Ti Resipe ti Pudno a Kinaragsak
MAADDAANTAYO iti naimas a taraon no addaantay iti nasayaat a resipe ken nalaing a kosinero! Kasta met laeng ti kinaragsak. Saan a maymaysa no di ket adu nga aglalaok a banag iti biag ti agtitipon a mangpataud iti kinaragsak. Mairaman kadagitoy ti panagtrabaho, panagay-ayam, pannakitimpuyog iti pamilia ken gagayyem, ken dagiti naespirituan nga aramid. Ngem adda met dagiti saan unay a madlaw a banag a kas kadagiti kababalin, tarigagay, ken kalat iti biag.
Naimbag la ketdin ta saanen a masapul a birokentay pay a mismo ti resipe ti pudno a kinaragsak. Apay? Agsipud ta nangted ti Namarsua kadatayo iti nagsayaat a libro a pakasursuruantayo. Dayta ti Biblia, a magun-odan itan iti 2,377 a lenguahe, intero man wenno pasetna laeng. Ad-adu ti magun-odan iti dayta ngem iti aniaman pay a publikasion iti lubong!
Ipakita daytoy nakaskasdaaw a sirkulasion a maseknan ti Dios iti kinaragsak ken iti naespirituan a pagimbagan ti amin a tao. (Aramid 10:34, 35; 17:26, 27) “Siak . . . Daydiay mangisursuro kenka tapno magunggonaam ti bagim,” kuna ti Dios. No ipangagtayo dagiti bilinna, ikarina ngarud kadatayo ti kinatalingenngen ken talna, “kas iti maysa a karayan.”—Isaias 48:17, 18.
Ipalagip dayta a kari ti imbaga ni Jesus a naadaw iti immuna nga artikulo: “Naragsak dagidiay sipapanunot iti naespirituan a kasapulanda.” (Mateo 5:3) Saan a parparawpaw a panamati ti espiritualidad a nadakamat ditoy. Imbes ketdi, apektaran dayta ti intero a panagbiagtayo. Iparangarangna a situtuloktayo nga umimdeng ken paisuro iti Dios agsipud ta bigbigentayo nga ad-adu ti ammona maipapan kadatayo ngem datayo a mismo. Kastoy ti kinuna ni Errol, maysa nga agad-adal iti Biblia iti nasuroken a 50 a tawen: “Ti ad-adda a nakakombinsirak a nagtaud iti Dios ti Biblia ket, no iyaplikarmo dagiti pannursurona, epektiboda!” Kas pagarigan, usigem ti nagsayaat a balakad ti Biblia maipapan kadagiti bambanag a kas iti panangbirok iti kinabaknang ken ragragsak.
Nainsiriban a Panangiwanwan Maipapan iti Kuarta
Kastoy ti kinuna ni Jesus: “Uray no addaan kinaruay ti maysa a tao, ti biagna saan nga agtaud iti bambanag nga ik-ikutanna.” (Lucas 12:15) Wen, ti pudno a pategmo kas maysa a tao, nangruna iti imatang ti Dios, awan ti pakainaiganna iti kinaadu ti kuartam iti banko. Kinapudnona, ti panangbirok iti kinabaknang masansan a degdeganna ti sikor, a mangikkat iti rag-o ti panagbiag ken mangibus iti tiempo nga agpaay kadagiti napatpateg a banag.—Marcos 10:25; 1 Timoteo 6:10.
Sigun ken Richard Ryan, a propesor iti sikolohia idiay Estados Unidos, no ad-adda a sapulen dagiti tattao ti pannakapnek kadagiti material a banag, manmano a masarakanda dayta dita. Kastoy ti kinuna ti mannurat iti Biblia a ni Solomon: “Ti tao nga agayat iti kuarta saan a pulos a mapnek iti dayta, ket ti tao nga agayat iti adu a kinabaknang saanto a maragsakan iti iyaaduna.” (Eclesiastes 5:10, The New English Bible) Mabalin a maipadis ti kasasaad iti gagatel a patauden ti kagat ti lamok—bayat a kudkudkodem ad-adda nga aggagatel, agingga a masugat.
Paregtaennatayo ti Biblia nga agtrabaho a sigagaget ken tagiragsaken dagiti bunga ti nagbannogantayo. (Eclesiastes 3:12, 13) No kasta ti aramidentayo, ad-adda nga agraemtayo iti bagitayo, a maysa pay a napateg a ramen ti kinaragsak. Mabalin met a sagrapentayo pay ti dadduma a naimbag a pagragsakan iti biag. Ngem adda nakaidumaan ti panangsagrap kadagiti naimbag a banag nga ipaay ti kuarta ken ti panangipangpangruna iti biagtayo iti panangsapul iti kinabaknang.
Adda Lugar Dagiti Panagragragsak
Ti naespirituan a panangmatmat iti biag tulongannatayo a mangsagrap iti kadakkelan a gunggona manipud iti panagaliwaksay, panaglinglingay, ken dadduma a ragragsak. Tinagiragsak ni Jesus dagiti naragsak nga okasion a pakairamanan ti taraon ken inumen. (Lucas 5:29; Juan 2:1-10) Ngem saan a dagitoy ti kangrunaan a gubuayan ti rag-ona iti biag. Imbes ketdi, nagrag-oanna unay ti panangragpatna kadagiti naespirituan a kalat, a pakairamanan ti panangtulong iti sabsabali a mangammo iti Dios ken ti panggepna agpaay iti sangatauan.—Juan 4:34.
Pinadas ni Ari Solomon ti nagsapul iti ragragsak tapno makitana no dagitoy ti makaipaay iti kinaragsak. “Nagaliwaksay ken naglinglingayak tapno maragsakanak,” kinunana. Daytoy nabaknang nga ari saanna laeng a basta pinadas ti naglinglingay. Talaga a nagaliwaksay ken naglinglingay! Ngem ania ti nariknana kalpasanna? Kastoy ti insuratna: “Daytoy met awan serserbina.”—Eclesiastes 2:1, New English Bible.
Awan serbina ken saan a makapnek—kasta ti kadawyan a marikna dagiti agsapsapul iti ragragsak. Kinapudnona, idi impadis dagiti managsirarak ti panagsapul iti ragragsak kadagiti banag a kas iti makagunggona a panagtrabaho, naespirituan nga ar-aramid, ken pannakiraman iti ar-aramid ti pamilia, naammuanda a ti panagsapul iti ragragsak ti kabassitan ti maipaayna a kinaragsak kadagiti tattao nga inadalda ti kabibiagda.
Agbalinka a Managparabur ken Managyaman
Dagiti naragsak a tattao ket managparabur ken interesadoda iti sabsabali, saanda nga agimbubukodan. “Ad-adu ti kinaragsak iti panangted ngem iti panangawat,” kinuna ni Jesus. (Aramid 20:35) Malaksid iti panangted iti material, mabalin nga ipaaytayo ti tiempo ken pigsatayo, a nalabit ad-adda pay a maapresiar, nangruna iti pamilia. Masapul dagiti agassawa ti tiempo nga agkaduada tapno agtalinaed a nabileg ken naragsak ti panagasawada. Masapul met a mangipaay dagiti nagannak iti umdas a tiempo para kadagiti annakda, kasaritada ida, ipakitaanda ida iti panangipateg, ken isuroda ida. No kasta ti panaglalangen ti pamilia, agballigida ken agbalin a naragsak ti pagtaenganda.
Iti kasupadina, no ipaay ti sabsabali ti bagi wenno tiempoda kenka wenno dadduma pay a pamay-an—‘ipakpakitam aya a managyamanka’? (Colosas 3:15) No iyugalim daytoy a kababalin, mabalin a nagsayaat ti epekto dayta iti pannakilangentayo iti sabsabali ken naragragsaktayo. No adda naimpusuan nga agyaman kenka, saan kadi a maragsakanka?
Ti panangipakita iti panagyaman ipabigbigna met kadatayo dagiti naimbag a banag a sagsagrapentayo. Iti naannad ti pannakairekordna nga eksperimento, kiniddaw ti maysa a sikologo iti University of California idiay Riverside, E.U.A., kadagiti tattao nga inadalna ti kabibiagda a mangidulinda iti “listaan ti panagyaman”—listaan dagiti banag a pagyamananda. Di pakasdaawan nga iti las-ud ti innem a lawas, nakadkadlaw a narikna dagiti tattao nga inadalna ti kabibiagda nga ad-adda a makapnek ti panagbiagda.
Ania ti masursurotayo? Aniaman ti kasasaadmo, sursuruem a bilangen dagiti bendision a sagsagrapem. Kinapudnona, paregtaennatayo ti Biblia a mangaramid iti kasta, a kunkunana: “Agrag-okayo a kankanayon. . . . Mainaig iti isuamin agyamankayo.” (1 Tesalonica 5:16, 18) Siempre, tapno maaramidtayo dayta, masapul nga ikagumaantayo a lagipen dagiti naimbag a banag a sinagraptayo. Nagsayaat no aramidem dayta a personal a kalatmo.
Ayat ken Namnama—Napateg iti Kinaragsak
Siuumiso a naibaga a manipud pannakaipasngay agingga iti ipapatay, masapul dagiti tattao ti ayat. No awan dayta, kumapuy ti tattao. Ngem ania a talaga ti ayat? Nupay di umiso ti pannakausar dayta a sao iti kaaldawantayo, nagpintas ti panangiladawan ti Biblia iti dayta. Kastoy ti kunana: “Ti ayat mabayag-panagituredna ken manangngaasi. Ti ayat saan a managimon, saan nga agpangas, saan nga agtangsit, saan a naalas ti panagtigtignayna, saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan, saan a magargari nga agpungtot. Saanna nga ing-ingpen ti pannakadangran. Saanna a pagrag-oan ti kinakillo, no di ket makipagrag-o iti kinapudno. Anusanna ti amin a bambanag, patienna ti amin a bambanag, inanamaenna ti amin a bambanag, ibturanna ti amin a bambanag.”—1 Corinto 13:4-8.
Talaga a saan nga agimbubukodan ti pudno nga ayat! Agsipud ta “saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan,” iyun-unana ti pagragsakan ti sabsabali ngem iti bukodna a pagragsakan. Ngem nakalkaldaang ta manmanon ti kasta nga ayat. Kinapudnona, iti nakapatpateg a padtona maipapan iti panungpalan ti agdama a sistema ti bambanag, imbaga ni Jesus a “ti ayat ti ad-adu lumamiisto.”—Mateo 24:3, 12; 2 Timoteo 3:1-5.
Nupay kasta, daytoy a kasasaad ket saan nga agtultuloy iti agnanayon, ta pakaumsian dayta ti Namarsua—ti mismo a personipikasion ti ayat! (1 Juan 4:8) Din agbayag, pukawenton ti Dios ditoy daga ti amin a mangim-impen iti gura wenno dagidiay iturturayan ti kinaagum. Ti ispalenna laeng ket dagidiay mangikagkagumaan a mangsukay iti ayat a nailadawan nga immun-una. Pagbanaganna, agarinto ti talna ken kinaragsak iti intero a daga. Sigurado a matungpal ti kari ti Biblia nga: “Iti apagbiit laengen a kanito, ket daydiay nadangkes awanton; ket pudno unay nga imutektekamto ti lugarna, ket isu awanton. Ngem dagidiay naemma tagikuaendanto ti daga, ket pudno a maragsakandanto iti napalalo iti kinaruay ti talna.”—Salmo 37:10, 11.
Panunotem laengen a kada aldaw ‘maragsakandanto iti napalalo!’ Di ngarud pakasdaawan a kuna ti Biblia: “Agrag-okayo iti namnama.” (Roma 12:12) Kayatmo kadi a maammuan ti ad-adu pay maipapan iti nagsayaat a namnama nga ipaay ti Dios para iti natulnog a sangatauan? No kasta, pangngaasim ta basaem ti sumaganad nga artikulo.
[Blurb iti panid 7]
“Ad-adu ti kinaragsak iti panangted ngem iti panangawat.”—Aramid 20:35
[Kahon/Ladawan iti panid 5]
Pakasaritaan Dagiti Nagballigi—Agpayso Kadi?
Sagpaminsan, makangngegtayo kadagiti pakasaritaan dagiti tattao a dimmakkel kadagiti nariribuk a pagtaengan ngem sinarangetda ti amin a pakarigatan a kasla dida mapagballigian sada nagbalin a nakabakbaknang. “No maminsan, maisalaysay dagita nga estoria kas ebidensia nga inkagumaanda nga impamuspusan ti pakarigatanda isu a nagballigida nupay naliday idi ti kinaubingda,” inlawlawag ti report maipapan iti kinaragsak iti San Francisco Chronicle. “Mabalin a mapagduaduaan daytoy a panangipapan, ta sigun iti panagsirarak, nalabit saanda met a talaga a nagballigi unay. Bimmaknangda laeng.”
[Kahon/Ladawan iti panid 6]
Ti Kinaragsak Mangpasalun-at
Mangpasalun-at ti naragsak a kababalin. “Ti kinaragsak wenno dagiti mainaig a kasasaad kas iti panangnamnama, optimismo ken pannakapnek agparang a pabassitenda ti panagpeggad wenno ep-ependa ti kinakaro ti sakit ti puso, sakit ti bara, diabetes, alta presion, panateng ken pannakaimpeksion ti makinngato a paset ti aangsan,” kuna ti report ti magasin a Time. Impalgak met ti maysa a panagadal idiay Holland maipapan kadagiti nataengan a pasiente nga iti nasurok a siam a tawen, nakaskasdaaw ta bimmassit iti 50 a porsiento ti peggad ti ipapatayda gapu iti naragsak ken positibo a kababalinda!
Saan pay a nalawag no kasano a ti kasasaad ti isip apektaranna ti kasasaad ti bagi. Nupay kasta, ipakita dagiti panagsukisok a kadagiti tattao a positibo ken optimistiko, basbassit ti cortisol a hormone-da iti panagsikor, a naammuan a mangpakapuy iti sistema ti imiunidad.
[Ladawan iti panid 4, 5]
No kasano a ti panangsurot iti nagsayaat a resipe ket mangpataud iti naimas a taraon, ti panangsurot met iti panangiwanwan ti Dios ket mangyeg iti kinaragsak