Dagiti Altaic—Tattao nga Inay-ayatmi Idi Agangay
Idi napan a siglo, ti Russian Orthodox a padi a ni Archimandrite Makarios impatarusna ti Biblia a “Daan a Tulag” iti Ruso. Ngem sakbay nga inaramidna dayta, isut’ dinutokan ti sinodo ti iglesia a mangisuro iti Kinakristiano kadagiti Altaic. Siasino dagiti Altaic? Sadino ti pagnanaedanda? Ania ti wagas ti panagbiagda?
AGARUP 40 nga Altaic ti timmabuno iti maysa kadagiti distrito a kombension dagiti Saksi ni Jehova a naangay idiay Russia idi napan a Hulio. Naaramid dayta idiay Barnaul, ti kadakkelan a siudad ti Altay Kray idiay Russia. Adda 1,730 a timmabuno iti kombension. Tapno matabunuak daytoy a tallo-aldaw a panagtitipon, nageroplanoak a napan sadiay a kaduak dagiti gagayyem a naggapu idiay St. Petersburg, dandani 6,500 a kilometro a tayaben.
Bayat ti sumagmamano nga aldawmi idiay Barnaul, naam-ammo ken dinungdungngomi dagiti Altaic a nakalangenmi. Lalo pay a natukaykami idi naipakaammo kadakami nga adu kadakuada ti nagbiahe babaen ti bus iti dandani 650 a kilometro kadagiti kalsada iti kabambantayan. Ket uray binuong ti natnag a bato ti windshield ti naglugananda a bus, pulos a saanda a pinanunot ti nagawid. Idi naammuanmi ti maipapan iti pagilian ken kulturada, magagarankami a bumisita kadakuada kadagiti pagtaengan ken purokda. Isu a kalpasan ti kombension, siraragsak a nagbiahekami iti nasurok a 1,500 a kilometro a napan iti pagilian dagiti Altaic.
Ti Pagilian ken Relihionda
Kaaduan kadagiti agarup 70,000 nga Altaic, dagiti katutubo iti dayta a lugar, agnanaedda kadagiti kabambantayan iti asideg ti ketegan ti Kazakhstan, China, ken Mongolia. Makapaamanga ti buya ti daga sadiay—napintas ken kabambantayan, nga addaan kadagiti nalilitnaw a karayan ken adu a sabsabong. Agur-urnong dagiti umili sadiay iti nagduduma a ramut nga aramidenda a naimas a naayamuom a tsa. Pagay-ayatda met a kanen ti pine nut.
Adda talon ti dadduma nga Altaic. Kinuna ti maysa a Saksi nga isuda nga agkakabagian ket addaan iti 75 a baka ken 80 a karnero. Ilakoda ti karne, ket isukatda ti de lana iti arina ken asukar. Imbaga ti sabali pay a Kristiano a babai nga inlakona ti uppat a kalakian a karnerona tapno makapanda nga agina iti kombension. Pito pay nga iyad-adalanna iti Biblia ti kimmuyog kenkuana! Idiay kombension, imbaga kaniak ti maysa kadakuada: “Maymaysa laeng ti wagas ti panagbiagtayo—ti dalan ti Dios iti biag.”
Nupay nasulinek daytoy a lugar a nakaskasdaaw ti kinapintasna—awagan dayta dagiti bisita a maikadua a Swiss Alps—dakkel unay ti nagbalbaliwan ti biag uray ditoy. Imbaga ti maysa a lakay kadakami: “Sumagmamano a tawen ti napalabasen, no adda la koma nangibaga a kandaduak ti yurt-ko [balay a nagtimbukel ken tamburog ti atepna] sakbay a maturogak, diak idi namati. Ngem itatta ar-aramidekon daytoy a rinabii.” Dagitoy a “napeggad a tiempo” ti natignay iti adu a mangsukimat kadagiti padto iti Biblia.—2 Timoteo 3:1-5.
Gagangay a pagpannakkel dagiti Altaic dagiti nagkauna a tradision ken porma ti panagdaydayawda. Kaaduan ti mamati kadagiti espiritu iti karayan ken bantay—kadakuada, ti bantay ti simbolo dagiti didiosenda. Daydayawenda met dagiti animal, a mangi-drawing-da pay iti ladawan ti koneho iti puraw a lupot ket ibitinda iti diding ti balayda. No dumteng ti umuna a gurruod ken kimat iti panagtutudo, agaramidda ti ritual iti sango ti ladawan ti koneho, warsianda dayta iti tsa, gatas, wenno naingel nga inumen a maawagan iti arrack. Ngem dagiti patienda nga espiritu ti natay ti kangrunaan a daydayawenda.
Maawagan a shaman dagiti panguluen ti relihionda. Primavera man ken otonio, adda dagiti ritual nga aramiden dagiti shaman ‘kadagiti nasantuan a disso’ iti tapaw dagiti bantay wenno kadagiti bakras ti bantay. Bayat dagita a ritual igalut dagiti shaman dagiti rigis ti puraw a lupot kadagiti sanga ti kayo, ket adu a kayo ti galutanda kadagitoy. Patienda a maay-ayoda dagiti espiritu nga agnanaed iti bantay no aramidenda daytoy ket salakniban ida dagiti espiritu kadagiti dakes a pagteng no agbibiaheda.
Dagiti Epekto ti Espiritismo
Ngem dagiti tattao ken ti naimpusuan a kinapasnekda ti nangnangruna a malaglagipmi nga aggagayyem. Naam-ammomi ni Svetlana ken ti balasangna a ni Tulunai idiay Barnaul ket kalpasanna tinagiragsakmi ti kinamanagpadagusda idiay Ustʹ-Kan, maysa a purok ti agarup 3,000 a tattao. Ni Svetlana ket pinadakkel ni apongna a baket sigun iti tradision iti lugarda ket napasig unay kadagiti shaman. Kinapudnona, nasursuro ni Svetlana ti makisarita kadagiti patienda nga espiritu dagiti natay. Gapu iti naisangsangayan a pannakaammona, naikkan ni Svetlana iti saad, a tinagiragsakna.
Ngem, nagsusukoten dagiti parikutna. Imbagana kaniak: “Tinutuokdak dagiti demonio isu a di nasayaat ti pannaturogko iti rabii.” No dadduma, kasla mahiphipnotismo. Kinunana: “Naminsan, nakitak ti innem a bulanna a tagibik a ni Tulunai a kasla maysa a burias nga agkarkarayam nga umay kaniak. Kayatko idi a bekkelen. Ngem nagibit iti nakapigpigsa ni Tulunai. Nakigtotak idi nakapuotak ket nabigbigko a napatayko koman ti anakko.” Nanipud idin, pinampanunot ni Svetlana no ania a talaga dagitoy nga espiritu.
Kalpasanna idi 1991, maysa a babai nga Altaic ti nangitugot idiay Ustʹ-Kan iti sumagmamano a literatura ti Biblia nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Agdungsa ni Svetlana kada rugianna a basaen ti broshur nga “Adtoy! Pagbalinek dagiti Isuamin a Bambanag a Baro.” “Nakakatawaak,” kinunana, “ket imbagak nga inikkandak dagiti Saksi iti nasaysayaat pay ngem ti aniaman a pildoras a pagpaturog.” Ngem adda pay la dagiti makariribuk a sirmatana iti rabii isu a nagkararag a sipapasnek: “Jehova, no mannakabalinka unay, pangngaasim ta tulongannak a mangiwaksi kadagitoy nakaam-amak a batibat. Iti sumagmamano a segundo, simmayaat ti isuamin ken normalen ti riknana.
Agkarkararagen ni Svetlana sakbay a maturog iti rabii, ket masmasdaaw ta makaturogen a daras. “Di nakappapati a makaturogakon a kas iti normal a tao,” kinunana. Inkeddengna a sipapasnek nga adalenna ti Biblia babaen ti tulong dagiti publikasion ti Watch Tower Society, ket idi 1992 insimbolona ti dedikasionna ken Jehova a Dios babaen ti panagpabautisar iti danum. Kastoy ti imbagana kaniak: “Nasursurok a no naan-anay nga agtalekka ken Jehova, awan ti imposible.”—Filipos 4:13.
Rumangrang-ay ti Nakristianuan a Panagdayaw
Idi 1993, naipasdek ti maysa a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova idiay Ustʹ-Kan, ket 70 a tattao ti tumabtabuno kadagiti gimong sadiay. Idi Abril 1998, 120 ti timmabuno iti Pananglaglagip iti ipapatay ni Kristo. Adda idi tiempo a naibilang a sentro ti shamanismo ti purok ti Yakonur, sumagmamano a kilometro iti amianan ti Ustʹ-Kan. Ngem kinuna ti maysa a lalaki nga agnagan Shamyt a nanipud idi mangaskasaban dagiti Saksi sadiay, nangrugin a napukaw dagiti shaman ti pannakabalinda. Maysa a grupo dagiti Saksi ti aktibo itan iti daytoy a purok, ket adu a tattao ti mangipakpakita ti interes iti Biblia.
Iti purok ti Chagan-Uzun, nga agarup 90 a kilometro manipud iti beddeng ti Mongolia, naibaga a kaaduan kadagiti 500 nga agindeg ti agbasbasa kadagiti publikasiontayo. Ket idiay Gorno-Altaysk, ti kabesera ti Republika ti Gorno-Altay, adda dua a kongregasion a buklen ti agarup 160 a Saksi.
Idi kattapog ti 1994, nupay kasta, adu a Saksi, agraman dagidiay taga Ustʹ-Kan, ti naisaklang iti korte idiay Gorno-Altaysk. Naidarumda gapu kadagiti makapasiddaaw a pammabasol a kas iti panagidaton iti ubbing. Gapu iti ibubusor, nasesante dagiti dadduma a Saksi kadagiti trabahoda ken napapanawda idiay Altay. Ngem idi agangay, napaneknekan nga ulbod dagiti pammabasol kadagiti Saksi. Isu nga idi Mayo 1994, legal nga inrehistro ti departamento ti hustisia iti Republika ti Altay ti komunidad dagiti Saksi ni Jehova iti Gorno-Altaysk. Ita nalataken dagiti Saksi ken ti literaturada iti Biblia iti intero nga Altay.
Pannakiraman iti Ministerio
Bayat ti ibibisitami idiay Ustʹ-Kan, adda gundawaymi a nakiraman iti panangasaba dagiti Saksi sadiay. Kinapudnona, naipadamag nga adda dagiti umay a bisita. Isu nga idi nakitadakami a mangaskasaba, maysa a reporter ti diario iti dayta a lugar ti immasideg iti grupomi ket kinunana: “Nadamagko nga adda prominente a tattao a bumisita iti daytoy a lugar. Kasano a makasaritak ida?”
Anian a siddaawna idi nayam-ammo a dakami ti naipagarup a prominente a tattao! Nagsiddaaw a kaduami dagiti umili a bumisbisita kadagiti balay dagiti kaarrubana. Bayat ti pannakitungtongmi kenkuana, kinunana: “Awan gayam ti boss kadakayo. Ordinariokayo laeng a tattao ket saan nga espesial ti panangmatmatyo iti bagiyo. Talaga a nakaskasdaaw daytoy! Talaga a pudnokayo a Kristiano, ket magustuak ti ar-aramidenyo.”
Nagbiit a nalpas ti ibibisitami. Idi pumanawkamin, nakalua dagiti gagayyemmi. Nagsisinnallabayda, sadakam pinalawlawan. Daytoy ti kaugalian dagiti Altaic a mamalubos kadagiti patpatgenda a gagayyem. Iti sumagmamano nga aldaw a panagkakaduami, napataud ti panagpipinnategmi. Nagbalinkami a pudno nga aggagayyem. Apay? Agsipud ta daydiay namagkaykaysa kadakami ket ni Jehova, ti awan idumdumana a Dios.—Aramid 10:34.
Idi Agawidkamin
Iti dalanmi nga agawid idiay Barnaul, dimmagaskami iti tiangge ti maysa a bassit a purok iti bantay. Naragsakan unay ti agsolsolo a tindera a nakakita kadakami. Kalpasan ti panagkikinnablaawmi, inimtuodko: “Nangngegam kadin ti nagan a Makarios?”
Kalpasan ti sumagmamano a kanito, kinunana, “Saan pay.”
Isu nga impakitak kenkuana ti maysa a kopia ti Biblia nga impatarus ni Makarios ken inlawlawagko: “Bayat ti naglabas a siglo, ditoy pagilian ti Altay nga impatarus ni Makarios daytoy.” Kalpasanna, insagutko kenkuana ti Biblia.
Idi buybuyaenmi ti aglawlaw ti tiangge, dagus a binasa ti babai dayta. Ket kellaat a nadlawmi ti panangnamnama kadagiti mata ti babai. Idi agawidkamin, imbagana kadakami nga adu ti gagayyem ken kabagianna nga aginteres iti Biblia. Isu a sakbay a nagpakadakami kamaudiananna, nangibatikami kenkuana iti adu a literatura ti Biblia.
Anian a makaparagsak a maammuan nga uray no nasurok a 150 a tawen ti napalabasen nanipud idi nakipagnaed ni Makarios kadagiti Altaic ken impatarusna ti Biblia, adu nga Altaic ti magunggonaan itatta iti dayta a Biblia!—Naipatulod.
[Mapa iti panid 17]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
RUSSIA
Altay
Gorno-Altay
Kazakhstan
China
Mongolia
[Ladawan iti panid 16, 17]
Dagiti Altaic iti kombension idiay Barnaul
[Dagiti ladawan iti panid 16, 17]
Buya idiay Altay
[Ladawan iti panid 17]
Adu ti mamati a dagitoy a rigrigis salaknibanda dagiti biahero
[Dagiti ladawan iti panid 18]
Panangasaba idiay Ustʹ-Kan
[Ladawan iti panid 18]
Ni Svetlana ken ti balasangna
[Ladawan iti panid 19]
Ti Biblia ni Makarios