Kapitulo 12—Sangalubongan a Kinatalged iti Sidong ti “Prinsipe ti Kappia”
Asidegen ti Pannakaitungpal ti Baro a Tulag
1. (a) Aniat’ mapasamak iti dagatayo no di sinalimetmetan ti Dios ti tulagna maipapan iti aldaw ken ti maipapan iti rabii? (b) Yantangay sisusungdo a sinalimetmetan ti Dios dagiti tultulagna, ania ti intay pakasiguruan?
ANIAT’ aramidentayo no di tinungpal ti Dios ti tulagna maipapan iti aldaw ken ti maipapan iti rabii? Imbes nga adda ti agsinsinnublat nga aldaw ken rabii, ti dagatayo ti malawagan iti agtultuloy a lawag wenno naabbungotan ti agtultuloy a kinasipnget. (Genesis 1:1, 2, 14-19) Ngem sisusungdo a salsalimetmetan ti Dios dagiti tulagna. Gapuna makasiguradotayo a naan-anay a ti bulan, ti init, ken dagiti galaksi iti langlangit pulos didanto madadael; uray met ti planetatayo a Daga.
2. Aniat’ kinuna ni Jehova kadagiti Judio maipapan iti tulagna iti aldaw ken iti rabii?
2 Iti panagsaona iti tulagna iti aldaw ken iti rabii, kinuna ti Dios kadagiti Judio iti sidong ti pagarian ti naarian a balay ni David: “No mabalinyo a dadaelen ti tulagko iti aldaw ken ti tulagko iti rabii, tapno awanton ti aldaw ken rabii kadagiti pannawenda, iti kasta madadaelto met ti tulagko ken David nga adipenko tapno awanto ti anakna nga agturay iti tronona.”—Jeremias 33:20, 21.
3. Aniat’ ipamatmat dagitoy a sasao maipapan ti tulagna ken David a maipaay iti agnanayon a Pagarian?
3 Kadagidiay a sasao addaantay ti saan a direkta a pammaneknek a ti dagatayo, agraman ti init ken bulan, ket agtalinaedda iti agnanayon. (Eclesiastes 1:4) Ti dagatayo ti pagnaedanto nga agnanayon dagiti agtaeng a tattao, a tagiragsakendanto dagiti kinapintas ti aldaw ken ti rabii iti sidong ti manangsalimetmet-tulagna a Dios, ti Namarsua iti tao. Ket no kasano a sinalimetmetan a sititibker ni Jehova ti karina iti aldaw ken iti rabii, kasta met sinalimetmetanna a sisusungdo ti tulagna ken Ari David idi ugma a maipaay iti agnanayon a Pagarian iti linea ti pamilia ni David. Pudno daytoy nupay ti pagsaadan ti Pagarian ti maiyakar manipud daga nga agturong kadagiti di makita a langlangit.—Salmo 110:1-3.
4. (a) Ti tulag ti Dios ken David maipaay iti agnanayon a Pagarian ti nainaig iti ania pay a sabali a tulag? (b) Aniat’ kinuna ni Jesu-Kristo maipapan iti dayta, ken iti sidong dagiti ania a kasasaad?
4 Ti tulag ti Dios a maipaay iti agnanayon a Pagarian iti linea ti kapuonan a naggapu ken David ti nainaig iti sabali pay a tulag, “ti baro a tulag.” Daytoy a tulag ket isut’ mangsukat iti daan a tulag a dinakamat ni Jesus. Daytoy ket kalpasan a rinambakanna ti Paskua a Judio a kadua dagiti matalek nga adalanna idi rabii iti Nisan 14 idi 33 K.P. Impasdekna daydiay naawagan “ti pangrabii ti Apo.” Ammona nga iti dayta met laeng nga aldaw ti Paskua, ibukboknanto ti darana iti panagdaton. Gapu iti dayta, isut’ nangala iti maysa a kopa iti nalabaga nga arak, ngem sakbay nga impasana kadagiti matalek nga apostolna, kinunana: “Daytoy a kopa kaipapananna ti baro a tulag ti darak.”—Lucas 22:20; 1 Corinto 11:20, 23-26.
5. Iti siasino ti nakaaramidan ti kari ti Dios iti maysa a baro a tulag, ket ibagbaga aya ti Republika ti Israel nga adda iti daytoy a tulag?
5 Kas ti daan a tulag, naaramid ti baro a tulag iti maysa a nasion ngem saan a ti aniaman kadagiti nasnasion iti Kakristianuan. Nupay ti kari ti baro a tulag ket naaramid babaen ken mammadto a Jeremias iti nasion ti Israel nasurok a 2,500 a tawtawen ti napalabasen, saan a kunkuna ti Republika ti Israel nga adda iti dayta baro a tulag. Imbes ketdi, ti Republika ti Israel nagbalin a kameng ti NU.
6. Sigun iti Jeremias kapitulo 31, apay a nakita ti Dios ti pannakasapul ti pannakaaramid ti maysa a baro a tulag, ket ania ti ibunga dayta?
6 Apay a kinayat ti Dios ti maysa a baro a tulag? Ilawlawag ti Jeremias 31:31-34: “‘Adtoy! Dagiti al-aldaw dumtengda,’ kuna ni Jehova, ‘a mangaramidakto ti maysa a baro a tulag iti balay ti Israel ken iti balay ni Juda; saan a kas idi tulag nga inaramidko kadagiti ammada idi aldaw a panangibinko tapno aonek ida idiay daga nga Egipto, “daydi a tulag, dinadaelda, nupay siak idi ti asawa a lalaki kadakuada,” kuna ni Jehova.’ ‘Ngem daytoy ti tulag nga aramidekto iti daytoy a balay ti Israel iti kalpasan daydiay nga aldaw,’ kuna ni Jehova. ‘Isaadkonto ti lintegko iti unegda, ket isuratkonto iti pusoda. Ket siakto ti Diosda, ket isudanto ti ilik. Ket saandanto a mangisuro tunggal tao iti kaarrubana ken tunggal tao iti kabsatna, a kunada, “Ammuem ni Jehova!” ta isuda amin am-ammodakto, manipud iti kababassitan agingga iti kadadakkelan kadakuada,’ kuna ni Jehova. ‘Ta pakawanekto ti kinadakesda, ket saankonto a lagipenen ti basolda.’”
Nasaysayaat a Tulag nga Addaan Nasaysayaat a Manangibabaet
7. Ti kadi baro a tulag ket maysa a pannakapabaro ti tulag a sinalungasing dagiti Israelitas, ket apay a daytat’ nasaysayaat ngem ti Linteg ti tulag?
7 Ti baro a tulag ket saan a maysa laeng a panangpabaro iti immun-una a tulag a dinadael dagiti Israelitas. Pudno a saan! Ta insurat ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idiay Roma, a kunkunana: “Awankayo iti babaen ti linteg no di ket iti babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi.” (Roma 6:14) Daytat’ talaga a maysa a baro a tulag, ket daytat’ manamnama a nasaysayaat, ta ti Dios a Mannakabalin-amin a ni Jehova naparang-ayna dagiti bambanag maipapan kadagidiay inserrekna iti baro a tulag. Iti maysa, isut’ nangibangon ti maysa a nasaysayaat a manangibabaet, iti panangipasdek ti baro a tulag. Daytoy a Manangibabaet ket saan a maysa nga imperpekto, namulitan ti basol a tao a kas ken mammadto a Moises.
8. (a) Aniat’ adda iti baro a tulag a mamagbalin a nasaysayaat ngem ti Linteg ti tulag? (b) Asino ti Manangibabaet ti nasaysayaat a baro a tulag? (c) Aniat’ kunaen ti Hebreo 8:6, 13 maipapan ti baro a tulag ken ti kinatan-ok ti Manangibabaetna, ket ania ti epektona iti dati a tulag?
8 Ti Linteg ti tulag nga imbabaet ni mammadto a Moises ket nasayaat met iti kinaisuna. Nupay kasta, impaay laeng dayta dagiti daton nga an-animal a ti darada pulos a saanda a maugasan ti natauan a basbasol. Gapuna tapno makaipasdek ni Jehova a Dios ti nasaysayaat a tulag, kasapulan nga adda ti nasaysayaat a mangibabaet nga addaan ti nasaysayaat a daton. Daytoy kasapulan a Manangibabaet ket awan sabali no di ni Jesu-Kristo. Iti panangitudona ti kinatan-ok daytoy a Manangibabaet no maidilig ken mammadto a Moises, ti Biblia ikkannatayo ti sumaganad a panangilawlawag: “Ngem ita ni Jesus nagun-odanna ti maysa a panangaywan a nasaysayaat, a kas met ti panangibabaetna iti maysa a tulag a nasaysayaat, a nabangon kadagiti nasaysayaat a karkari. . . . Iti panagkunana ‘maysa a tulag a baro’ padaanenna daydi immun-una.”—Hebreo 8:6, 13.
Ti “Lumaroyen” a Daan a Tulag Nasukatanen
9. (a) Iti ania nga aldaw a limmabasen ti daan a tulag? (b) Aniat’ napasamak iti dayta nga agsapa, a pakapaneknekan ti ania?
9 Dayta “lumaroyen,” wenno daanen, a tulag naglabasen 50 nga aldaw kalpasan ti panagungar ti Manangibabaet ti baro a tulag. Naaramid dayta idi aldaw ti Pentecostes. Iti agsapa dayta nga aldaw, ti mangiladladawan a Piesta ti Panagurnong dagiti Judio ti nangrugi a maaramid. Kasano? Bueno, 120 a matalek nga ad-adalan ti manangibabaet ti baro a tulag nagtitiponda iti maysa a makingngato a siled idiay Jerusalem ket inawatda ti naikari a nasantuan nga espiritu, a kaitungpalan ti padto ti Joel 2:28-32. Pinatalgedan dayta ti panangrugi ti baro a tulag babaen iti panangipaayna ti mangngegan ken makita a pammaneknek kadagiti isuamin nga agpalpaliiw.
10. Iti dayta nga aldaw ti Pentecostes, kasanot’ pannakaiparangarang a napulotan iti nasantuan nga espiritu dagiti adalan ni Jesus?
10 Idi rimmuar ni Jesus manipud iti danum a nakabautisaranna ket naiparukpok ti nasantuan nga espiritu kenkuana, ti espiritu ti simimilagro nga insimbolo ti langa ti maysa a kalapati nga agtaytayab iti ngatuen ti ulona. Ngem iti kaso dagiti 120 a Hebreo nga ad-adalan idi aldaw ti Pentecostes, kasano a naiparangarang daytoy a panangpulot ti nasantuan nga espiritu? Babaen ti panagparang dagiti dildila a kasla apuy iti ngatuen dagiti uloda ken ti pannakaited ti sagut a maiwaragawagda ti Sao ti Dios kadagiti ganggannaet a pagsasao a dida met pulos inad-adal sakbayna.—Mateo 3:16; Aramid 2:1-36.
11. (a) Aniat’ rebbeng koma a nalawag kadagiti Judio, ken apay? (b) Kasanotay nga ammo a dagiti Judio saanda nga ibagbaga iti maysa ken maysa, “Ammuem ni Jehova!” ket ania a ragsak ti awan kadakuada?
11 Rebbeng a nalawag kadagiti Judio ken kadagiti mannursuroda a ti Linteg ti tulag a Mosaico ket saanen nga agan-andar. Nanipud pay pannakadadael ti Jerusalem babaen kadagiti buybuyot a Romano idi 70 K.P., awanandan ti templo. Iti dayta, dagiti rekord ti kapkaputotanda ti napukpukaw wenno nadaddadaelen. Gapuna ita saandan nga ammo no asino ti naibilang iti tribo ni Levi ken no asino dagiti kapuonan ni Aaron tapno makapagserbida iti kapasidad a nangato a padi a maipaay iti nasion a Judio. Imbes a kunkunaenda iti maysa ken maysa, “Ammuem ni Jehova!” ibilangda ti panangibalikas iti nasantuan a nagan a di nadayaw. Saanda a makipaspaset iti ragsak dagiti Saksi ni Jehova iti kinapudno a ti “lumaroyen” a daan a tulag ti sinuktanen ti baro a tulag.
“Ti Agnanayon a Tulag”
12. (a) Iti ania a kararag ti mabalin a pakitimpuyogan dagiti Saksi ni Jehova manipud iti puso? (b) Iti ania ti nakapagungaran ni Jesus manipud kadagiti natay?
12 Maisupadi la unay ti kasasaad dagiti Judio itatta, dagiti Saksi ni Jehova addaanda ti aktibo, agtigtignayen a Nangato a Padi idiay makanawan ti Dios sadi langit. Isu ti Manangibabaet ti baro a tulag, maysa a manangibabaet a dakdakkel ngem ni Moises. Manipud iti puso, dagitoy a saksi ni Jehova mabalinda ti makikadua iti kararag ti mannurat idiay Hebreo 13:20, 21: “Ket ti Dios ti talna, a nangisubli manipud kadagiti natay ti dakkel a pastor dagiti karnero, ni Apotayo a Jesus, gapu iti dara ti agnanayon a tulag, aramidennatayo koma a naan-anay kadagiti isuamin a bambanag, tapno aramidenyo koma ti pagayatanna.” Yantangay dayta “dakkel a pastor” impaayna ti natauan a biagna nga agpaay “kadagiti karnero,” mabalinna ti mapagungar manipud kadagiti natay iti maysa nga immortal, awan-darana nga espiritu a bagi ngem addaan iti pateg ti dara ti baro a tulag a simamatalek a nasalimetmetan ken agnanayon kadagiti nasayaat a bungbungana.
13. (a) Kasano a ti ipapatay ti Manangibabaet ti baro a tulag malaglagip dagiti Saksi ni Jehova kada tawen? (b) Aniat’ isimsimbolo dagiti emblema?
13 Ti ipapatay kas daton ti Manangibabaet ti baro a tulag, ni Jesu-Kristo, ti malaglagip kada tawen kadagiti Saksi ni Jehova iti anibersario “ti pangrabii ti Apo.” Ti tinapay nga awan lebadorana a pakiramramanan dagidiay adda iti baro a tulag bayat dayta a “pangrabii” isimsimbolona ti perpekto a lasag ti Manangibabaet, ket ti arak isimsimbolona ti puro, awan mulitna a dara a, sigun kadagiti Kasuratan, naglaon iti mismo a pateg ti biag ti Manangibabaet.—1 Corinto 11:20-26; Levitico 17:11.
14. No dagidiay adda iti baro a tulag makipasetda kadagiti emblema ti Memorial, aniat’ ar-aramidenda, iti simboliko a panagsao?
14 No dagidiay adda iti baro a tulag makiramanda iti kopa ti arak iti Memorial inton “pangrabii ti Apo,” daytat maysa a makailadawan laeng a pamay-an nga umin-inumda iti dara, dara ti Manangibabaet ti baro a tulag. Iti simboliko met a pamay-an mangmanganda iti lasagna inton makiramanda iti tinapay nga awan lebadorana iti Memorial. Babaen ti panangaramidda iti daytoy, iti simboliko a panagsao, idemdemostrada ti pammatida iti daton a subbot ti Anak ti Dios, ti Mannubbot iti amin a sangatauan.
15. (a) Kasano ti kinapauten ti baro a tulag, ket kasano a daytat’ pudno a napaneknekan a nasaysayaat a tulag? (b) Apay a mabalin nga awagan ti baro a tulag nga “agnanayon a tulag”?
15 Ti baro a tulag, a nasurok a 1,950 a tawtawen ti kabayagnan, ti umadanin iti pannakaitungpal ti panggepna. Dayta ti pimmauten iti adu a siglo a nabaybayagen ngem ti Mosaico a Linteg ti tulag. Gapu ta naibatay kadagiti nasaysayaat a karkari ken nasaysayaat a daton nga addaan nasaysayaat a Manangibabaet, pudno a daytat’ napaneknekan a nasaysayaat a tulag. Gapu ta saanen a kasapulan a nasandian wenno nasukatan iti maysa a baro ken nasaysayaat a tulag, ti naballigi a baro a tulag ti masasao kas “agnanayon a tulag.”—Hebreo 13:20.
16. Iti aniat’ rebbeng a pagyamanantayo ken ni Jehova a Dios?
16 Pagyamanan iti Dios a Mannakabalin-amin, a ni Jehova, nga isut’ nangibangon iti maysa a Manangibabaet a nasaysayaat ngem ni Moises, a babaen kenkuana mabalinnanto nga ikkaten ti Mosaico a Linteg ti tulag babaen ti panangilansana iti dayta iti kayo a pagtutuokan ken mangipaay iti dara iti agnanayon a baro a tulag!