No Kasano a Naipakaammo ti Nagan ti Dios

INKANTA ni David a salmista ti Biblia: “Idaydayawkonto ti nagan ti Dios buyogen ti kanta.” Ammo ni David ti nagan ti Dios, ket inkantana: “Bendito koma ni Jehova . . . bendito koma ti nadayag a naganna.” (Salmo 69:30; 72:18, 19) Iti Iloko, ti gagangay a maus-usar a nagan ti Dios ket Jehova, a naipatarus manipud iti Hebreo a nagan a יהוה, nga agarup 7,000 a daras a nagparang iti Biblia.

Kadagiti nabiit pay a siglo, nausar ti nagan ti Dios iti adu a reperensia malaksid iti Biblia. Kas pagarigan, dagiti Latin a sasao a “Benedictus Sit Iehova Deus,” a kaipapananna ti “Maidaydayaw koma ni Jehova a Dios,” ket adun a tawen a naikitikit kadagiti balitok a sensilio idiay Switzerland [1]. Kinapudnona, iti las-ud ti napalabas a sumagmamano a tawen, ti nagan ti Dios iti Hebreo ken Latin ket nagparang iti nasurok a sangaribu a nagduduma a sensilio, medalia, metal a kasla sensilio a mausar kas kuarta, ken jeton (dagiti pangsandi kadagiti sensilio).

Apay a simmaknap ti pannakausar ti nagan ti Dios, a dagiti pagarigan daytoy ket makita iti daytoy a panid ken iti sumaganad a panid?

Apay a Nausar ti Nagan ti Dios?

Nangrugi idi maika-16 a siglo, simmaknap iti intero a Makinlaud a Europa ti panaggugubat dagiti Romano Katoliko ken dagiti Repormador a Protestante. Sumagmamano a teritoria iti probinsia a kukua ti Espania ket simmina iti Iglesia Katolika Romana, a nabayagen a dominante a relihion, ket nakimiembroda iti Reformed Church. Nagresulta dayta iti gerra sibil. Dagiti sensilio ken ladawan kadagita ket nausar a nangipakaammo nga awan ti dasdasigan ti Dios.

No Kasano a Nausar ti Nagan ti Dios

Ti Tetragrammaton, wenno ti uppat a Hebreo a letra a mangirepresentar iti nagan ti Dios a Jehova, ket inusar dagiti kumikitikit nga agar-aramat iti instrumento a pagmolde. Iti Ingles, naikkan dagita iti katupag a JHVH wenno YHWH. Ngem kaaduan a tattao, agraman dagiti kumikitikit, ket saanda a makabasa iti Hebreo. Isu nga idi naulit-ulit a nakopia ti Tetragrammaton, nagduduma a pamay-an ti pannakaisurat ti uppat a Hebreo a letra ti nagan ti Dios.

Nangpataud ti Sweden iti maysa a sensilio a nakitikitan iti nagan ti Dios idi agarup tawen 1568 [2], ken nangaramid met ti Scotland iti kasta idi agarup 1591. Idi agarup 1600, ti ari ti Sweden a ni Charles IX ket nangpataud kadagiti sensilio [3] a nakitikitan iti Ihehova, Iehova, ken Iehovah a nagduduma nga ispeling ti nagan ti Dios. Imbilinna ti pannakapataud ti maysa a balitok a sensilio. Dayta a nagsayaat a pangdispley a sensilio ket aggatad iti nasurok nga uppat a bulan a sueldo ti maysa a trabahador!

Nasurok nga 60 a nagduduma a sensilio a nakitikitan iti nagan ti Dios ti maus-usar sipud idi tiempo ni Christian IV, ti ari ti Denmark ken Norway, a nagturay idi 1588 agingga iti 1648. Idi ngalay ti maika-17 a siglo, “dagiti sensilio a Jehova” ket naaramid met idiay Poland ken Switzerland, ken uray idiay Alemania.

Immadu dagiti kasta a sensilio bayat ti Tallopulo a Tawen a Gubat idiay Europa idi 1618 agingga 1648, a nangrugi kas gubat dagiti relihion. Kalpasan ti panagballigina iti Gubat iti Breitenfeld idi 1631, ni Ari Gustav II Adolf ti Sweden ket nangpataud kadagiti sensilio a nakitikitan iti Tetragrammaton [4]. Napataud dagitoy kadagiti ili a kas iti Erfurt, Fürth, Mainz, ken Würzburg. Agarup iti isu met la a tiempo, dagiti estado a kaaliado ti Sweden nangrugida metten a nangpataud kadagiti sensilio a nakitikitan iti nagan ti Dios.

Bayat ti agarup 150 a tawen kalpasan ti panagngudo ti nakaal-alinggaget a Tallopulo a Tawen a Gubat, nagtultuloy a naikitikit ti nagan ti Dios kadagiti sensilio, medalia, ken metal a kasla sensilio a mausar kas kuarta. Dagiti kasta a sensilio ket napataud idiay Austria, Francia, Mexico, Russia, ken dadduma pay a pagilian. Ngem idi rugrugi ti maika-18 a siglo, manmanon a maikitikit ti nagan ti Dios kadagiti sensilio. Idi agangay, naan-anay a napukawen dayta kadagiti pagmolde ken selio.

Panangipakaammo iti Nagan ti Dios

Nupay mabalin a saanen a maikabkabil ti nagan ti Dios kadagiti kuarta, nasaksaknap itan a maiwarwaragawag dayta. Idi un-unana, nangpili ti Dios iti ili nga agserbi kenkuana ket kinunana kadakuada: “Dakayo dagiti saksik, . . . ket siak ti Dios.” (Isaias 43:12) Awan sensilio a makaitungpal iti dayta nga akem. Kinapudnona, dagidiay nangikitikit iti nagan Dios kadagiti sensilioda ket saan a pudno ti panangsaksida maipapan kenkuana, agsipud ta ibagbagada a supsuportaranna ida kadagiti dakes a pannakigubatda. Nupay kasta, adda itan dagiti tattao a mangipakpakaammo iti nagan ti Dios iti wagas nga an-anamonganna.

Parparegtaendaka dagiti Saksi ni Jehova nga ammuem ti ad-adu pay maipapan iti pudno a Dios ken no ania ti itaktakderan ti naganna a Jehova. Maipapan kenkuana, insurat ti salmista iti Biblia: “Tapno maammuan koma dagiti tattao a sika, nga agnagan Jehova, sika laeng ti Kangatuan iti intero a daga.” (Salmo 83:18) Nakapatpateg ti pannakaammo maipapan ken Jehova. Kas panangipalgak iti dayta, kastoy ti inkararag ti dungdungoenna nga Anak: “Daytoy kaipapananna ti agnanayon a biag, ti pananggun-odda iti pannakaammo maipapan kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken iti daydiay imbaonmo, ni Jesu-Kristo.”​—Juan 17:3.

[Ladawan iti panid 20, 21]

Dagiti remienta ti kumikitikit a pagaramid kadagiti sensilio

[Picture Credit Lines iti panid 20]

Sensilio 1 ken al-alikamen: Hans-Peter-Marquardt.net; sensilio 2: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander

[Picture Credit Line iti panid 21]

Sensilio 3 ken 4: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander