Dagiti Bilin a Nangbingay Kadagiti Kontinente

DAGITI KONTINENTE—BININGAY DAGITI AR-ARI KEN PAPA

Imbilang ti Espania, Portugal, ken dagiti papa a kukuadan dagiti kataktakuat a lugar. Idi 1455, inted ni Pope Nicholas V kadagiti Portugues ti eksklusibo a kalintegan a mangsawar kadagiti lugar ken isla iti Atlantic Coast ti Africa ken mangtagikua iti aniaman a masarakanda sadiay. Idi 1479, iti Treaty of Alcáçovas, da Afonso V ti Portugal ken ti anakna a ni Prince John intedda kada Ferdinand ken Isabella ti Espania ti kalinteganda a mangituray iti Canary Islands. Kas kasukat, pinalubosan ti Espania a bukbukodanen dagiti Portugues ti panangkontrolda iti negosio iti Africa ken ti panangiturayda iti Azores, Cape Verde Islands, ken Madeira. Kalpasan ti dua a tawen, pinatalgedan manen ni Pope Sixtus IV dayta a tulagan sa imbagana nga agbalin a kukua ti Portugal ti amin a matakuatan iti abagatan ken daya ti Canary Islands.

Nupay kasta, kinuna ni John nga idin ket John II ti Portugal a dagiti lugar a nadiskobre ni Columbus ket kukua ti Portugal. Saan a nagustuan dayta dagiti agturay iti Espania isu a nagpatulongda iti baro a papa a ni Alexander VI tapno agkiddawda iti kalintegan a mangkolonia ken mangkomberte iti Kristianismo kadagiti lugar a nadiskobre ni Columbus.

Kas sungbat, rinugian ni Alexander ti nangaramid iti tallo a pormal a bilin. Ti umuna, “babaen iti autoridad ti Mannakabalin-amin a Dios,” maited iti Espania ti eksklusibo ken permanente a panangtagikua kadagiti baro a teritoria. Ti maikadua ket nangikabil iti beddeng manipud amianan nga agpaabagatan nga agarup 560 a kilometro ti Cape Verde Islands. Kinuna ni Alexander nga amin a lugar a nadiskobre wenno madiskobre, iti laud dayta a beddeng ket kukua ti Espania. Babaen iti iggemna a pagsurat, biningay ti papa dagiti kontinente! Ti maikatlo a bilinna ket kasla panangpalawa iti impluensia ti Espania iti daya agingga iti India. Siempre, dayta ti nakapungtotan ni Ari John, a dagiti eksploradorna ket nabiit pay idi a nalikawda ti murdong ti Africa, isu a nakadanon iti Indian Ocean ti panangkontrol ti Portugal iti negosio.

BARO A LINIA ITI MAPA

Gapu ta masuronen ken Alexander,a direkta a nakinegosasion ni John kada Ferdinand ken Isabella. “Yantangay mabuteng dagiti agtuturay iti Espania iti nauyong a Portugues a makumikom idi a mangkonkontrol kadagiti kontinente ti America, sitatallugodda a nakikompromiso,” kuna ti autor a ni William Bernstein. Isu nga idi 1494, napirmaan iti Tordesillas ti maysa a tulagan a naipanagan iti dayta met la nga ili ti Espania.

Pinagtalinaed ti Treaty of Tordesillas ti amianan-abagatan a linia a beddeng nga inaramid ni Alexander ngem indendenna dayta nga agpalaud iti 1,480 a kilometro. Agparang a ti intero nga Africa ken Asia ket “kukua” itan ti Portugal idinto ta dagiti kontinente ti America ket kukua ti Espania. Ngem dayta a palaud a pannakaidenden ti beddeng ti mangpalawa iti teritoria ti Portugal gapu ta dandanina idin madiskobre ti lugar a napanaganan idi agangay kas Brazil.

Dagiti bilin a nangautorisar iti Espania ken Portugal a mangtagikua ken mangidepensa kadagiti kasaksakup a lugar ket nausar a mangikalintegan iti nakaro a panangpapatay. Kadagita a desision, saan a naikabilangan dagiti kalintegan ti umili kadagita a lugar—a nagresulta iti pannakairurumen ken pannakaabuso—ken dagita met ti nakaigapuan ti ginasut a tawen a panaglalaban dagiti nasion maipapan iti panangituray ken iti wayawaya nga aglayag kadagiti taaw.