Sangalubongan ti Peggad
TI NAKAAM-AMAK a pannakamasaker dagiti ubbing iti lansangan idiay Brazil ket maysa manen a pagarigan ti nalaka a pannakabiktima dagiti di matarigagayan nga ubbing. Sigun kadagiti damag iti dayta a pagilian, sumagmamano a gasut nga ubbing ti mapapatay iti kada tawen.
Nakaam-ames met a naranggasan dagiti ubbing idiay Dunblane, Scotland, ken Wolverhampton, Inglatera, ken iti adu pay a lugar. Kas pagarigan, panunotenyo ti panagsagaba ni 12 anyos a Maria, maysa nga ulila a taga Angola, a narames ken nagsikog. Idi agangay, pinilitda a magna iti agarup 320 a kilometro, isu a nagpasngay iti maladaga a kurang ti bulanna a nagbiag iti dua laeng a lawas. Natay ni Maria makalawas kalpasanna, a masaksakit ken nakakutkuttong.
Idi 1992, sigun iti report ti United Nations Children’s Fund (UNICEF), ti “‘gubat maibusor kadagiti ubbing’ ket partuat ti maika-20 a siglo.” Sagudayen ti report ti UNICEF idi 1996 a ti panangmatmat dagiti dadduma ket ‘masapul met a mapukaw dagiti masakbayan a kaputotan ti kabusor, kayatna a sawen, dagiti kabusor nga ubbing.’ Kastoy ti panangilawlawag ti maysa a komentarista ti politika: “Tapno mapapatay dagiti dadakkel nga utot, masapul a patayem ti babassit.”
Naglak-am iti naranggas nga ipapatay ti dua a milion nga ubbing iti napalabas a sangapulo a tawen. Uppat pay a milion ti nabaldado, nabulsek, wenno naaddaan iti diperensia ti utekda gapu kadagiti bomba a naikali iti daga, bayat nga ikagkagumaanda ti agbiag a kadua ti minilion pay a napukawan iti pagtaengan gapu kadagiti gubat. Isu gayam a kastoy ti paulo ti maysa a damag: “Dagiti Nakaam-amak a Ladawan ti Kinaulpit ti Gubat Kadagiti Ubbing.”
Maysa a didigra iti sangatauan dagitoy a kinadangkok a naaramid kadagiti ubbing, maysa a pudno nga ebidensia nga agpegpeggad dagiti ubbing, saan laeng nga iti sumagmamano a pagilian no di ket iti intero a lubong. Ket adu nga ubbing ti maab-abuso ken maguliban met.
Ginuliban Dagidiay Nagtalkanda
Nagsaem dagiti ibunga ti pananggulib iti panagtalek ti maysa nga ubing. Nangnangruna a pudno daytoy no ama, ina, gayyem, wenno mannursuro ti nanggulib iti panagtalek ti ubing. Ti kinasaknap ti panangabuso dagiti nagannak kadagiti annakda ket paneknekan ti panagdadarison dagiti nagtelepono iti hot line kalpasan a naibrodkas ti programa a napauluan iti, “Panagulimek Gapu iti Buteng: Panangibutaktak ken Panamagpatingga iti Panangabuso Kadagiti Ubbing,” nga indauluan ti agdindinamag a host iti talk-show a ni Oprah Winfrey idiay Estados Unidos. “Ti makapakellaat unay a panagdadarison dagiti awag ket naggapu kadagiti ubbing, a mabutbuteng nga immawag, ta kayatdan ti mawayawayaan manipud iti kinasaem ti pisikal wenno seksual a pannakaabusoda,” kinuna ni executive producer Arnold Shapiro, kas naadaw iti pagiwarnak a Children Today.
Dakkel unay ti naitulong daytoy a programa a nangikkat iti palso a kapanunotan a dagiti mangab-abuso kadagiti ubbing ket dadakkel ken nakabutbuteng nga estranghero. Kinapudnona, “nagannak ken dadduma pay nga asideg a kakabagian ti nangaramid iti kaaduan a panangabuso,” kuna ni Shapiro. Patalgedan ti dadduma pay a panagsirarak daytoy a natakuatan ket ipakitana met a no dadduma, dagiti pagtaltalkan a gagayyem ti pamilia isagsaganada ti ubing ken ti pamilia para iti nasayaat pannakaiplanona a panangabusoda iti ubing iti masanguanan. Ti insesto isut’ maysa kadagiti makapasubkar a pananggulib iti panagtalek.
Maysa pay a pangta kadagiti ubbing iti intero a lubong isu ti seksual a panangabuso dagiti pedofilia. Kastoy ti panangdepinar ti Trends & Issues in Crime and Criminal Justice: “Ti pedofilia tuktukoyenna ti seksual a pannakaallukoy kadagiti ubbing pay . . . Ti pedofilia kanayon nga iramanna ti panangaramid kadagiti krimen a kas iti seksual a panangraut, di kinatakneng ken dagiti basol a nainaig iti pornograpia kadagiti ubbing.”
Aglaylayusen dagiti makapasubkar a damag manipud iti intero a lubong maipapan kadagiti gunglo dagiti pedofilia, a siaagum a manggundaway iti seksual a wagas kadagiti ubbing. (Kitaem ti kahon iti panid 7.) Agpadpada nga ubbing a lallaki ken babbai dagiti biktima. Gapu ta guyugoyen ida dagiti awanan prinsipio a lallaki, seksual a maabusoda ket kalpasanna butbutngenda wenno panuynoyanda unay ida tapno maparegtada ida nga agtalinaed iti “asosasion.” Dagiti lallaki a mangiplano ken mangaramid kadagitoy nagdakes nga aramid ket masansan a dagiti prominente a lider ti komunidad ken no dadduma, aramidenda dayta buyogen ti naan-anay a pannakaammo ken pannalaknib ti polisia ken ti pangukoman.
Mamagpungtot met ti seksual a panangabuso dagiti klero kadagiti ubbing. Ipalgak dagiti damag manipud intero a lubong ti kinasaknap ti panangabuso dagiti klero kadagiti ubbing, a no dadduma aramidenda pay dayta iti nagan ti Dios. Kas pagarigan, imbaga ti maysa a nasentensiaan nga Anglicano a padi iti sangapulo ti tawenna a biktimana a “ti Dios ti nakisao babaen kenkuana [ti klero], ket aniaman nga inaramidna wenno aniaman nga inaramid [ti barito] ket makaay-ayo iti Dios ket ngarud umiso dayta.”
Idiay Australia, ti panangrepaso ti libro a The Battle and the Backlash: The Child Sexual Abuse War kinomentuanna ti panangabuso dagiti klero ken dadduma pay nga addaan iti mapagtalkan nga annongen kadagiti ubbing. Naikuna nga agparang a ti pakaseknan dagiti organisasion a nairaman ket saan unay a madadael ti pakasarsaritaanda ken masalaknibanda ti bagida imbes a dagiti awanan gaway nga ubbing.
Dagiti Nakalkaldaang nga Epektona
Masansan nga agtalek a naan-anay wenno interamente ti maysa nga ubing. Isu a no maguliban ti kasta a panagtalek, nakalkaldaang ti epektona iti inosente nga isip ti ubing. Kuna ti pagiwarnak a Child Abuse & Neglect: “Nagbalinen a napeggad ken nakabutbuteng dagiti tattao ken lugar a naipagarup idi a natalged wenno makatulong. Nagrigaten a maipakpakauna ken makontrol ti lubong ti maysa nga ubing.”
Gapu iti kasta a panangabuso, a kaaduan ket nagtultuloy a naaramid iti adun a tawen, naaddaan ti dadduma nga ubbing kadagiti parikut a mainaig iti pannakipulapol ken isip idi dumadakkelda agingga idi nataengandan. Makadangran unay daytoy a pananggulib iti panagtalek agsipud ta nagundawayan ti ubing gapu la ngamin ta isut’ ubing. Kaskasdi a saan a pulos nga agipulong ti adu nga ubbing a naabuso—maysa a kinapudno a mangpatured unay kadagiti mangabuso kadakuada.
Kadagiti kallabes laeng a tawen, umad-adu ti ebidensia a mapaspasamaken ti panangabuso kadagiti ubbing iti intero a lubong, isu nga ita, addan namuntuon nga ebidensia a din mailibak wenno mayaleng-aleng. Ngem umanamong ti kaaduan a nagdakkel a trabaho ti panangpukaw iti panangabuso kadagiti ubbing. Tumaud ngarud dagitoy a saludsod: Adda kadi siasinoman nga agpayso a makasalaknib kadagiti annaktayo? Kasano a masalakniban dagiti nagannak a kas kadatayo ti impatawid ti Dios ken maaywanan ti biag dagiti awanan gaway nga annaktayo? Siasino ti mabalin a pagpatulongan dagiti nagannak?
[Kahon/Ladawan iti panid 7]
Ti Nasikap nga Ar-aramid iti Internet
Sumagmamano a bulanen ti napalabas, iti maysa kadagiti kadakkelan a nairusat a panangsiim kadagiti nasikap nga ar-aramid ti pornograpia kadagiti ubbing iti Internet, sinerrek dagiti polis iti 12 a pagilian ti balbalay ti nasurok a 100 a maatap a pedofilia. Manipud iti maysa laeng a gunglo dagiti pedofilia a nakabase idiay Estados Unidos, nakompiskarda ti nasurok a 100,000 a pornograpiko a ladawan dagiti ubbing.
Kinuna ti Britano a detektib a nangyurnos iti lima-bulan nga imbestigasion iti Internet: “Dagiti ladawan ket talaga a makapasubkar iti siasinoman a tao a nalimbong ti panunotna.” Agpadpada a lallaki ken babbai dagiti ubbing, daddumat’ dua pay laeng ti tawenda. Kinuna ti polisia idiay Belgium a dagiti ladawan iti Internet “dagiti kadadaksan a pannakaipabuya ti porno[grapia] kadagiti ubbing. . . . Simmaknap daytoy ta uray la nga abusuen payen dagiti nagannak ti mismo nga annakda tapno maipakitada ti nakabatbatad a ladladawan.” Nangidulin ti maysa a lalaki kadagiti retratona a mangramrames iti kaanakanna a babai ket inserrekna dagitoy iti computer-na.
Dagiti suspek iramanna dagiti mannursuro, maysa a sientipiko, estudiante iti abogasia, estudiante iti medisina, scoutmaster, accountant, ken propesor iti unibersidad.
[Ladawan iti panid 6]
Napukolan ti kannawan daytoy barito gapu iti eksplosibo
[Credit Line]
Rinetrato ni Armineh Johannes para iti UN/DPI
[Picture Credit Line iti panid 7]
Rinetrato ti ILO/J. Maillard