Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Rumbeng Kadi nga Adda Pangibagaak a Malmaldaangak?

“No malmaldaangak, iti damo ket diak kayat nga ibaga dayta di la ket ta pagarupen dagiti tattao a maysaak nga inanak a buong ti ulo. Ngem inton agangay, maamirisko a rumbeng nga adda pangibagaak tapno matulongannak.”​—Alejandro, 13 ti tawenna.

“No malmaldaangak, diak ibagbaga kadagiti gagayyemko agsipud ta pagarupek a didak matulongan. Pagaangawandakto laeng.”​—Arturo, 13 ti tawenna.

DANDANI amin ket pasaray agladingit.a Nupay kasta, agsipud ta agtutubo ken bassit pay laeng ti kapadasam, nalaka la a maburiborka kadagiti rigat iti biag. Ti adu nga ipaaramid ti nagannak kenka, gagayyemmo, ken mannursurom; ti pisikal ken emosional a panagbalbaliw gapu iti pubertad; wenno ti pannakadismayam gapu iti bassit a nagkamaliam​—amin dagitoy ti mangpaliday ken mamagladingit kenka.

No kasta ti mapasamak, nasayaat no adda pagpudnuam. “Madi ti panagriknak no awan pangibagaak kadagiti problemak,” kuna ti 17 anyos a ni Beatriz. Ngem nakalkaldaang ta bukbukodan ti adu nga agtutubo dagiti problemada​—isu a masansan a lallalo laeng a mapukawanda iti namnama. Napaliiw ti maysa a propesor iti Medical Faculty of Madrid a ni María de Jesús Mardomingo a masansan a ti agpanggep nga agpakamatay ket dagidiay agtutubo a maladladingitan unay. Imbaga ti adu a di natuloyan nga agtutubo nga awan ngamin ti nataengan a mabalinda a kasarita ken pagpudnuan.

Sika ngay? Adda kadi makasaritam no malidlidayka? No awan, pagpatulongam ngay?

Kasaritam ti Dadakkelmo

Ilawlawag ti nadakamat itay a ni Alejandro ti aramidenna no malmaldaang: “Mapanak ken ni nanangko tangay nanipud pay idi naipasngayak, kanayonen nga an-andingayennak ken pabpabilgenna ti nakemko. Asitgak met ni tatangko agsipud ta napasarannan ti dadduma kadagiti napasarak. No malidlidayak ket awan ti pangibagaak, dakdakes ti mariknak.” Malagip ti 11 anyos a ni Rodolfo: “No dadduma, tagibassiten ken pagungtannak idi ti maestrok isu a maldaangak unay. Mapanak idi iti kasilias tapno agsangit. Kalpasanna, kasaritak ni nanangko, ket tulongannak a mangrisut iti problemak. Nalabit, nalidlidayak no diak nakisarita kenkuana.”

Napanunotmo kadin ti naimpusuan a pannakisaritam kadagiti dadakkelmo? Nalabit pagarupem a dida maawatan dagiti problemam. Ngem agpayso kadi a kasta? Nalabit saanda a naan-anay a maawatan amin a rigat a sarsarangten dagiti agtutubo iti agdama a lubong; ngem saan kadi a mas am-ammodaka ngem iti siasinoman pay ditoy lubong? Kuna ni Alejandro: “No dadduma, marigatan dagiti dadakkelko a makipagrikna kaniak ken dida maawatan ti riknak.” Nupay kasta, admitirenna: “Ammok a mabalinko ti agpatulong kadakuada.” Masansan a masdaaw dagiti agtutubo inton maduktalanda nga agpayso gayam a maawatan dagiti dadakkelda ti problemada! Tangay natataengan ken ad-adu ti kapadasanda, masansan nga adda makatulong a pammagbagada​—nangnangruna no napadasandan nga inyaplikar dagiti prinsipio ti Biblia.

“No kasaritak ti dadakkelko, paregtaendak ken isuroda dagiti praktikal a solusion dagiti problemak,” kuna ti nadakamat itay a ni Beatriz. Adda ngarud naimbag a rason nga ibalakad ti Biblia daytoy kadagiti agtutubo: “Salimetmetam, O anakko, ti bilin ni amam, ket dika baybay-an ti linteg ni inam. Umimdengka ken amam a nangputot kenka, ket dika umsien ni inam gapu laeng ta bimmaketen.”​—Proverbio 6:20; 23:22, NW.

Siempre, narigat ti agpudno kadagiti dadakkelmo no saan a nasayaat ti relasionmo kadakuada. Sigun ken Dr. Catalina González Forteza, naammuan iti maysa a panagadal kadagiti estudiante iti haiskul a dagidiay nangibaga a pinanggepdan ti agpakamatay ket bassit ti panagtalekda iti bagida ken saan a nasayaat ti relasionda kadagiti dadakkelda. Maisupadi iti dayta, kaaduan kadagiti agtutubo a dida pampanunoten a dangran ti bagida ket “dagidiay nasayaat ti relasionda iti ina ken amada.”

Nainsiriban ngarud nga ikagumaam a pasayaaten ti relasionmo kadagiti dadakkelmo. Iyugalim ti kanayon a pannakisarita kadakuada. Ibagam kadakuada ti mapaspasamak iti biagmo. Agimtuodka. Dagita a naragsak a saritaan ti mangpalaka iti iyaadanim kadakuada no adda nadagsen a problemam.

Pannakisarita iti Maysa a Gayyem

Ngem saan kadi a nalaklaka no ti kapatadam laengen ti pangibagaam kadagiti problemam? Bueno, nasayaat ti maaddaan iti gagayyem a mabalinmo a pagtalkan. Kuna ti Proverbio 18:24 (NW) nga ‘adda gayyem a nasingsinged ngem iti maysa a kabsat.’ Ngem nupay makipagrikna ken maandingaydaka dagiti kapatadam, a saanda a kanayon a makaipaay iti kasayaatan a pammagbaga. Ngamin, bassit pay laeng dagiti kapadasanda iti biag a kas kenka. Malagipmo kadi ni Rehoboam? Maysa nga ari idi panawen ti Biblia. Imbes nga ipangagna ti pammagbaga dagiti aduan kapadasan, nataengan a tattao, impangagna dagiti kapatadanna. Ania ti imbungana? Didigra! Agpadpada a napukaw ni Rehoboam ti panangsuporta ti kaaduan a tattao iti nasionna ken ti anamong ti Dios.​—1 Ar-ari 12:8-19.

Ti maysa pay a problema no agpudnoka kadagiti kapatadam ket mabalin nga ipalgakda ti palimed. Kuna ti nadakamat itay a ni Arturo: “Kaaduan kadagiti babbarito nga am-ammok ti makisarita kadagiti gagayyemda no malidlidayda. Ngem inton agangay, ibuyboy dagiti gagayyemda ti amin kadagiti sabsabali sadanto pagaangawan ida.” Kasta ti napasaran ti 13 anyos a ni Gabriela. Kunana: “Maysa nga aldaw, naduktalak nga ibuybuyboynak ti gayyemko iti gayyemna, isu a diak pulos nagipudnon kenkuana. Wen, makisaritaak kadagiti kaedadko, ngem ikagumaak a diak ibaga kadakuada dagiti banag a pagdaksak inton ibagada dagitoy iti sabsabali.” Isu a no agsapsapulka iti pagpatulongam, napateg nga agsapulka iti tao a ‘di mangipalgak iti kompidensial a panagsao ti sabali.’ (Proverbio 25:9, NW) Ti kasta a tao ket mabalin a daydiay in-inauna ngem sika.

Isu a no ammom nga awan ti mangandingay kenka iti pamiliam, nasayaat no agsapulka iti gayyem a mabalinmo a pagpudnuan, ngem siertuem nga isu ket addaanen iti kapadasan iti biag ken pannakaammo kadagiti prinsipio iti Biblia. Iti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti lugaryo, sigurado nga adda dagiti tattao a mayataday iti dayta a deskripsion. Kuna ti 16 anyos a ni Liliana: “Nagpudnoak iti sumagmamano kadagiti Kristiano a kakabsatko a babbai, ket talaga a makagunggona daytoy. Tangay in-inaunada ngem siak, nasayaat ti balakadda. Nagbalinda a gagayyemko.”

Kasano ngay no mangrugin nga agsagaba ti espiritualidadmo? Nalabit maladladingitanka unay nga uray la a maliwliwayamon ti agkararag ken agbasa iti Biblia. Iti Santiago 5:14, 15, kastoy ti balakad ti Biblia: “Adda aya asinoman a masaksakit kadakayo? Ayabanna koma dagiti lallakay iti kongregasion, ket ikararaganda koma, nga isu sapsapuanda iti lana iti nagan ni Jehova. Ket ti kararag ti pammati paimbagennanto ti addaan sagubanit, ket isu ibangonto ni Jehova.” Ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti lugaryo ket addaan kadagiti nataengan a lallaki nga addaanen iti kapadasan a tumulong kadagiti tattao a maup-upay ken masakit iti naespirituan. Dika bumdeng a makisarita kadakuada. Kuna ti Biblia a dagita a lallaki ket mabalin a “kas paglemmengan a lugar manipud iti angin ken lugar a pakaitalimengan manipud iti bagyo.”​—Isaias 32:2, NW.

“Maipakaammo Koma Dagiti Dawdawatyo iti Dios”

Nupay kasta, ti kasayaatan a pagpatulongan ket “ti Dios ti amin a liwliwa.” (2 Corinto 1:3) No malidliday ken malmaldaangka, surotem ti balakad ti Filipos 4:6, 7: “Dikay maringgoran iti aniaman, no di ket iti amin a banag babaen ti kararag ken araraw agraman panagyaman maipakaammo koma dagiti dawdawatyo iti Dios; ket ti talna ti Dios a mangringbaw iti amin a panunot aywanannanto dagiti pusoyo ken dagiti pannakabalin ti isipyo babaen ken Kristo Jesus.” Kanayon a sidadaan ni Jehova a dumngeg kenka. (Salmo 46:1; 77:1) Ket no dadduma, ti laeng kararag ti kasapulam tapno agtalna ti panunotmo.

No pasaray malidliday wenno malmaldaangka, laglagipem a kasta met laeng ti marikrikna ti adu a dadduma pay nga agtutubo. Inton agangay, aglabasto met laeng dagita a rikna. Ngem kabayatanna, dimo bukbukodan ti rigatmo. Adda koma pangibagaam iti sagsagabaem. Kuna ti Proverbio 12:25, (NW): “Ti panagdanag nga adda iti puso ti maysa a tao isunto ti mamagrukob iti dayta, ngem ti naimbag a sao isu ti mamagrag-o iti dayta.” Kasano a magun-odam dayta a makaparegta a “naimbag a sao”? Babaen ti panangibagam​—iti daydiay addaan kapadasan, pannakaammo, ken nadiosan a sirib a makaipaay iti kasapulam a liwliwa ken tulong.

[Footnote]

[Blurb iti panid 14]

“No kasaritak ti dadakkelko, paregtaendak ken isuroda dagiti praktikal a solusion dagiti problemak”

[Ladawan iti panid 15]

Masansan a dagiti managbuteng-Dios a nagannak, imbes a dagiti kapatadam, ti kasayaatan a makaipaay kenka iti pammagbaga