Naipaayan iti Tarigagay nga Agbiag
AGSAGSAGABA idi ni Mary iti nakaro a panagleddaang ken dadduma pay nga an-annayen. Nupay kasta, saan a naiputputong iti pamiliana, ket saan met a mangnginum wenno agdrogdroga. Iyilustrar a naimbag ti kasasaad ni Mary ti punto a saan a masapul a madlaw ti amin a posible a pakaigapuan ti panagpakamatay tapno paypaysuen ti maysa ti agpakamatay.
Nalawag nga agbalin koma manen ni Mary a maysa a paset ti estadistika a mangpaneknek iti kinaballigi ti panagpakamatay dagiti lallakay ken babbaket. Adu nga aldaw a na-coma, awanan puot, naidalit iti intensive care unit ti ospital iti lugarda, ket lumidlidem dagiti pangnamnamaan a makaungar pay. Kanayon iti dennana ti mariribukan a lakayna a ni John. Impakpakauna dagiti doktor ken ni John ken ti pamilia a nalabit saanen a makaungar ni Mary ket no makaungarto man, manamnamada nga agsagabanto iti permanente a pannakadangran ti utekna.
Ni Mary ket inaldaw a sinarungkaran ti maysa a kaarrubada a ni Sally, maysa kadagiti Saksi ni Jehova. “Pinaregtak ti pamilia a dida maawanan iti namnama,” kuna ni Sally. “Sumagmamano a tawenen ti napalabas, adu a lawas a na-coma ni nanangko, a maysa a diabetiko. Imbaga dagiti doktor iti pamiliami a din makaungar, ngem nakaungar. Iggamak no kua ti ima ni Mary ken kasaritak, kas iti inaramidko ken ni nanangko, ket nariknak a medio mangmangngegnak.” Iti maikatlo nga aldaw, ad-addan a makangngeg, ket kasla makabigbigen ni Mary, nupay di makasao.
‘Nalapdak Koma Aya?’
“Makonkonsiensia unay ni John,” kuna ni Sally. “Kinunana nga isut’ makimbasol.” Daytoy ti gagangay a reaksion iti panagpakamatay wenno iti panagpanggep ti maysa a patpatgen nga agpakamatay. “Impalagipko kenkuana a madama a maag-agasan ni Mary gapu iti nakaro a panagleddaang. Masaksakit ni Mary ket dina malapdan ti panagleddaangna no kasano a di malapdan ni John ti panagsakitna.”
Masansan a maburiboran dagidiay agpakamatay ti patpatgenda iti saludsod nga, Ania koma ti naaramidak tapno malapdan dayta? Mabalin a makaatipa iti gandat ti panangsiput kadagiti mamakdaar a pagilasinan ken pakaigapuan. Ngem no saan, laglagipenyo a saanyo a sungsungbatan ti panagpakamatay ti maysa a tao. (Galacia 6:5) Nangnangruna a nasken a laglagipen daytoy kadagiti kasasaad a ti pamilia nga addaan iti miembro nga agpakamatay igagarana a pabasolen dagiti sabsabali. Kuna ni Dr. Hendin, a nadakamat itay: “Masapul a laglagipentayo a ti panagpakamatay ket masansan nga aramiden dagiti tattao a kayatda nga impluensiaan wenno kontrolen dagiti rikna ti dadduma a tattao uray no didanton makita iti panagballigi wenno pannakapaay ti panagreggetda.”
Ipatuldo pay ni Dr. Hendin: “Iti kasasaad dagiti agpakamatay a lallakay ken babbaket, masansan nga adda dagiti dadakkelen nga annak agraman kakabsat wenno asawa a kayat ti pasiente nga impluensiaan, kontrolen, wenno piliten nga agbalin nga ad-adda a manangasikaso. Masansan nga imposible a patgan dagiti kalikagum ti pasiente, masansan a di maakseptar ti pasiente a mapaay dagidiay a kalikagum, isu a masansan a paypaysuennanton ti saanna unay a pinaypayso idi a panagpanggepna nga agpakamatay.”
Dagiti miembro ti pamilia kadagitoy a kasasaad mabalin a talaga a mariribukanda, nga uray la a didan kabaelan dayta. Ngem laglagipenyo a pagungarento ni Jehova a Dios dagiti natay ket nalabit mairaman kadagitoy dagiti patpatgentayo a nagpakamatay gapu iti panagleddaang, sakit iti isip, wenno kinadesperado.—Kitaenyo “Ti Panangmatmat ti Biblia: Dagiti Agbekkel—Mapagungar?” iti Agriingkayo! a Setiembre 8, 1990, panid 22-3.
Nupay saan a nainkalintegan ti agpakamatay, makaliwliwa a maammuan a ti namnama iti masakbayan dagiti patpatgentayo ket agpannuray iti Dios a naan-anay a makatarus a dagiti pagkapuyan ken kinamanagbasol ti mabalin a mangdagdag iti maysa tapno ibanagna ti kasta a desperadon a tignay. Kunaen ti Biblia maipapan ken Jehova: “Kas kangato dagiti langlangit iti ngatuen toy daga, kasta ti kadakkel ti kinamanagayatna kadagiti agbuteng kenkuana. Kas iti kaadayo ti daya ken ti laud, kasta ti nangyadaywanna kadagiti salungasingtayo kadatayo. Kas panangngaasi ti maysa nga ama kadagiti annakna, kasta ti panangngaasi ni Jehova kadagiti agbuteng kenkuana. Ta ammona ti pannakasukogtayo; isu malagipna a datayo tapuktayo.”—Salmo 103:11-14.
Naragsak a Nagbanagan
Dua nga aldaw a nagngangabit ti biag ni Mary, ngem nakalasat. In-inut a limmimbong ti panunotna, ket inyawid ni John, iti balay a dagiti agas ket natulbekanen a sitatalged. Regular itan nga agpapaeksamen ni Mary kadagiti social worker mainaig iti kinalimbong ti panunot ket kunana a dina mailawlawag wenno malagip no ania ti nakalkaldaang a nakagutugotanna a dandani nakakettelanen ti biagna.
Ita, da John ken Mary ket linawas nga iyad-adalanen iti Biblia ni Sally a kaarrubada. Naammuanda iti Biblia nga asidegen a risuten ti Dios dagiti mismo a parikut a kasla din marisut, nangnangruna kadagiti lallakay ken babbaket. “Siempre, ti panagadal iti Biblia saan nga isu ti naan-anay a solusion,” ilawlawag ni Sally. “Masapul a paneknekam a mismo manipud kadagiti Kasuratan nga agpayso dagitoy a kari, ket kalpasanna, masapul nga iyaplikarmo dagiti maad-adalmo. Ngem patiek a maaw-awatanen da John ken Mary ti pudno a namnama para iti masakbayan.”
No kasla nalidem ti masakbayam ket kayatmo ti maaddaan iti pudno a namnama, apay a dika makisarita kadagiti Saksi ni Jehova? Palubosam ida a mangpaneknek a mismo kenka, kas iti inaramidda kada John ken Mary, nga awan dagiti parikut a dinto marisut ti Dios iti asidegen a masakbayan. Kasano man ti kakaro dagiti parikut iti kaaldawantayo, adda solusionda. Pangngaasim ta makikaduaka kadakami a mangutob iti natalged a namnama a nakatignayan ti adu tapno tarigagayanda manen ti agbiag.
[Kahon iti panid 6]
Dagiti Pakaigapuan ken Mamakdaar a Pagilasinan
“Naiduma dagiti pakaigapuan ti panagpakamatay dagiti lallakay ken babbaket kadagiti agtutubo,” kuna ti The Journal of the American Medical Association. Nairaman kadagidiay a pakaigapuan ti “masansan a nalabes a panaginum iti naingel ken panagleddaang, ad-adda a panangaramid iti makapapatay a wagas ti panagpakamatay, ken pannakaiputputong iti tattao. Kanayonanna, dagiti lallakay ken babbaket . . . ad-adu ti ag-agalen ken pakasairanda.” Ti libro a Suicide nga insurat ni Stephen Flanders, salaysayenna dagiti sumaganad a pakaigapuan nga aniaman kadagitoy ket masapul a mataming.
Nakaro a panagleddaang:
“Ipadamag dagiti managsirarak a grabe ti panagleddaang ti 50% wenno ad-adu pay kadagidiay agpakamatay.”
Kinaawan namnama:
Iti dadduma a panagadal, ad-adda nga agpakamatay uray dagiti tattao a kasla di malmaldaang no awan ti namnamada iti masakbayan.
Alkoholismo ken panagdroga:
“Mapattapatta a 7% agingga iti 21% [kadagiti alkoholiko] ti agpakamatay, no idilig iti 1% iti pangkaaduan a populasion.”
Impluensia ti pamilia:
“Ipalgak dagiti panagadal nga ad-adda nga agpakamatay dagiti miembro ti pamilia a ti maysa a miembrona ket nagpakamatayen.”
Sakit:
“Ti panagamak gapu iti agtultuloy a panagkapuy ti bagi, a mangiturong iti posible a panagnaed iti balay a pagtaraknan, ket mabalin nga umdasen a pakaigapuan ti panagpakamatay ti dadduma kadagiti lallakay ken babbaket.”
Pukaw:
“Mabalin a makita ti mapukaw, kas iti asawa wenno gayyem, trabaho, wenno salun-at. Mabalin met a saan a makita. Dagiti pagarigan iramanna ti panagraem iti bagi, posision, wenno kinatalged.”
Kas mainayon kadagitoy a pakaigapuan, salaysayen ti libro ni Flanders dagiti sumaganad a mamakdaar a pagilasinan a masapul a saan a pulos a matagtagilag-an.
Napalabas a gandat nga agpakamatay:
“Daytoy ti kangrunaan a mangipasimudaag iti posible a panagpakamatay.”
Panangisarsarita maipapan iti panagpakamatay:
“Dagiti sasao a kas iti ‘Didakton pakadanagan’ wenno ‘Nasaysayaatton ti kasasaadda no awanak’ ket pagarigan ti nabatad a panagpanggep.”
Dagiti kamaudianan nga urnos:
“Dagiti kasta a kababalin iramanna ti panangaramid iti testamento, panangipadawat kadagiti agkakapateg a sanikua, ken panangyurnos iti pannakaaywan dagiti taraken.”
Panagbalbaliw ti personalidad wenno kababalin:
No daytoy ket “napakuyogan iti panangyebkas iti kinaawan serserbi wenno kinaawan namnama,” mabalin a dayta “ti pagilasinan ti panagleddaang nga umdasen ti kinakarona a mangiturong iti panagpakamatay.”
[Ladawan iti panid 7]
Masansan a kasapulan ti nabalo ti tulong tapno madaeranna ti panagpakamatay ti asawana