Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Rumbeng Aya nga Agyanak iti Sabali a Pagilian?

“Kayatko idi ti agyan iti sabali a lugar.”​—Sam.

“Nagusiosoak laeng. Kayatko nga adda kabbaro a makitak.”​—Maren.

“Imbaga ti maysa a nadekket a gayyem a pagimbagak no medio umadayoak iti pagtaenganmi.”​—Andreas.

“Magagaranak idi a makigasanggasat.”​—Hagen.

AR-ARAPAAPEM kadi ti agyan iti sabali a pagilian​—nalabit uray apagbiit laeng? Rinibu nga agtutubo ti makabael a mangaramid iti dayta iti kada tawen. Kastoy ti kuna ni Andreas maipapan iti kapadasanna iti sabali a pagilian: “Kayatkonto manen nga uliten.”

Temporario nga umakar ti sumagmamano nga agtutubo ta kayatda ti mangged wenno agsursuro iti ganggannaet a lenguahe. Kas pagarigan, iti adu a pagilian, talaga a nalatak dagiti au pair program. Dagitoy ti mangted gundaway kadagiti ganggannaet nga agtutubo nga agtagibalay para iti maysa a pamilia kas supapak ti panagdagusda, sada maisapar ti agadal iti lenguahe dayta a lugar. Sa adda met dagiti agtutubo nga umakar iti sabali a pagilian tapno ageskuela sadiay. Umakar ti dadduma tapno mangged, iti kasta matulonganda iti pinansial dagiti pamiliada. Umakar met ti dadduma agsipud ta dida matinong ti kayatda nga aramiden kalpasan ti panageskuelada ket kayatda ti agaliwaksay pay laeng iti sabali a pagilian.

Makapainteres ta immakar ti dadduma a Kristiano nga agtutubo kadagiti pagilian nga agkasapulan kadagiti ebanghelisador, tapno maparang-ay ti ministerioda. Aniaman ti rason iti iyaakarda, mabalin a napateg ti masursurom iti panagnaedmo iti sabali a pagilian iti panagbalinmonto nga agwaywayas nga adulto. Mapalawana ti pannakaawatmo iti nadumaduma a kultura. Nalabit makabesadom pay ti ganggannaet a lenguahe​—a mangpadakkel iti gundawaymo a mangsapul iti panggedan.

Ngem saan a kanayon a makaay-ayo a kapadasan ti panagyan iti sabali a pagilian. Kas pagarigan, makatawen a nagbalin ni Susanne kas exchange student, wenno estudiante nga ageskuela iti sabali a pagilian a mangibaon met iti estudianteda iti pagilianna. Kunana: “Impagarupko a nakasaysayaat manipud iti rugi agingga iti udina. Saan gayam.” Dadduma nga agtutubo ti nagundawayan pay ketdi wenno nagsagaba iti nakaro a parikut. Isu a sakbay nga agempakeka, nainsiriban no agtugawka nga umuna ken usigem dagiti pagimbagan ken pagdaksanna.

Usigem Dagiti Motibom

Ti panangusig kadagiti pagimbagan ken pagdaksan talaga nga iramanna ti panangusigmo kadagiti motibom no apay a kayatmo ti mapan iti sabali a pagilian. Napateg ti agbiahe no rantam a ragpaten dagiti naespirituan a kalat wenno ibaklay dagiti rebbengen iti pamilia. Ngem kas kadagiti agtutubo a nadakamat iti pangrugian, adu ti mayat nga umakar ta kayatda laeng ti makigasanggasat, dakdakkel a wayawaya, wenno agragragsak. Saan met ketdi a dakes dagitoy. Ngamin, paregtaen ti Eclesiastes 11:9 dagiti agtutubo nga ‘agrag-oda iti kinaagtutuboda.’ Ngem mamakdaar ti Ec 11 bersikulo 10, NW: “Ikkatem ti panagluksaw manipud pusom, ket iwaksim ti didigra manipud lasagmo.”

No ti motibo iti iyaakarmo iti sabali a pagilian ket tapno maliklikam ti kinainget ti nagannak kenka, mabalin nga isarsarakmo ti bagim iti “didigra.” Malagipmo kadi ti pangngarig ni Jesus maipapan iti barayuboy nga anak? Daytat’ maipapan iti baro nga agimbubukodan a napan iti sabali a pagilian. Nabatad a kayatna ti dakdakkel a wayawaya. Ngem di nagbayag, dimteng ti didigra, ket nariing laengen a mabisbisinan, nakurapay, ken masakit iti naespirituan.​—Lucas 15:11-16.

Sa adda met dagidiay mayat nga umakar tapno malisianda dagiti problema iti pagtaenganda. Ngem kas iti insurat ni Heike Berg iti librona a What’s Up, “no kayatmo ti pumanaw gapu la ta nalidayka . . . ket pagarupem a nasaysayaat ti amin iti sabali a lugar​—bay-amon!” Kinapudnona, nasaysayaat no situtured a sanguem dagiti problemam. Awan ti maganabmo no tallikudam dagiti kasasaad a saanmo a magustuan.

Ti dadduma pay a napeggad a motibo isut’ kinaagum ken materialismo. Gapu iti tarigagay ti adu nga agtutubo a bumaknang, pinatanorda ti aglablabes, ubbaw a kapanunotan maipapan iti panagbiag kadagiti nabaknang a pagilian. Pagarupen ti dadduma a nabaknang ti amin a taga Laud. Ngem saan nga agpayso daytoy. Inton nakaakardan, adu nga agtutubo ti makaamiris nga addada iti ganggannaet a pagilian, a mangikagkagumaan a lumung-aw iti kinapanglaw.a Mamakdaar ti Biblia: “Ti ayat iti kuarta isu ti ramut dagiti amin a kita ti makadangran a bambanag, ket babaen ti panangragpat iti daytoy nga ayat sumagmamano ti nayaw-awan manipud iti pammati ket sinalputda ti intero a bagbagida iti adu nga ut-ot.”​—1 Timoteo 6:10.

Nakasaganaka Kadin?

Adda pay maysa a napateg nga usigen: Agpayso kadi a nataengankan a mangtaming kadagiti rigat, problema, ken riribuk a rumsua iti sabali a pagilian? Mabalin nga addanto kaduam iti pagdagusam wenno makidaguskanto iti maysa a pamilia ken makibagayka iti nakairuamanda. Komusta ngay ti relasionmo ita iti pamiliam? Agreklamo kadi ti nagannak kenka ta awan konsiderasionmo ken managimbubukodanka? Namikkika kadi? Sidadaanka kadi a tumulong kadagiti trabaho iti balay? No rigatem ita dagitoy a banag, panunotem no kasano nga ad-addanto ti rigatmo iti sabali a pagilian!

No maysaka a Kristiano, kabaelamto ngata a manteneren ti espiritualidadmo? Wenno kanayon kadi nga ipalagip ti nagannak kenka a saanmo a liwliwayan ti panagadalmo iti Biblia, dagiti Nakristianuan a gimong, ken ti trabaho a panangasaba? Nabileg kadin ti espiritualidadmo tapno masarkedam dagiti rigat ken pannulisog iti sabali a pagilian a nalabit saanmo a mapasaran iti nakayanakam a pagilian? Idi damo nga aldawna iti eskuelaan iti sabali a pagilian, napakaammuan ti maysa a Kristiano nga exchange student no sadino ti mabalinna a paggatangan kadagiti maiparit a droga. Idi agangay, kiniddaw ti maysa a babai a kaeskuelaanna nga i-date-na. Iti nakayanakanna a pagilian, pulos a saan a direkta nga iyebkas ti maysa a babai no adda kursonadana. Kuna met ti maysa nga agtutubo a lalaki a taga Africa nga immakar idiay Europa: “Idiay nakayanakak a pagilian, awan a pulos ti makitam nga imoral a ladawan iti publiko. Ngem ditoy, makitam ida iti uray sadino.” Ti iyaakar iti sabali a pagilian ket mangiturong iti naespirituan a pannakadadael no saan a ‘natibker ti pammatim.’​—1 Pedro 5:9.

Ammuem Dagiti Agpayso!

Sakbay nga umakarka iti sabali a pagilian, masapul nga ammuem amin nga agpayso. Dika agpannuray iti saosao. Kas pagarigan, no pampanunotem ti student-exchange program, mano ngay ti magastosmo? Mabalin a masdaawka no maammuam a masansan a rinibu a doliar ti masapul. Kasapulan met nga ammuem no agkurrinto ti adalem iti sabali a pagilian iti nakayanakam a pagilian. Kasta met nga ikagumaam nga ammuen ti adu nga impormasion maipapan iti pagilian​—dagiti linteg, kultura, kustombrena. Ania dagiti paggastosam iti panagnaedmo sadiay? Ania dagiti buis a masapulto a bayadam? Adda kadi dagiti sakit a masapul a pagannadam? Mabalin a makatulong no kasaritam dagiti tattao nga aktual a nagnaed sadiay.

Sa panunotem met ti pagdagusamto. Masansan a dagiti mangpadagus a pannakanagannak dagiti exchange student dida mangnamnama iti aniaman a material a pangsubad kadakuada. Uray no kasta, mangpataud iti dakkel a pakarigatan ti panagdagus kadagiti tattao a saan a mangraraem kadagiti prinsipio ti Biblia. Nalabit ti panagdagus kadagiti gagayyem wenno kabagian ti maysa a pagpilian. Ngem annadam a saanka koma nga agbalin a padagsen kadakuada​—uray no idagadagda nga agtalinaedka. Daytoy ti mabalin a mangperdi wenno mangdadael pay ketdi iti relasionmo kadakuada.​—Proverbio 25:17.

No planom ti mangged bayat ti kaaddam iti sabali a pagilian, laglagipem ti Nakristianuan nga obligasionmo nga agtulnog kadagiti sekular nga agtuturay. (Roma 13:1-7) Ipalubos kadi ti linteg nga agtrabahoka iti dayta a pagilian? No kasta, iti sidong dagiti ania a kondision? No di legal ti panagtrabahom, isarsarakmo ti takdermo kas mapagpiaran a Kristiano ken papaidamam ti bagim kadagiti kangrunaan a proteksion kas iti insurance para iti aksidente. Uray no legal ti panagtrabahom, nasken a kanayonto nga agannad ken agmasiribka. (Proverbio 14:15) Dagiti ganggannaet ket masansan a gundawayan dagiti naagum nga amo.

Panagdesision

Nalawag ngarud a napateg ti panagdesision nga umakar iti sabali a pagilian​—ken saan koma a tagtagilag-anen. Kasaritam ti nagannak kenka, ket usigenyo a naimbag dagiti manamnama a pagimbagan ken posible a peggad. Saanmo nga ipalubos a ti gagarmo ti mangrimbaw iti pannakaawatmo. Agbalinka a napudno iti panangusigmo kadagiti motibom. Imdengam a naimbag ti nagannak kenka. Ngamin, kaskasdi nga adda rebbengenda kenka, uray no adayo ti ayanmo. Mabalin a masapulmonto ti pinansial a suportada tapno agbiagka.

Tangay nausigmon amin dagiti agkakapateg a banag, mabalin a saan a nainsiriban ti iyaakarmo​—nalabit iti agdama. Mabalin a makapaupay dayta ngem adu pay ti makaparagsak a maaramidam. Kas pagarigan, napasiarmo kadin dagiti makapainteres a lugar iti mismo a pagiliam? Wenno apay a saanmo a rugian itan ti agsursuro iti ganggannaet a lenguahe? Inton agangay, nalabit addanto gundawaymon a mapan iti sabali a pagilian.

Ngem kasano ngay no talaga nga ikeddengmo ti umakar? Addanto artikulo iti masanguanan a mangisalaysay no kasano nga agballigika nga agnaed iti sabali a pagilian.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 13]

Umakar ti dadduma nga agtutubo tapno maparang-ay ti trabaho a pannakaikasaba ti Pagarian

[Ladawan iti panid 14]

Kasaritam ti nagannak kenka maipapan kadagiti pagimbagan ken peggad ti iyaakar