Agpegpeggad nga Ubbing
“Malaksid no mataripato a naimbag dagiti ubbing, agpautto a parparikut dagiti amin a kangrunaan ken napauten a parparikut ti sangatauan.”—United Nations Children’s Fund.
AGPEGPEGGAD dagiti ubbing iti intero a lubong. Naiparang ti makakombinsir nga ebidensia a nasaknap daytoy a trahedia iti Sangalubongan a Komperensia Maibusor iti Komersial ken Seksual a Pannakagundaway Dagiti Ubbing a naangay idiay Stockholm, Sweden, idi 1996 ken tinabunuan dagiti pannakabagi ti 130 a pagilian. Kas pagarigan, naipakita dagiti ebidensia nga iti adu a paset ti lubong, minilion nga ubbing a babbai, a daddumat’ sangapulo pay laeng ti tawenda, ti mapilit nga agtrabaho kas balangkantis.
Kinuna ti Melbourne University Law Review ti Australia a ti kasta a kapilitan a panagbalangkantis ket naawagan a “maysa kadagiti kadaksan a kita ti panangtagabo kadagitoy a panawen.” Kalpasan ti adu a tawen a panangparigat iti bagi, panunot, ken nakem, agnanayonen ti dakes nga epektona iti biag dagitoy nga ubbing a babbai. Iti kaaduan a kasasaad, itulok dagiti ubbing a babbai a mapasaranda ti kastoy a kinaulpit gapu laeng ta kayatda ti mangan tapno agbiagda. Matayda gapu iti bisin no dida tumulok. Nakalkaldaang ta dagiti mismo a nakurapay a dadakkelda a nangilako kadakuada ti mangpilit iti adu kadagitoy a walang nga ubbing nga agbalangkantisda.
Ti masansan a mapagdedebatean unay nga isyu a panangpatrabaho iti ubbing isut’ mangpakaro iti daytoy nabatad a trahedia dagiti ubbing. Iti Asia, Abagatan nga America, ken iti dadduma pay a lugar ken iti sumagmamano a komunidad dagiti migrante idiay Estados Unidos, dagiti ubbing a kas kadagiti lima pay laeng ti tawenda ket maisagmak iti “panagpatagabo,” kas pangawagda iti dayta. Kasda man la babassit a robot nga agtrabaho kadagiti makapasubkar a kasasaad a mangdadael iti naganus pay a pammagi ken panunotda. Kaaduan ket di nakapageskuela, di inayat dagiti dadakkelda, awanan iti mapagkamangan, awanan iti abalbalay, awanan iti parke a mapagay-ayaman. Di man la makonsiensia a gundawayan ida dagiti dadakkelda.
Dagiti Ubbing a Soldado ken Ulila
Ti lalo pay a mangpakaro iti trahedia isut’ iyaadu dagiti napagsoldado nga ubbing kadagiti armada dagiti gerilia. Mabalin a makidnap wenno magatang dagiti ubbing kadagiti paglakuan iti tagabo ken sistematiko a maranggasanda, no dadduma maipabuya kadakuada ti panangpapatay. Naibilin pay kadagiti dadduma a patayenda dagiti mismo a dadakkelda wenno agdrogada tapno tumuredda a pumatay.
Ti sumaganad ket maysa a pagarigan dagiti epekto ti panangsabidong iti panunot a maar-aramid iti rinibu nga ubbing a soldado idiay Africa. Daytoy ket makapaseggar a saritaan ti maysa a social worker ken barito a soldado nga agparang nga ikagkagumaanna a taginayonen ti nabatbati a kinainosentena:
“Pimmatayka kadi idin? ‘Saan.’
Adda kadi paltogmo idin? ‘Wen.’
Impaturongmo kadi ti paltog? ‘Wen.’
Pinaputokmo kadin dayta? ‘Wen.’
Ania ti napasamak? ‘Basta napasagda lattan.’”
Saan a nakaskasdaaw nga adda mangikuna, “Ti dadduma kadagitoy nga ubbing ket arigna kalkalpasda pay laeng a nagmaladaga” no mausig nga innem ken agpangato ti edad dagitoy nga ubbing nga agsoldado. Naipadamag nga uray pay idi 1988, adda 200,000 nga ubbing a soldado iti intero a lubong.
Naikuna nga iti nagbaetan dagiti tawen 1988 ken 1992, napili a matay babaen ti panangpabisin ti 550 nga ubbing, a kaaduan kadagitoy ket babbai, iti pagamponan ti maysa a pagilian iti Asia. Ipadamag ti maysa a doktor: “Dagidiay nga ulila awananda iti pildoras a pangep-ep iti ut-ot a marikriknada. Uray pay no nakaiddadan nga agbubugsot, naigalutda pay laeng kadagiti katreda.”
Ania ngay met ti kasasaad idiay Europa? Nariribuk ti maysa a pagilian sadiay gapu ta nasukalanda ti internasional a gunglo para iti pornograpia dagiti ubbing a mangkidkidnap kadagiti ubbing a babbai tapno usarenda iti seksual a pananggundaway. Napapatay wenno napabisinan agingga a matay ti dadduma kadagiti nakapimpiman nga ubbing a babbai.
Talaga nga ipakita dagitoy a damag nga adu a pagilian ti addaan iti nakaro a parikut a pannakaabuso ken pannakagundaway dagiti ubbing. Ngem aglablabes kadi no maibaga a sangalubongan a parikut daytoy? Sungbatan ti sumaganad nga artikulo dayta a saludsod.
[Ladawan iti panid 4]
Maysa nga ubing a soldado idiay Liberia
[Credit Line]
John Gunston/Sipa Press
[Ladawan iti panid 4]
Iti maysa a paktoria ti ladrilio idiay Colombia, agserbi dagiti ubbing kas tattao a karetilia
[Credit Line]
UN PHOTO 148000/Jean Pierre Laffont
[Picture Credit Line iti panid 3]
Rinetrato ti FAO/F. Botts