Teatro Dagiti Puppet

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRIA

“MAKAAY-AYO unay ti musika, ngem ad-adda a pinagsiddaawnak dagiti agpabpabuya a puppet. Kabaelanda uray dagiti narigat a mostra a diak pay nakitkita kadagiti umasping a pabuya!”

Ti kadi nangibaga kadagita tuktukoyenna ti pabuya dagiti puppet a nairanta para kadagiti ubbing? Saan. Nalabit masdaawka ta ti nangibaga iti dayta ket maysa a nataengan a nagbuya iti opera. Sadino ti nangbuyaanna iti dayta a naisangsangayan nga opera? Iti naisalsalumina a teatro ti opera idiay Salzburg, Austria, ti siudad a nakaipasngayan ti agdinamag a kompositor a ni Mozart.

Ngem nadamdamagmo kadin ti maipapan kadagiti kayo a puppet a dua agingga iti tallo a pie ti katayagda nga agpabpabuya iti opera? Kasta a mismo ti ar-aramiden dagiti puppet idiay Salzburg Marionette Theatre. No mangrugidan nga agsala iti entablado, talaga a kayawanda dagiti agbuybuya, yantangay ipanda ida iti sabali a lubong​—ti lubong ti pantasia ken makaay-ayo a musika.

Naglaok a Realidad ken Pantasia

Apaman nga agtokaren ti panglukat a musika para iti pabuya ken mawaknitanen ti kurtina para iti umuna nga eksena, no dadduma ket masdaaw ti tallaong gapu iti makitada. Talaga kadi a naaramid iti kayo dagita a puppet a magmagna iti entablado ken agak-akto a kunam la no isuda a mismo ti agkankanta? Ken dagidiay ngay napino a sinulid a naikonektar iti ulo dagiti puppet? Mabalin a madismaya ti dadduma nga agbuybuya ta nalabit ipapanda a nakadkadlaw dagiti sinulid. Maysa pay, awan dagiti musikero nga aktual nga agtoktokar. Kasla saan a makaay-ayo no nairekord a musika ti mangngegan idinto ta no agbuyaka iti opera, ti inanamaem nga agtokar ket dagiti aktual a musikero. Nalabit a masuron daydiay masansan nga agbuya iti opera, ngem aguray! In-inut ken di madmadlaw nga agbaliwen ti reaksion dagiti agbuybuya.

Apaman a mapukaw ti damo a negatibo a reaksion dagiti agbuybuya, mangrugin nga ipakita dagiti puppet dagiti mangkayaw nga abilidadda. Makitamon ti naisangsangayan a panaglaok ti realidad ken pantasia. Saanmon a madlaw dagiti seda a sinulid a mamagkuti kadagiti puppet. Magagaran ti tallaong saan laeng a gapu iti pabuya no di ket uray iti karkarna a konsepto a dagiti puppet ti agpabuya iti entablado ti maysa a bassit a teatro ti opera. Inton agangay, mairuamen dagiti agbuybuya nga uray la a malipatandan a dagiti gayam awan biagna a puppet ti buybuyaenda. Wen, adda nakaskasdaaw nga abilidad dagiti puppet a manglinglingay uray kadagiti managduadua nga agbuybuya ta kas man la pagbalinenda ida a paset ti bassit a lubong dagiti puppet.

Iti Entablado ken iti Likudna

Dagiti mapaspasamak iti likud ti entablado ket dandani kaasping ti naisangsangayan a mapaspasamak iti entablado. Kinaagpaysuanna, dagiti nalalaing a managpabuya ket dagiti tattao a mangkonkontrol kadagiti puppet nga adda iti ngato ti entablado. Sitatakderda iti maysa a rangtay bayat a konkontrolenda dagiti puppet. Bayat a tirtiritiren ken puspusiposenda dagiti sinulid tapno aggaraw dagiti puppet, arigna senseniasanda dagiti puppet nga agkanta, agsangit, agduelo ken agruknoy​—kas iti ar-aramiden dagiti agpayso a kumakanta iti opera.

Naminsan, inlawlawag ti The New York Times no apay a makaay-ayo unay dayta nga arte: “Iti likud ti entablado, kabaelan dagiti tattao ti agakto iti aniaman a papel ti lalaki wenno babai, aniaman ti edadda; masapul laeng nga addaanda iti maymaysa a saguday​—ti naan-anay a kinasigo.” Ken talaga a nakaskasdaaw ti kasta a kinasigo dagiti mangkonkontrol kadagiti puppet nga agpabpabuya idiay Salzburg isu a kunam la no talaga a sibibiagda.

Dagiti Puppet Imbes a Dagiti Di Aggargaraw nga Imahen

Sibaballigi nga agpabpabuya ti Salzburg Marionette Theatre iti nasurok a 90 a tawenen ta idi pay 1913 a nangrugi dayta, idi damo a nagpabuya dayta a kompania iti maysa kadagiti opera ni Mozart. Ti eskultor a ni Anton Aicher ti nangipasdek iti teatro. Ni Aicher ket nagadal iti eskultura idiay Munich. Kalpasanna, nagaramid kadagiti puppet a makabael nga agmostra iti naisalsalumina a wagas a kasla agpaypayso nga isuda a mismo ti aggargaraw. Di nagbayag, nariknana a naragragsak isuna no agaramid kadagiti puppet imbes nga agukit kadagiti di aggargaraw nga imahen a maikabil kadagiti altar.

Di nagbayag, naginteres ti dadduma pay a paset ti pamilia ni Aicher iti daytoy a kita ti paglinglingayan. Sigagagar a timmulongda nga agdait kadagiti kawes dagiti puppet ken timmulongda met nga agtokar, agkanta, ken agsao iti papel ti nadumaduma a karakter. Nakabalballigida ta di nagbayag, immadu ti piesa a kabaelandan nga ipabuya. Ket manipud 1927 agingga ita, maaw-awisda nga agpabuya iti dadduma pay a pagilian. Kadagitoy nga aldaw, kanayon nga agpabuyada iti dadduma a pagilian kas iti Japan ken Estados Unidos. Magusgustuan dagiti tattao iti amin a kultura ti pananglinglingay dagiti puppet.

Magustuam Kadi Dayta?

Ti opera ket nadepinar kas “maysa a drama a nabuyogan iti musika a kadawyanna a kantaen dagiti nakakostium a kumakanta nga ak-akompaniaran dagiti tumutokar.” (The Concise Oxford Dictionary of Music) Dagiti libretto wenno naisurat a liriko ti musika, ket naibasar iti mitolohia, historia, salaysay ti Biblia ken sarsarita. Mabalin a trahedia, komedia, ken romantiko dagiti estoria a maipabuya. Masansan a maipabuya dagita iti lenguahe nga Aleman wenno Italiano. No kasta, nainsiriban no sukimatem ti patarus ti ababa a sumario ti estoria tapno matingitingmo no magustuam met laeng ti maipabuya.

Kasano a maikeddeng ti maysa a Kristiano no rumbeng a buyaenna ti maysa nga opera? Ibasarna laeng kadi dayta iti kinalatak dagiti kumakanta? Wenno babaen iti kinapintas ti musika? Wenno babaen iti balabala ti estoria a nakaibasaran ti libretto?

Sigurado a kas iti amin a kita ti paglinglingayan, ti kasayaatan a wagas tapno maikeddeng ti maysa a Kristiano no denggenna wenno buyaenna ti maysa nga opera ket ti panangidiligna iti sumario ti maipabuya iti pagalagadan a kinuna ni apostol Pablo: “Kamaudiananna, kakabsat, aniaman a bambanag a napudno, aniaman a bambanag a serioso a pakaseknan, aniaman a bambanag a nalinteg, aniaman a bambanag a nadalus, aniaman a bambanag a maay-ayat, aniaman a bambanag a naimbag ti pakasarsaritaanda, aniaman ti adda a kinasingpet ken aniaman ti adda a banag a nadayaw, itultuloyyo nga utoben dagitoy a banag.”​—Filipos 4:8.

[Mapa iti panid 8]

(Para iti aktual a pannakaurnos ti teksto, kitaenyo ti publikasion)

AUSTRIA

VIENNA

Salzburg

[Ladawan iti panid 8]

Kompleto a grupo dagiti puppet a nakasaganan a maipabuya iti nadumaduma nga eksena

[Ladawan iti panid 9]

Ti Salzburg Marionette Theatre

[Ladawan iti panid 10]

Ni Anton Aicher, ti nangipasdek iti teatro

[Credit Line]

Impaay ti Salzburg Marionette Theatre

[Picture Credit Line iti panid 8]

Amin a retrato iti panid 8 ken 9: Impaay ti Salzburg Marionette Theatre