Nalasatak ti Ipapatay ken Nasarakak ti Biag

Kas insalaysay ni Sam Tan

Ti pamiliami ken ti agarup 2,000 a taga-Cambodia ti nakagteng iti karayan iti pagbeddengan ti Thailand kalpasan ti panangpanawmi iti pagilianmi. Immanaykami iti maysa kadagiti babassit a bangka a mangipan kadakami iti natalged a lugar. Ngem idi agrubuat ti kaudian a bangka, dimteng dagiti soldado ti Khmer Rouge ket pinaltogandakami.

ANIAN a pannakabang-armi ta nakadanonkami amin a sitatalged idiay Thailand. Maragsakan ti amin malaksid kadakami gapu ta saanmi a kadua ni Tatang ken ti ulitegko. Adda nangala kadakuada sumagmamano a bulan ti napalabasen. Awan naaramidan ni Nanang no di ti agsangit. Ngem sakbay nga ituloyko ti agestoria, palubosandak a mangisalaysay iti napalabasko.

Ti Biagko kas Maysa a Budista

Nayanakak idiay Cambodia idi 1960. Tallokami nga agkakabsat. Idi siam ti tawenko, inkeddengmi kadagiti nagannakko nga agserbiak iti templo dagiti Budista, banag a gagangay kadagiti ubbing a lallaki. Kas maysa a monghe, pumanawkami iti templo iti agarup alas sais ti bigat tapno agdawatkami iti taraon iti binalaybalay. Marigatanak a dumawat iti taraon gapu ta nakurapay dagiti bumalay. Dakami nga ub-ubbing a monghe isaganami ti taraon dagiti laklakay a monghe. Mangankamto kalpasan a makapanganda.

Iti alas sais ti rabii, aguummong dagiti lallakay a monghe tapno aglualoda, nga usarenda dagiti sasao a manmano ti makaawat, no adda man. Kalpasan ti dua a tawen, nagbalinak kas segundario a monghe ket naaddaanak iti sumagmamano a pribilehio a kas iti tagtagiragsaken dagiti lallakay a monghe. Napalubosanak pay a makilualo kadakuada. Kadagidi a panawen, pagarupko a Budismo laeng ti relihion iti intero a lubong.

Panaglibas Manipud Cambodia

Saan a naragsak ti biagko idiay templo isu a nagawidak idi agtawenak iti 14. Di nagbayag, nagturay ti maysa a politiko nga agnagan iti Pol Pot. Ti gobiernona a Khmer Rouge, a nagturay idi 1975 agingga iti 1979, pinagtalawda dagiti adda iti siudad a mapan kadagiti probinsia kas paset ti panangikagumaanda a pagbalinen a Komunista ti Cambodia. Nayakar met ti pamiliami. Di nagbayag, dagiti tattao ni Pol Pot innalada ni Tatang ken ti ulitegko. Saanmi idan a nakita pay. Kinapudnona, bayat ti panagturay ti Khmer Rouge, dandani 1.7 a milion a taga-Cambodia ti napapatay iti aw-awaganda a killing fields wenno natay kas resulta ti nalabes a panagtrabaho, sakit, wenno bisin.

Daytoy ti makagapu a ti 2,000 a nadakamat iti rugrugi ket naglasat iti tallo-aldaw a napeggad a panagdaliasat kadagiti kabambantayan nga agturong iti beddeng ti Thailand. Sitatalged a nakagtengkami amin sadiay, agraman ti maysa a maladaga a nayanak bayat ti panagdaliasatmi. Kaaduan kadakami ti addaan iti kuarta ti Cambodia ngem imbellengmi gapu ta awan serbi dagita idiay Thailand.

Biag Idiay Thailand

Kaduami dagiti kakabagianmi nga immakar idiay Thailand, ket nagtrabahoak kas mangngalap. Masansan nga agkalapkami kadagiti baybay ti Cambodia ta ad-adu ti makalapan sadiay. Nupay kasta, adu met sadiay ti agronronda a bilog dagiti Khmer Rouge. No matiliwkami, saan laeng a ti bilog ti mapukawmi no di pay ket ti biagmi. Kinapudnona, namindua a gistay natiliwkami. Ngem adda dagiti natiliw, agraman ti kaarrubami a pinugotanda. Nupay naldaanganak iti ipapatayda, intultuloyko ti nagkalap iti labes ti baybay ti Cambodia—ta no saan, mabisinan ti pamiliak.

Gapu iti pannakaseknanko iti bagik ken iti pamiliak, inkeddengko ti mapan iti kampo a pagbakuitan idiay Thailand, sa agaplayak kas imigrante iti sabali a pagilian tapno makaipatulodak iti kuarta para iti pamiliak. Idi imbagak daytoy a planok kadagiti kakabagianmi, dida pulos immanamong. Ngem desididoakon.

Iti kampo a pagbakuitan, adda dagiti agsasao iti Ingles a naam-amok ket kunada a Kristianoda. Iti dayta a gundaway a naammuak a saan laeng gayam a Budismo ti relihion. Dakami ken ti kabbaro a gayyemko a ni Teng Hann rinugianmi ti nakitimpuyog kadagita a “Kristiano.” Impabasada kadakami ti Biblia ken inikkandakami iti taraon. Makatawen a nagnaedak iti kampo sa nagaplayak kas imigrante idiay New Zealand.

Baro a Biag Idiay New Zealand

Naaprobaran ti aplikasionko idi Mayo 1979, ket di nagbayag addaakon iti kampo a pagbakuitan idiay Auckland. Adda naasi a nangtulong kaniak a makapan iti siudad ti Wellington tapno agtrabaho iti maysa a paktoria. Inggaedko ti nagtrabaho sadiay ket nagipaw-itak iti kuarta kas inkarik.

Gapu ta kayatko a maadal ti maipapan iti Kristianidad, timmabunoak iti dua a simbaan dagiti Protestante. Ngem manmanoda laeng nga isuro ti Biblia. Yantangay kayatko a masursuro ti umiso a panagkararag, insuro kaniak ti maysa a gayyemko ti gagangay a maaw-awagan a Kararag ti Apo, wenno Amami. (Mateo 6:9-13) Ngem awan ti nangilawlawag no ania a talaga ti kaipapanan dayta a kararag. Isu a kas iti lualomi idi a Budista, insawangko dayta a kararag a diak maaw-awatan.

Nariribuk a Panagasawa

Nagasawaak idi 1981. Agarup makatawen kalpasanna, nagbautisarkami ken baketko babaen ti panangwarwarsi ti ministro kadagiti ulomi. Kadagidi a panawen, adda dua a trabahok, napintas a pagtaengan, ken nanam-ay a biag—bambanag a diak natagiragsak idiay Cambodia. Kaskasdi, saanak a naragsak. Timmaud dagiti parikut iti relasionmi nga agassawa, ket saan a nakatulong ti pannakimisami. Saanna met a pinasayaat ti kababalinko ta mannugal, mannigarilio, mammartek, ken babaeroak. Nupay kasta, nakonsiensiaak ket pinanunotko a saanak a maikari idiay langit, ti papanan kano dagiti nasingpet a tattao no matayda.

Idi 1987, pinetisionak da nanang ken adingko tapno makaumayda iti New Zealand, isu a nakapagkakaduakami iti sumagmamano a tiempo. Simmurotak kadakuada idi immakarda iti Auckland.

Nakapagadalak Met Laengen iti Biblia

Idi naminsan a naggapuak iti balay ti maysa a gayyemko, nakasaritak ti dua a lallaki a mangaskasaba iti binalaybalay. Ti maysa kadakuada ket ni Bill. Insaludsodna, “Sadino ti namnamaem a papanam no matayka?” “Idiay langit,” kinunak. Impakitana kaniak ti kuna ti Biblia a 144,000 laeng ti mapan idiay langit, ket agbalinda nga ar-ari a mangituray iti daga. Imbagana pay a ti daga ket agbalinto a paraiso ken pagnaedan ti minilion a tattao nga agdaydayaw iti Dios. (Apocalipsis 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3, 4) Idi damo, nakapungtotak iti dayta nga insurona yantangay maikaniwas iti datin a nasursurok. Ngem iti un-unegko, apresiarek ti kinalaingda iti Biblia ken ti kinakalmadoda. Kinapudnona, masayanganak ta diak dinamag no ania ti relihionda.

Sumagmamano a lawas kalpasanna, sinarungkarak ti maysa a gayyemko. Dagiti annakda ket makipagad-adal iti Biblia iti maysa a pagassawaan, da Dick ken Stephanie. Us-usarenda nga agadal ti broshur a Tagiragsakenyo ti Biag nga Agnanayon Ditoy Daga! Binasak dayta ket nakitak nga umiso ti linaonna. Naammuak met a Saksi ni Jehova dayta nga agassawa. Kalpasanna, naamirisko a Saksi met dagiti dua a lallaki a nakasaritak idi, ta maitunos iti linaon ti broshur dagiti insuroda.

Gapu ta kayatko pay ti makaadal iti ad-adu, inawisko da Dick ken Stephanie iti pagtaengak. Nagadu ti insaludsodko kadakuada maipapan iti Biblia. Kalpasanna, insaludsod ni Stephanie no ammok ti nagan ti Dios. Imbasana kaniak ti Salmo 83:18: “Tapno maammuan koma dagiti tattao a sika, nga agnagan Jehova, sika laeng ti Kangatuan iti intero a daga.” Natukay ti pusok iti dayta a teksto isu a regular a nagpayadalak iti Biblia. Nakipagadal met ni La, ti kabkabbalayko a taga-Laos. Kabayatanna, pinetisionak ti kabsatko ken ti baketna. Idi nakasangpetda iti New Zealand, nagpayadalda met iti Biblia kadagiti Saksi.

Di unay nagbayag, nagsardengkami ken La a nagadal ta immakarkami iti Australia tapno agtrabaho. Nupay impamaysami ti panawenmi iti panagbirok iti kuarta, il-iliwenmi ti panagadalmi iti Biblia. Isu nga iti maysa a rabii, sipapasnek nga inkararagmi ken Jehova nga iturongnakami kadagiti adipenna.

Nasungbatan ti Kararagmi

Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, kagapgapuk a naggatang idi masangpetak ti dua a Saksi iti ruanganmi. Nagyamanak ken Jehova, ket intuloymi ken La ti nagpayadal. Inrugimi pay ti tumabuno kadagiti Nakristianuan a gimong iti Kingdom Hall. Ngem naamirisko idi agangay a tapno maay-ayok ti Dios, masapul a mangaramidak iti adu a panagbalbaliw iti biagko. Kas resultana, insardengkon dagiti bisiok ken impapukisko ti atiddog a buokko. Kinantiawandak dagiti nabayagen nga am-ammok, ngem diak inkankano ida. Masapul met nga ilintegko ti situasionko yantangay agkabkabbalaykami ken La idinto ta saankami pay a nagdiborsio iti legal nga asawak. Isu nga idi 1990, nagsublikami ken La idiay New Zealand.

Tineleponuanmi a dagus da Dick ken Stephanie. “Sam, kunak no didakayon makasarita!” kinuna ni Stephanie. Intultuloymi ti nakipagadal kadakuada, ket apaman a napatgan ti diborsiomi, nagkasarkami ken La buyogen ti nadalus a konsiensia iti imatang ti Dios. Nagtalinaedkami iti New Zealand, ket nabautisarankami kas simbolo ti dedikasionmi iti Dios. Gapu ta magagaranak a mangiranud kadagiti naadalko, naaddaanak iti pribilehio a mangyadal iti Biblia iti adu a taga-Cambodia ken Thailand nga agnanaed idiay Auckland ken iti kabangibangna.

Panagsubli Ditoy Australia

Idi Mayo 1996, nagsublikami ken La ditoy Australia ken nagnaedkami iti Cairns, iti amianan a Queensland. Naaddaanak iti pribilehio a mangimaton iti trabaho a panangasaba kadagiti lumugar a naggapu iti Cambodia, Laos, ken Thailand.

Diak mayebkas ti panagyamanko ken Jehova gapu kadagiti bendisionna, a pakairamanan ti nagsayaat nga asawak ken dagiti tallo nga annakko a lallaki—da Daniel, Michael, ken Benjamin. Napalalo met ti panagyamanko gapu ta nagbalin met a Saksi ni nanangko, dagiti kakabsatko, ti katugangak, ken ni Teng Hann, ti nagbalin a gayyemko iti kampo idiay Thailand. Maladingitankami pay laeng iti ipapatay ni tatangko ken ti ulitegmi, ngem saankami a nalapunos iti liday. Ammomi nga inton panagungar, siguraduento ti Dios a dagiti naglabas a kinaawan hustisia “saandanto a maipalagip, saandanto met a tumpuar iti puso.”—Isaias 65:17; Aramid 24:15.

Sumagmamano a tawen ti napalabas, adda nairupaak bayat ti maysa nga asamblea dagiti Saksi ni Jehova. Isu ni Bill, daydi damo a nangasaba kaniak. “Malagipnak pay?” insaludsodko.

“Wen!” insungbatna. “Nakasaritaka idi idiay New Zealand ket imbagak kenka a 144,000 laeng ti mapan idiay langit.” Kalpasan dagidi a tawtawen, malagipnak pay ni Bill. Naginnarakupkami ket linagipmi ti napalabas, kas agkabsat itan iti pammati.

[Picture Credit Line iti panid 21]

Makinlikud a ladawan: AFP/Getty Images