Ti Panangmatmat ti Biblia

Maparmek Aya Dagiti Bisio ken Dakes nga Ugali?

ADDA nainsiriban ngem nakakatkatawa nga imbaga idi ni autor Mark Twain: “Ti panangisardeng iti panagsigarilio ti kalakaan nga aramiden. Ammok agsipud ta namin-adun nga inaramidko dayta.” Sigurado nga adu ti umanamong iti mamagpanunot nga imbaga ni Twain. Nupay mabalin a naan-anay a bigbigenda nga adda dagiti ugali wenno aramid a talaga a dakes ken makadangran pay ketdi, ammoda met a narigat a labanan ken isardeng dagitoy. Mabalin nga adun a tawen a naigamer dagiti bisio ken ugali ket narigaten a balbaliwan. Mabalin a makabannog ken nasaem pay ketdi ti panangpadas a manglapped kadagitoy.

Kuna ni Dr. Anthony Daniels nga agtartrabaho iti maysa a pagbaludan, masansan nga ibaga dagiti nakabasol a didan maisardeng dagiti bisio ken dakes a tarigagayda. Irasonda nga apaman nga adikton ti maysa a tao, “mapilitan a mangaramid iti dayta, ket dinan maisardeng.” No pudno dayta a panagrason, ditay koman manungsungbat no aramidentayo dagiti kayattayo nga aramiden. Ngem agpayso kadi nga awan gawaytayo a biktima dagiti motibo ken tarigagaytayo? Wenno kinaagpaysuanna, mabalin a maparmek dagiti bisio ken dakes nga ugali? Tapno magun-odantayo ti mapangnamnamaan a sungbat, kitaentayo ti kuna ti Biblia.

Tarigagay Kontra Panagtignay

Pinagminar ti Biblia a ti Dios panungsungbatennatayo kadagiti aramidtayo. (Roma 14:12) Kalikagumanna met nga agbiagtayo a maitunos kadagiti nalinteg a pagalagadanna. (1 Pedro 1:15) Kas Namarsua kadatayo, ammona ti kasayaatan para kadatayo, ket kondenaren dagiti prinsipiona ti adu nga aramid, ugali, ken bisio a gagangay iti daytoy a lubong. (1 Corinto 6:9, 10; Galacia 5:19-21) Nupay kasta, realistiko ken naasi met iti namnamaenna kadagiti imperpekto a tattao.​—Salmo 78:38; 103:13, 14.

Dayta ti gapuna a kastoy ti insurat ti salmista: “No dagiti biddut koma ti siputam, O Jah, O Jehova, siasino ti makapagtakder?” (Salmo 130:3) Wen, naan-anay nga ammo ni Jehova a “ti pagannayasan ti puso ti tao dakes manipud pay kinaagtutubona.” (Genesis 8:21) Ti genetiko a tawidtayo, natawid a pagkapuyan, ken dagiti napalabas a kapadasantayo ti makagapu a ditay maparmek ti amin a dakes a kapanunotan ken tarigagaytayo. Gapu iti panagayat ni Jehova a Dios, dina kalikaguman ti kinaperpekto kadatayo.​—Deuteronomio 10:12; 1 Juan 5:3.

Nupay kasta, daytoy a konsiderasion ti Dios dina ikkaten ti rebbengentayo a mangkontrol kadagiti dakes a tarigagaytayo. Nupay inamin ni apostol Pablo nga ikagkagumaanna a mismo a parmeken dagiti dakes a tarigagayna, isut’ saan a simmuko. (Roma 7:21-24) “Disdisnogek ti bagik,” kinunana, “ket ad-adipenek.” Apay? Tapno “saanak nga agbalin a di naanamongan.” (1 Corinto 9:27) Wen, napateg ti panagteppel iti panangparmektayo kadagiti dakes a pagannayasan, ugali, ken bisiotayo tapno maparmektayo dagitoy inton agangay.

Kabaelantayo ti Agbalbaliw

Sigun kadagiti sientista a mangad-adal iti kababalin ti tattao, masursuro ken mapatanor dagiti bisio ken dakes nga ugali a kas met kadagiti nasayaat nga ugali. No husto dayta, kabaelantayo ngarud a parmeken dagiti bisio ken dakes nga ugalitayo! Kasano? “Panunotem dagiti pagimbagan ti panangisardengmo iti nakairuamam nga aramiden,” kuna dagiti autor ti maysa a libro maipapan iti panangtaming kadagiti pakarigatan. Kalpasanna, “agaramidka iti listaan no kasano a sumayaat ti biagmo no isardengmo ti bisiom wenno balbaliwam ti ugalim.” Wen, no sangkapanunottayo dagiti pagimbagan ti panangisardengtayo kadagiti bisio ken dakes nga ugalitayo, matignaytayo nga agbalbaliw.

Panunotem ti pammagbaga ni apostol Pablo kadatayo a ‘pabaruentayo koma ti puersa a mangtigtignay iti panunottayo.’ (Efeso 4:22, 23) Dayta a puersa isu ti kangrunaan a pagannayasan ti panunottayo. Mabalbaliwam dayta a puersa no agbalinka a nasingsinged iti Dios ken kanayon nga apresiarem dagiti pagalagadanna. Ti pannakaammom a parparagsakem ni Jehova ti makatulong ken mangparegta kenka nga agbalbaliw.​—Salmo 69:30-33; Proverbio 27:11; Colosas 1:9, 10.

Siempre, narigat a maparmek dagiti nabayagen a bisio ken dakes nga ugalitayo. Ditay koma tagibassiten ti panagreggettayo. Mabalin a sagpaminsan a maulittay manen dayta wenno mapaaytayo. Ngem bayat nga aglabas ti panawen, namnamaentayo a nalaklakatay a balbaliwan dagiti bambanag. No ad-adda a pagreggetam, ad-addanton a mairuamka iti baro nga ugalim.

Ti maysa nga agay-ayat iti Dios manamnamana met ti tulong ken pammendisionna. “Matalek ti Dios,” inkari ni Pablo, “ket saannanto nga ipalubos a masulisogkayo iti labes ti kabaelanyo nga itured, no di ket . . . aramidennanto met ti dalan a pagruaran tapno mabalinanyo nga ibturan dayta.” (1 Corinto 10:13) Din agbayag, dadaelenton ni Jehova a Dios daytoy dakes a sistema ti bambanag agraman ti amin a pannulisog, dakes a tarigagay, ken panaggartem. (2 Pedro 3:9-13; 1 Juan 2:16, 17) Amin nga imperpekto a tattao a makalasat iti daytoy a pannakadadael ti naan-anay ken agnanayonton a maagasan manipud iti amin a pakarigatan​—iti pisikal, mental, ken emosional. “Dagiti immun-una a banag saandanto a maipalagip, saandanto met a tumpuar iti puso,” ikari ti Dios. (Isaias 65:17) Sigurado a dagiti dakes a tarigagay ken derrep ket karaman kadagitoy “immun-una a banag.” Saan kadi a dayta ti nagsayaat a pakagutugotan tapno ikagumaantayo nga isardeng ken parmeken dagiti bisio ken dakes nga ugalitayo?

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 21]

ILALAPSUT KADAGITI BISIO KEN DAKES NGA UGALI

1. Ammuem ken admitirem dagiti bisio ken dakes nga ugalim. Imtuodem ti bagim, ‘Talaga aya nga adda maitulongna kaniak daytoy a bisio wenno ugali? Makapasuron aya dayta iti sabsabali? Apektaranna aya ti salun-atko, pinansial a kasasaadko, pagimbagak, pamiliak, wenno ti natalna a panunotko? Sumayaat ngata ti panagbiagko no awan dayta?’

2. Sukatam ti bisiom ken dakes nga ugalim iti makagunggona nga aramid. Kas pagarigan, adu unay aya ti tiempo a busbusbosem nga agsukisok iti Internet, ken nalabit naalas dagiti buybuyaem? Iyeskediulmo ngarud dayta nga oras agpaay iti makagunggona a panagbasa, panagadal, wenno panagehersisio.

3. Siputam ti irarang-aymo. Iti sumagmamano a minuto iti kada aldaw, panunotem ti nagrang-ayam. No nagkibaltangka, ammuem dagiti makagapu.

4. Agpatulongka iti sabsabali. Ibagam kadagiti gagayyemmo ken pamiliam nga ikagkagumaam ti lumapsut iti daytoy a bisio wenno ugali, ket kiddawem a palagipandaka no kasla subsubliam dayta. Makisaritaka iti dadduma a nakaparmek a sibaballigi iti isu met la a bisio wenno ugali.​—Proverbio 11:14.

5. Agbalinka a balanse ken realistiko. Dimo namnamaen nga agballigika a dagus. Narigat nga isardeng ti dadduma a nakaigameram a bisio wenno ugali.

6. Agkararagka iti Dios. Babaen iti tulong ti Dios, kabaelam a parmeken ti aniaman a dakes a bisio wenno ugali.​—Salmo 55:22; Lucas 18:27.