No Kasano a Maliklikan ti Sangalubongan a Trahedia
AWAGAN DAYTA TI UNITED NATIONS A “SANGALUBONGAN A TRAHEDIA”—KET MAITUTOP A KASTA. ITI INTERO A LUBONG, ADDA MATAY A BABAI ITI KADA MINUTO GAPU ITI PANAGSIKOG KEN PANAGPASNGAY.
Kadagiti napanglaw a pagilian ti kaaduan kadagitoy a matmatay. Nupay 1 laeng a babai iti kada 10,000 ti matay kadagiti rason a mainaig iti panagsikog idiay Europa ken 1 iti kada 12,500 idiay Estados Unidos, ngimmato ti ratio iti 1 iti kada 73 idiay Latin America, 1 iti kada 54 iti Asia, ken nakaam-amak a 1 iti kada 21 idiay Africa!
Tangay mabalin koma a naliklikan ti adu kadagitoy 600,000 a nainaig iti panagsikog nga ipapatay iti kada tawen babaen ti tulong dagiti nalaing a kumadrona, ipagpaganetget itan ti United Nations Children’s Fund (UNICEF) ken ti World Health Organization (WHO) ti pannakasanay dagiti babbai (ken lallaki) kas propesional a kumadrona.
Kadagiti pagilian a manmano ti dodoktor, dakkel ti maitulong dagiti nasanay a kumadrona iti mamagpeggad biag a kasasaad. Nabiit pay a kinuna da Dr. France Donnay iti UNICEF ken ti mamalbalakad iti WHO a ni Anne Thompson iti UN Radio a nagsayaat ti imbunga ti panangted kadagiti nasanay a kumadrona iti ad-adu nga autoridad. Kinunada nga iti sumagmamano a pagilian iti Africa, kas pagarigan, nakaskasdaaw ti ibabassit ti bilang dagiti inna a natay idi napalubosan dagiti kumadrona a mangikkat kadagiti kadkadua a saan a rimmuar kalpasan ti panagpasngay. Kasta met laeng ti mapaspasamak nga irarang-ay idiay Indonesia, a panggep ti maysa a proyekto ti mangsanay iti dua a kumadrona iti kada purok. Agingga ita, addan naibaon a 55,000 a nasanay a kumadrona.
“Kadagiti met nabaknang a pagilian, aktibo ti kinakumadrona,” kinuna ti programa ti UN Radio a Perspective. Dagiti pagilian a kas iti Francia, ti Netherlands, Sweden, ken ti United Kingdom pulos a dida binaybay-an ti tradision a kinakumadrona, ket idiay Estados Unidos, tagtagiragsakenna ti kinalatakna manen. Patpatgen dagitoy a pagilian dagiti kumadrona, kinuna ni Anne Thompson, maysa met a nasanay a kumadrona, gapu ta mangipaayda iti personal ken agtultuloy a panangaywan. “Talaga nga agtultuloy ti panagpasikal agingga iti 24 nga oras ken matektekan dagiti doktor a basta aguray nga awan ar-aramidenda iti 24 nga oras.” Ngem kinunana a maysa kadagiti makatulong iti nataltalged a panagpasngay isut’ “kaadda ti tao a mannakipagrikna, nalaing, mannakaawat ken makaparegta iti maysa a babai.”
Kinuna pay ti Perspective nga “iti kada tawen, 60 a milion ti agpasngay. Ti babai ket aywanan ti maysa laeng a miembro ti pamilia, maysa a di nasanay a tradisional a kumadrona—wenno awan a pulos.” Ikagkagumaan ti UN a balbaliwan daytoy. Kas pangrugian, impamaysa ti WHO ti World Health Day idi 1988 iti tema a “Natalged a Kinaina.” “Ammomi a saan a maragpat dayta iti sumaganad a 2 wenno 3 a tawen,” kinuna ni Dr. Donnay. Ngem ti kalatda ket addanto ti “maysa a propesional a mangaywan iti kada babai nga agpasngay.”
[Picture Credit Line iti panid 31]
UN/J. Isaac