Panangmatmat iti Lubong
Isuro ti Asignatura a Narelihiosuan a Historia?
Iti nabiit pay a surbey nga indauluan ti periodiko a Le Monde ken ti magasin a Notre Histoire, 57 laeng a porsiento kadagiti umili a Pranses ti nangibaga nga umanamongda iti pannakaisuro ti asignatura a narelihiosuan a historia kadagiti eskuelaan a tartarawidwidan ti Gobierno. “Nakaskasdaaw ta umad-adu dagiti di umanamong,” kuna ti Notre Histoire. “Daytoy ti pakakitaan a mapagduaduaan ti panagkomberte wenno ti konsepto ti eskuelaan nga interamente a mangilaksid iti kurso a relihion.” Timmaud ti kasta nga agsimparat a kapanunotan gapu ta patien ti kaaduan a dagita a kurso ti mangiparegta iti kinamanagpanuynoy kadagiti estudiante. Sigun iti surbey, ti Islam, nga addaanen iti uppat a milion a pasurot, ti maikadua itan a kangrunaan a relihion idiay Francia kalpasan ti Katolisismo, idinto ta dagiti Protestante, Judio, Budista, ken Orthodox a Kristiano, ken dagiti Saksi ni Jehova ket paset met ti “nadumaduma a narelihiosuan a tay-ak” iti pagilian.
Panangyakar iti Impeksion
“Dagiti mangimpektar a sakit ket mabalin a mayakar iti nadumaduma a tattao babaen kadagiti simple nga aramid a kas iti pananglukat iti gripo wenno panangpidut iti telepono,” kuna ti The Guardian ti London. Impadamag dagiti sientista idiay University of Arizona, Tucson, E.U.A., a ti tao nga addaan iti nakaro a panateng a nagpangres ken nanglukat iti gripo ti makaibati iti “nasurok a 1,000 a virus iti pagpusiposan ti gripo.” Adu kadagitoy ti mangimpektar iti sumaganad a tao a nangsagid iti gripo, nangnangruna no kalpasanna ket sinagid dayta a tao ti ngiwat, agong, wenno matmatana. Impakita dagiti pannubok a nakainaigan ti maysa a bakteria ken ti virus a bibiagen ti bakteria a “dagiti auditibo nayakarda ti 39% kadagiti bakteria ken 66% kadagiti virus, idinto ta dagiti gripo nayakarda ti 28% ken 34%.” Ti panangsagid iti makimbaba a bibig babaen ti naimpektaran a ramay ket makayakar iti nasurok a kakatlo kadagitoy a bakteria wenno virus. Dagiti sakit a gapu iti rotavirus ken panagtakki a gapu iti salmonella ket nalaka laeng a mayakar iti kastoy a wagas babaen kadagiti di nabugguan nga ima.
Solusion Kadagiti Peste a Dudon
Ipadamag ti The Daily Telegraph ti London a “naibulosen ti pangen a buklen ti 700,000 a nasanay a naimbag a pato ken manok tapno makatulong a mangparmek iti dudon nga isut’ kakaruan a peste idiay China iti unos ti 25 a tawen.” Idi kalgaw ti 2000, dinadael ti pinangen a dudon ti 1.6 a milion nga ektaria a mulmula iti amianan ken daya ti pagilian ken 3.9 a milion nga ektaria ti karuotan idiay makinlaud a pungto ti Xinjiang. Sinanayda dagiti pato ken manok a mangkamat ken mangan kadagiti insekto no mapaswitanda. Kastoy ti ilawlawag ni Zhao Xinchun, ti katulongan ti manangaywan iti Opisina a Mangkontrol Kadagiti Dudon ken Utot idiay Xinjiang, a pakasansanayan ken pakaus-usaran dagiti pato ken manok: “Naammuan dagiti mannalon a pagay-ayat dagiti manok a kanen ti dudon, isu a nagaramidkami iti sumagmamano a pannubok [ket] naammuanmi nga ad-adu ti kanen dagiti pato ngem kadagiti manok [agingga iti 400 a dudon iti kada aldaw], naan-andurda ngem kadagiti manok no dakes ti paniempo ken saan a kanen dagiti agila wenno mamalia a managan weasel. . . . Ibulosmi ida iti karuotan, agpaswitkami, ket kanenda dagiti dudon.” Dagiti manok ken pato ket paset iti maysa a programa a pakairamanan dagiti eroplano nga agisprey iti insektisidio ken mikroorganismo a mangpapatay kadagiti dudon.
Saan a Luho ti Pannaturog
“Di kumurang a kakapat kadagiti taga South Africa ti makaaramid laeng iti kagudua ti intero a magapuananda koma gapu iti kurang a turog wenno saksakit a nainaig iti pannaturog,” kuna ti periodiko idiay South Africa a The Natal Witness. Sigun iti managsukimat maipapan iti pannaturog a ni Dr. James Maas, ti pannaturog tulonganna ti utek a mangpaadu iti napateg a neurotransmitter, isu a napateg ti umdas a pannaturog tapno sumayaat ti memoria, kinamanagpartuat, panangrisut iti problema, ken abilidad nga agsursuro. Dagiti epekto ti kurang a turog ramanenna ti panagleddaang, panagalusiis, panagdanag, ikakapuy ti abilidad a mangpakatawa ken makilangen, agatension ken manglagip, makikomunikar ken mangaramid kadagiti desision, ad-adda a panangsarakusok iti peligro, bumasbassit a magapuanan ken kumapkapuy a kalidad ti panagbiag. Dagiti tattao a maturog iti lima nga oras wenno basbassit pakapuyenda met ti resistensiada kadagiti virus. “Tapno makapagtrabahotayo a naan-anay,” kuna ni Maas, “masapul nga ipuonantayo ti kakatlo iti biagtayo iti pannaturog, a kaipapananna a maturogtayo iti promedio nga agingga iti walo nga oras kada rabii.”
Korales iti Kaunggan ti Baybay
“Iti adalem, nasipnget, naglamiis a danum ti Makin-amianan a Europa, natakuatan ti kaadda dagiti baknad ti korales—dagiti baknad nga aduan ken addaan iti nadumaduma a biag iti taaw a gagangay kadagiti tropikal a disso,” kuna ti National Post ti Canada. Dagiti korales ti mangbibiag iti ginasut a klase ti mula ken animal, a pakairaman dagiti sponge, sea fan, ken “nagadu a klase ti igges iti taaw, nga adu kadagitoy ti di pay pulos nadeskribir dagiti sientista.” Nagadu a babassit nga animal ti nasarakan iti sample ti lan-ak a naggapu iti tukok ti baybay, “agarup kagudua kadagitoy ket ita pay la a naammuan ti siensia,” kuna ni Alex Rogers iti Southampton University Oceanography Centre idiay United Kingdom. “Masapul a salaknibantayo dagitoy a baknad saan laeng a gapu iti korales a mismo—nga adda ti saggaysa a kolonia dagitoy iti dadduma pay a lugar—no di ket tapno adda pagtaengan ti dadduma pay a parsua nga agnanaed sadiay.” Pattapattaenna nga ag-900 a klase dagiti sibibiag a parsua ti agnanaed kadagiti korales. Maipagarup met a dagiti korales ti pagnanaedan “ti babassit pay nga annak dagiti ikan a napateg iti komersio,” kuna ti periodiko.
Pannakadadael ti Pamilia Idiay Britania
Ti Britania ti kaaduan kadagiti agdiborsio iti Europa ket ad-adu pay dagiti agsisina kadagiti agkabkabbalay pay laeng a lallaki ken babbai. Kastoy ti pakdaar “Ti Gatad ti Pannakadadael ti Pamilia,” maysa a report iti panagadal nga insayangkat ti gobierno: “Ti pannakadadael ti pamilia ti kangrunaan a rason a dumakdakes ti kasasaad ti annak—partikular ti panagsina ti pamilia a buklen ti ama, ina, ken annak.” Dagiti direkta a resulta ti paggastosan ti Britano nga agbaybayad iti buis iti promedio a £11 [$15] iti kada lawas, ngem dagiti saan a direkta a gastos ramanenna ti adu a kanayonan a pagtaengan a kasapulan para kadagiti nagsisina a pamilia ken ti imbungana a pannakadangran ti komunidad. Nupay dina panggep nga isuro ti moralidad, kuna ti report: “Patienmi a napaneknekanen iti unos ti adu a panawen a makaipaay ti panagasawa iti katalgedan a pundasion iti natalged a kagimongan ken iti pannakapadakkel ti annak.”
Dagiti Delingkuente nga Urbon nga Elepante
Dagiti kalakian nga urbon nga elepante ti makagapu iti kaaduan pay laeng nga ipapatay ti 36 a rhino nanipud idi 1991 idiay Hluhluwe-Umfolozi Park ti South Africa, sigun iti impadamag ti African Wildlife a napauluan “No Kissayanyo Dagiti Nataengan, Mapalamlaman Dagiti Urbon.” Dagiti urbon a nagbalin a di normal ti kinaagresiboda ket dagiti gayam nayakar nga ulila ti sumagmamano nga elepante iti Kruger National Park nga impalubos ti linteg a mapapatay tapno makissayan ti bilangda. Nasapsapa ngem iti gagangay ti panagbalinda a narugso iti sekso. Patien dagiti managsukimat a ti kinaawan ti gagangay nga estruktura iti pamilia dagiti elepante ti makagapu iti dakes a kababalinda. Dayta ti gapuna nga adda sangapulo a nataenganen a kalakian nga elepante a naala manipud idiay Kruger National Park tapno mangdisiplina kadagiti sulpeng nga urbon. Awanen ti naipadamag a natay kadagiti rhino iti maysa pay a lugar a pakasalsalakniban dagiti animal, a nangrugian daytoy a programa idi 1998.
Mararaut ti Buyot a Naaramid iti Terra-cotta Idiay China
“Adda baro a kabusor ti maysa kadagiti kalatakan a pagpasiaran dagiti turista idiay China, ti 2,200 ti tawennan a buyot a naaramid iti nayurno a damili a maawagan terra-cotta,” kuna ti The Guardian iti London. Uppat a pulo a klase dagiti fungus ti nangapektar iti nasurok a 1,400 kadagiti nasurok a 8,000 a kas kadakkel ti tao a soldado, pumapana, ken kabalio a nakali iti asideg ti naarian a tanem ti emperador idi ti China a ni Qin Shihuang iti ruar ti Xi’an, ti kadaanan a kabesera ti pagilian. Agpegpeggad met a madadael daytoy nadaeg a koleksion, a damo a natakuatan idi 1974 ken nayaramidanen iti pannakabalayna iti uneg ti daga, gapu “ta ti sang-aw ken bara ti bagi ti dandani 4,300 nga agpasiar iti kada aldaw ti mangdadael iti dati a natayengteng a kolor dagiti nabatbati nga estatua,” kuna ti The Times ti London. Tapno malapdan ti panagbuot ti amin nga estatua, inayabanen dagiti autoridad idiay siudad ti Xi’an ti maysa a kompania idiay Belgium a paglainganna ti pumatay kadagiti fungus.
Kalam-ekna—Gayyem Wenno Kabusor?
Saan met gayam a makadangran iti salun-at ti nalamiis ken nabasa a paniempo, sigun iti Aleman a pagiwarnak nga Apotheken Umschau. Iti kasumbangirna, ti kanayon a pannagna no tiempo ti kalam-ekna ti mangpasayaat iti kasasaad ti puso ken sirkulasion ti dara ken mangpakaradkad iti intero a bagi, sigun iti eksperto iti salun-at a nainaig iti paniempo a ni Dra. Angela Schuh. Mabalin a ti panagtalinaed iti uneg dagiti nabara a siled ti makagapu a mapukaw ti bagi ti abilidadna a makibagay a naimbag kadagiti agbaliwbaliw a temperatura. Maipagarup a daytoy ti makagapu a nabiit a maimpeksion, mabannog ken agsakit ti ulo. Ngem ti bagi a pakpakaradkaden ti regular a panagehersisio no “dakes” ti paniempona ket mabalin a saan unay a sensitibo iti lamiis ken ad-adda a pakirdenna dayta.