Dagiti Pannakadangran a Patauden ti Pornograpia

NALAKA a magun-odan ti amin a kita ti seksual nga impormasion babaen iti telebision, sine, music video, ken iti Internet. Saan aya a makadangran ti kanayon a pannakabuya iti pornograpia, seksual a ladladawan, kas ipapati ti adu a tattao kadatayo?a

Dagiti Epekto ti Pornograpia Kadagiti Nataengan

Aniaman ti ibaga dagiti mangikalkalintegan iti pornograpia, adda nakaro nga epekto dayta iti panangmatmat ti tattao iti sekso ken iti seksual a kababalin. Kuna dagiti managsukimat iti National Foundation for Family Research and Education a ti “panagbuya iti pornograpia dangranna dagiti agbuybuya babaen ti panangpataudna kadagiti kababalin a maikontra iti normal ken maakseptar a seksual a kababalin.” Sigun iti report, “nakasaksaknap ti sarsarita maipapan iti panangrames (ti panamati a pagay-ayat dagiti babbai ti marames, ken nasimbeng ti panunot dagiti manangrames) dagiti lallaki a naruamen nga agbuybuya iti pornograpia.”

Kuna ti dadduma a managsukimat a ti kanayon a panagbuya iti pornograpia mabalin a dadaelenna ti abilidad a mangtagiragsak ken makipaset iti normal a kinasinged ti agassawa. Ni Dr. Victor Cline, maysa nga espesialista a mangag-agas iti pannakaadikto kadagiti seksual nga ar-aramid iti Internet, nadlawna ti epekto ti masansan a panagbuya iti pornograpia. No di malapdan, ti naiparna laeng idi a panagbuya iti pornograpia ket mabalin nga agtungpal iti nakarkaro ken abnormal a pananggun-od iti impormasion. Kunana a daytoy ket mabalin nga agtungpal kadagiti abnormal a seksual nga aramid. Umanamong dagiti sientista a mangad-adal iti kababalin ti tao. Kuna ni Dr. Cline nga “aniaman a kita ti naiduma a seksual nga aramid ket mabalin a mayugali iti kastoy a pamay-an . . . ket saan a maikkat dayta uray no makonsiensiaka unay.” Inton agangay, ti agbuybuya mabalin a padasennan nga aramiden ti pornograpia a naibasar iti imoral nga arapaapna, ket masansan a dakes dagiti resultana.

Mabalin nga in-inut ken di madmadlaw ti itataud daytoy nga aramid, kinuna ni Cline. Kinunana pay: “Kas iti kanser, agtultuloy a kumaro ken agsaknap dayta. Manmano a sumardeng ti ikakarona, sa nagrigat pay nga agasan ken paimbagen. Masansanto nga agulbod ken agkedked ti adikto a lalaki a mangrisut iti parikutna. Daytoy ti dandani kanayon a pagsupiatan ti agassawa, ken no dadduma agtungpal iti panagdiborsio, ken pannakadadael ti dadduma pay a nasinged a relasion.”

Pannakadangran Dagiti Agtutubo

Ipakita ti estadistika a dagiti babbarito nga agtawen iti 12 agingga iti 17 ti kangrunaan nga agbuya iti pornograpia. Kinapudnona, para iti adu, ti pornograpia ti kangrunaan a gubuayan ti seksual nga edukasion. Makariribuk dagiti pagbanagan daytoy. “Ti panagsikog dagiti babbalasitang ken dagiti sakit a mayakar babaen iti panagdenna a kas iti AIDS,” kuna ti report, “ket di pulos nga iladawan ti pornograpia, isu a mangipaay iti palso a panamati nga awan ti dakes a pagbanagan dagiti kababalin a nailadawan iti pornograpia.”

Ibaga ti dadduma a managsukisok a ti masansan a panagbuya iti pornograpia apektaranna met ti natural nga itatanor ti utek ti ubing. Kastoy ti kuna ni Dr. Judith Reisman, a presidente iti Institute for Media Education: “Ipamatmat dagiti kapaliiwan a maapektaran ti salun-at ti sistema nerbio gapu iti pannakabuya kadagiti pornograpiko a ladawan ken pannakangngeg kadagiti uni dagitoy. Ti panagbuya iti pornograpia ket mamataud iti panagtignay a mangringbaw iti normal a panangawat ti utek iti impormasion kalpasan a naawatanna ti banag a nairaman. Makadangran dayta kadagiti [tumantanor] ken ‘nalaka a maimpluensiaan’ nga utek ti ubbing, agsipud ta dadaelenna ti pannakaawatda iti kinapudno isu a madangran ti kinasalun-at ti isip ken bagida, ti pagimbaganda ken ti pananggun-odda iti kinaragsak.”

Dagiti Epektona Kadagiti Relasion

Tubayen ken impluensiaan ti pornograpia dagiti ugali ken kababalin. Makaallukoy dagiti mensahena gapu ta arapaap dagitoy ket iti kasta, maiparang nga ad-adda a makaparagsak ngem iti agpaypayso. (Kitaem ti kahon nga “Ania Kadagitoy ti Mensahe nga Awatem?”) “Dagiti agbuybuya iti pornograpia makapataudda iti di agpayso a pananginanama nga agtungpal iti pannakadadael dagiti relasion,” sigun iti maysa a report.

Mabalin a dadaelen ti pornograpia ti panagtalek ken ti kinamapagpiaran, a dagitoy dagiti nasken a kalidad iti panagasawa. Gapu ta mailimlimed ti panagbuya iti pornograpia, masansan nga agtungpal dayta iti panangallilaw ken panagulbod. Marikna dagiti assawa a naliputanda. Dida maawatan no apay a saan idan a kaay-ayo ti asawada.

Naespirituan a Pannakadangran

Ti panagbuya iti pornograpia ket mangpataud iti nakaro a naespirituan a pannakadangran. Dayta ti pudpudno a manglapped iti maysa a tao a mayat a maaddaan iti relasion iti Dios.b Inaig ti Biblia ti panaggartem iti sekso iti kinaagum ken idolatria. (Colosas 3:5) Ti agagum iti maysa a banag tarigagayanna unay dayta isu nga ipangpangrunana, ket makullaapan ti amin a banag. Kinapudnona, dagidiay adikto iti pornograpia ipangpangrunada ti seksual a tarigagayda ngem iti Dios. Pagbalinenda ngarud dayta nga idoloda. Kastoy ti bilin ni Jehova a Dios: “Dika maaddaan kadagiti aniaman a sabali a didios maibusor iti rupak.”​—Exodo 20:3.

Dadaelen ti pornograpia dagiti naayat a relasion. Ni apostol Pedro a maysa a kasado a lalaki, indagadagna kadagiti Kristiano nga assawa a lallaki a padayawanda ti assawada. Ti asawa a lalaki a di mangaramid iti kasta malapdan dagiti kararagna iti Dios. (1 Pedro 3:7) Ti aya nalimed a panagbuya kadagiti naalas a ladawan ti babbai ket panangpadayaw ti maysa a lalaki iti mismo nga asawana? Ania ngata ti rikna ni baketna no matakuatanna dayta? Ken ania ngata ti makuna ti Dios a ‘mangyeg iti tunggal kita ti aramid iti pannakaukom’ ken ‘mangtingiting kadagiti espiritu’? (Eclesiastes 12:14; Proverbio 16:2) Manamnama ngata ti maysa a tao nga agbuybuya iti pornograpia a denggen ti Dios dagiti kararagna?

Ti inaagum a panangpennek iti tarigagay aniaman ti pagbanagan dayta ket naisigud a kababalin dagiti agbuybuya iti pornograpia. Gapuna, saan a naayat ti panagbuya iti pornograpia. Daytat’ mangpakapuy iti pannakidangadang ti maysa a Kristiano a mangtaginayon iti nasin-aw ken nadalus a takderna iti imatang ti Dios. “Daytoy ti pagayatan ti Dios,” insurat ni apostol Pablo, “nga adaywanyo ti pannakiabig; a tunggal maysa kadakayo ammona koma no kasano nga ikutan ti bukodna a basehas iti pannakasantipikar ken dayaw, saan nga iti naagum a panaggartem iti sekso . . . , tapno awan kadakayo ti makagteng iti punto a dangranna ken pakibianganna dagiti kalintegan ti kabsatna.”​—1 Tesalonica 4:3-7.

Ti pornograpia gundawayanna a nangnangruna dagiti babbai ken ubbing. Tagibassitenna ida ken ikkatenna ti dayaw ken kalinteganda. Ti agbuybuya iti pornograpia ket makipaspaset ken mangsupsuportar iti kasta a pananggundaway. Ipatuldo dagiti managsukisok a da Steven Hill ken Nina Silver a “kasanoman ti kinasayaat . . . ti pagarup ti maysa a tao iti bagina, iti kasayaatan a kasasaad, ti pananganamongna iti pornograpia ti mamagbalin kenkuana a [di mangikankano]. Iti kadaksan a kasasaad, karurodna ken di agtalek iti babai, ti mismo a kunkunaenna nga ipatpategna.”

Ilalapsut iti Pornograpia

Kasano ngay no madama a makidangdangadangka iti pannakaadikto iti pornograpia? Adda kadi maaramidmo tapno makalapsutka iti dayta? Mangipaay ti Biblia iti namnama! Dadduma kadagiti immuna a Kristiano ti mannakiabig, mannakikamalala, ken naagum sakbay a naammuanda ni Kristo. “Ngem naugasankayon,” kinuna ni Pablo. Kasano a kasta? Simmungbat: “Nasantipikarkayon . . . babaen iti espiritu ti Diostayo.”​—1 Corinto 6:9-11.

Dimo pulos tagibassiten ti pannakabalin ti nasantuan nga espiritu ti Dios. “Ti Dios matalek,” kuna ti Biblia, “ket saannanto nga ipalubos a masulisogkayo iti labes ti kabaelanyo nga itured.” Kinapudnona, mangipaay iti dalan a pagruaran. (1 Corinto 10:13) Adda dagiti pagimbagan ti napasnek a panagkararag​—a kanayon nga ipakaammom ti parikutmo iti Dios. Iparparegta ti Saona: “Ipalladawmo ti dadagsenmo ken Jehova a mismo, ket isu saranayennakanto.”​—Salmo 55:22.

Siempre, masapul nga agtignayka a maitunos kadagiti kararagmo. Masapul a mangaramidka iti naannad ken naimpusuan a pangngeddeng nga iwaksimon ti pornograpia. Dakkel ti maitulong ti mapagtalkan a gayyem wenno miembro ti pamilia a mangsuporta ken mangparegta kenka a mangibanag iti pangngeddengmo. (Kitaem ti kahon a “Panagpatulong.”) Ti pananglagip a sigurado a makaay-ayo iti Dios ti kasta a panagtignay ket makatulong kenka a mangibanag iti pangngeddengmo. (Proverbio 27:11) Maysa pay, ad-adda nga iwaksim dayta no ammom a makapaladingit iti Dios ti panagbuyam iti pornograpia. (Genesis 6:5, 6) Narigat ti makidangadang iti dayta, ngem maysa dayta a pakidangadangan a mapagballigiam. Maisardengmo ti ugali a panagbuya iti pornograpia!

Talaga a napeggad ti panagbuya iti pornograpia. Makadangran ken makadadael dayta. Dadaelenna dagidiay mangpatpataud ken agbuybuya iti dayta. Maysa dayta nga insulto kadagiti lallaki ken babbai, peggad kadagiti ubbing, ken aramid a rumbeng a liklikan.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 10]

Panagpatulong

Saanmo koma a tagtagilag-anen ti panangikagumaan a lumapsut iti pornograpia; mabalin a narigat dayta a pannakidangadang. Kuna ni Dr. Victor Cline, a nakapaimbagen iti ginasut nga adikto iti seksual nga ar-aramid iti Internet: “Saan nga agkurri dagiti kari. Awan ti mamaay dagiti nasayaat a panggep. [Ti maysa nga adikto iti seksual nga ar-aramid iti Internet] dina maaramid daytoy a bukbukodna.” Sigun ken Cline, ti umuna a kasapulan iti naballigi a panangagas isu ti panangikuyog iti asawa, no kasado ti tao. “Naparpartak ti iyiimbag no duada nga agpaagas,” kunana. “Nasaktanda a dua. Agpadada nga agkasapulan iti tulong.”

Para iti di-naasawaan, masansan a dakkel a tulong ti mapagtalkan a gayyem wenno miembro ti pamilia. Siasinoman ti nairaman iti pannakaagas, adda paglintegan ni Cline a saan a mabalusingsing: Ipudnom ti amin a parikutmo ken aniaman a panagsublim iti dati nga ar-aramidem. “‘Papatayendaka’ dagiti palimedmo,” kunana. “Ibabain ken konsiensiaendaka.”

[Tsart iti panid 9]

Ania Kadagitoy ti Mensahe nga Awatem?

Mensahe ti Pornograpia

◼ Ti pannakidenna iti asinoman, iti aniaman a panawen, iti sidong ti aniaman a kasasaad, ken iti aniaman a pamay-an ket naimbag ken awan pagdaksanna.

Ti Panangmatmat ti Biblia

◼ “Ti panagasawa nadayaw koma iti tengnga dagiti isuamin, ket ti pagiddaan ti agassawa awan koma ti tulawna, ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.”​—Hebreo 13:4.

“Ti mangyugali iti pannakiabig agbasbasol a maikaniwas iti bukodna a bagi.”​—1 Corinto 6:18; kitaem met ti Roma 1:​26, 27.

Mensahe ti Pornograpia

◼ Ti panagasawa ket lapped iti seksual a pannakapnek.

Ti Panangmatmat ti Biblia

◼ “Agrag-oka iti asawa ti kinaagtutubom . . . Patinayon koma nga agragsakka iti napalaus.”​—Proverbio 5:​18, 19; kitaem met ti Genesis 1:​28; 2:​24; 1 Corinto 7:3.

Mensahe ti Pornograpia

◼ Maymaysa laeng ti panggep a nakaparsuaan dagiti babbai​—tapno pennekenda ti seksual a kasapulan ti lallaki.

Ti Panangmatmat ti Biblia

◼ ‘Siak [ni Jehova a Dios] mangaramidak iti katulongan maipaay kenkuana, kas maysa a komplimentona.’​—Genesis 2:18; kitaem met ti Efeso 5:28.

Mensahe ti Pornograpia

◼ Ti lallaki ken babbai ket adipen dagiti seksual a derrepda.

Ti Panangmatmat ti Biblia

◼ “Papatayenyo, ngarud, dagiti kameng ti bagiyo nga adda iti rabaw ti daga no maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, a dayta ket idolatria.”​—Colosas 3:5.

“Tunggal maysa kadakayo ammona koma no kasano nga ikutan ti bukodna a basehas iti pannakasantipikar ken dayaw.”​—1 Tesalonica 4:4.

Tratuem ‘dagiti babbaket a kas inna, dagiti ub-ubing a babbai a kas kakabsat a babbai buyogen ti isuamin a kinadalus.’​—1 Timoteo 5:​1, 2; kitaem met ti 1 Corinto 9:27.

[Ladawan iti panid 7]

Ibaga ti dadduma a managsukisok a ti masansan a panagbuya iti pornograpia apektaranna ti natural nga itatanor ti utek ti ubing

[Ladawan iti panid 8]

Ti pornograpia dadaelenna ti panagtalek ken ti kinamapagpiaran ti agassawa

[Ladawan iti panid 10]

Adda dagiti pagimbagan ti napasnek a panagkararag