubongan a komperensia maipapan iti tabako ken salun-at, mapattapatta a tallo a milion ti matmatay gapu iti sigarilio idi 1990. Manamnama a dayta a bilang ti matmatay ket umadu agingga iti sangapulo a milion iti nagbaetan ti tawtawen 2025 ken 2030. Kuna ti Journal a kabayatan ti sumaganad a tallo a dekada, umadu dagiti matay gapu iti panagsigarilio kadagiti napanglaw a pagilian imbes a kadagiti narang-ay a pagilian. Sigun ken Propesor Richard Peto, propesor ti medical statistics idiay Oxford University, “ad-adun ti matmatay idiay China gapu iti panagsigarilio ngem iti aniaman a dadduma pay a pagilian.”