PANANGTALDIAP ITI NAPALABAS
Moriscos—Pinagtalaw ti Espania
Maikuna a dakkel ti impluensia ti simbaan iti gistay amin nga inaramid ti Espania iti daytoy naliday nga estoria. Masapul a mabasam daytoy nga estoria.
KAYAT idi ti pagarian ti Espania ti mangipasdek iti maysa a Kristiano nga Estado nga addaan maymaysa a paglintegan. Dagiti Moriscos ket maibilang a saan kano a Kristiano isu a dakkel a basol iti mata ti Dios ti kaaddada. Kalpasan iti adu a tawen, adda naaramid a desision. Ti solusion? Masapul a mapagtalawda!a
PUERSADO A PANANGKOMBERTE
Dagiti Moro iti Espania ket bassit a grupo dagiti Muslim a maaw-awagan iti Mudéjar. Iti ginasut a tawen, medio natalna ti panagnaedda kadagiti lugar a kontrolado dagiti Katoliko. Adda idi tiempo nga iti dadduma a lugar, legal ti panagnaedda isu a naipalubos nga annurotenda ti bukodda a paglintegan, kostumbre, ken relihion.
Ngem idi 1492, dagiti Katoliko nga agturay a da Ferdinand II ken Isabella sinakupda ti Granada a maudi a paset ti Iberia a kontrolado pay laeng dagiti Muslim. Kas katulagan iti isusuko dagiti Moro sadiay, naipaayanda kadagiti kalintegan a kas kadagiti kalintegan dagiti Mudéjar. Ngem di nagbayag, kimmaro ti panangidadanes dagiti Katoliko a lider ken panangpilitda nga agpakomberte dagiti sakupda a bassit a grupo dagiti Muslim. Nagprotesta dagiti Moro gapu iti di pannakatungpal ti katulagan, isu nga immalsada idi 1499. Pinasardeng dayta dagiti soldado ti gobierno, ngem sipud idin, dagiti Muslim iti nadumaduma a lugar ket napuersa nga agpakomberte wenno pumanaw iti pagilian. Moriscos ti inyawag dagiti Espaniol kadagidiay nagpakomberte ken nagtalinaed iti Espania.
“SAAN A NASAYAAT A KRISTIANO WENNO SAAN A MATALEK NGA UMILI”
Idi 1526, naipariten ti Islam iti intero nga Espania, ngem adu a Moriscos ti sililimed latta a nangannurot iti relihionda. Napagtalinaed ti kaaduan kadakuada ti bukodda a kultura.
Idi damo, naipalubos pay laeng ti panagbalin a Katoliko dagiti Moriscos uray iti nagan laeng. Napateg met ngamin ti maar-aramidanda kas artesano, eksperto a trabahador, para obra, ken agbaybayadda iti buis. Ngem nagurgura latta dagiti Moriscos ken napasaranda ti diskriminasion ti gobierno ken dagiti umili gapu ta di kayat ti kaaduan kadakuada ti makibagay. Mabalin a ti nangrubrob iti dayta ket ti kumarkaro a suspetsa ti simbaan a saan a naimpusuan ti panagpakomberteda.
Di nagbayag, naan-anay a naparitandan. Idi 1567, naipablaak ti desision ni Ari Philip II a mangiparit iti lengguahe, kawes, kostumbre, ken tradision dagiti Moriscos. Gapu iti dayta, timmaud manen ti iyaalsa ket adu ti natay ken nadangran.
Natantiar nga agarup 300,000 a Moriscos ti napagtalaw iti Espania bayat ti nakaro a rigat
Sigun kadagiti historiador, kombinsido dagiti agtuturay ti Espania a “dagiti Moriscos ket saan a nasayaat a Kristiano wenno saan a matalek nga umili.” Gapu iti dayta, naakusaran dagiti Moriscos a makikumkumplot kadagiti kabusor ti Espania a kas kadagiti pirata a Barbary, Protestante a Pranses, ken dagiti Turko tapno masakupda ti Espania. Ti panangidumduma ken ti panagamak nga agtraidorto dagiti Moriscos ti nangimpluensia iti desision ni Philip III a mangpatalaw kadakuada idi 1609.b Kadagiti simmaganad a tawen, naidadanes dagiti naipagarup a Moriscos. Babaen iti dayta a nakababain a pamay-an, nagbalin a Katoliko ti intero nga Espania.
a “Dagiti babassit a Moro” ti kaipapanan ti Moriscos iti Spanish. Us-usaren dagiti historiador daytoy a termino iti di mangtagibassit a wagas a pangtukoy kadagiti dati a Muslim a nagpakomberte iti Katolisismo ken nagnaed iti Iberian Peninsula kalpasan a naparmek ti maudi a pagarian dagiti Muslim sadiay idi 1492.
b Ipapan met dagiti historiador a dakkel ti bimmaknangan ti maysa nga agturay ti Espania idi nakompiskar dagiti sanikua dagiti Moriscos.